رهبر ایران از مذاکرات کناره می‌گیرد؟

نیویورک تایمز چهارشنبه ۳ تير ۱۳۹۴

» گزارش نیویورک تایمز از صحبت‌های جدید خامنه ای

دقیقا یک هفته مانده به پایان مهلت مذاکرات هسته‌ای، رهبر ایران بسیاری از توافق‌های محوری مذاکره‌کنندگانش با غرب را با خطر مواجه کرده است.

آیت‌الله علی خامنه‌ای رهبر ایران، در یک سخنرانی که بصورت زنده از تلویزیون دولتی این کشور پخش شد، خواستار لغو اکثر تحریم‌ها پیش از برچیده شدن بخش بزرگی از زیرساخت‌های هسته‌ای و راستی‌آزمایی بازرسان بین‌المللی شد. او همچنین هرگونه تعطیلی غنی‌سازی اورانیوم به مدت ده سال را منتفی دانست و بر عدم اجازه به بازرسی‌ از سایت‌های نظامی ایران تاکید کرد.

مقامات آمریکایی می‌گویند به دام مناظره عمومی با آیت‌الله که حرف آخر را درباره مسئله هسته‌ای می‌زند نخواهند افتاد. اما وزرای خارجه غربی پیشاپیش اشاره کرده‌اند که ممکن است مذاکرات بیش از مهلت ۳۰ ژوئن طول بکشد. در هفته‌های اخیر مقامات آمریکایی و اروپایی نگرانی خود را از تاثیر بیانات رهبر ایران بر روند مذاکرات اعلام کرده‌اند.

آن‌ها می‌گویند، حتی اگر این گفته‌ها برای آرام کردن تندروها و فرماندهان نظامی باشد، باز هم می‌تواند دست محمد جواد ظریف وزیر خارجه ایران را در مذاکرات ببندد. ظریف در حال ورود به سخت‌ترین مرحله مذاکرات هسته‌ای است.

کارشناسان خارجی می‌گویند، ممکن است رشته‌ سخنرانی‌های آیت‌الله در دو ماه گذشته، که به ظاهر تعهدات ارائه شده توسط آقای ظریف را به چالش کشیده است، با دقت برای تقویت مذاکره‌کنندگان ایرانی طراحی شده باشد تا آن‌ها بتوانند این موضوع را دست‌مایه ای برای امتیاز ندادن بیشتر قرار دهند.

کلیف کاپچن رئیس گروه اوروسیا، یک شرکت تحقیقات و مشاوره ریسک سیاسی در واشنگتن، در گفتگویی تلفنی گفت: «از نظر من این یک اهرم است. این آخرین فرصت برای دستیابی به بهترین توافق ممکن است. به نظر من تمام تلاش او این است که بیشترین تحریم‌ها را در سریع‌ترین زمان ممکن از میان بردارد و اجازه حداقل بازرسی ممکن را بدهد.»

چیزی که به اندازه گفته‌های رهبر ایران جالب است نگفته‌های اوست. او هیچ حرفی درباره لغو ممنوعیت مبادلات سلاح سازمان ملل علیه ایران یا بازرسی تحت پروتکل الحاقی آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای نزد. ولی «بازرسی‌های از پیش اعلام نشده، بازجویی از افراد خاص و بازدید از سایت‌های نظامی» را رد کرد.

ایران از زمانی که پنج تن از دانشمندان هسته‌ای این کشور در خیابان‌های تهران ترور شدند به آژانس انرژی هسته‌ای اعتماد ندارد. ایران اسرائیل را به سازماندهی این ترورها متهم می‌کند.

گزارش وزارت خارجه آمریکا در مورد توافق انجام شده درباره بازرسی‌ها می‌گوید: “ایران باید اجازه بازرسی از سایت‌های مشکوک یا تجهیزات غنی‌سازی مخفی،‌ تجهیزات تبدیل، تجهیزات تولید سانتریفیوژ یا تجهیزات تولید کیک زرد را در تمام کشور اعطاء کند.”

رهبر ایران مخالفت‌های خود را همواره با تضمین حمایت از مذاکرات و تکریم مذاکره‌کنندگان هسته‌ای ترکیب کرده‌ است. اما بیانات روز سه‌شنبه او تاکنون شدیدترین لحن را داشته و تنها دو روز پیش از دیدار جان کری و محمدجواد ظریف در وین صورت مطرح شده است.

طبق گفته‌های او، یکی از ارکان توافق که می‌گوید تحریم‌ها متناسب با از کار افتادن سانتریفیوژهای ایران و کاهش ذخیره اورانیوم لغو خواهد شد، امکان‌پذیر نیست.

رهبر ایران می‌گوید: “تمام تحریم‌های اقتصادی، مالی و بانکی چه مربوط به سازمان ملل باشد چه کنگره یا دولت آمریکا، باید بلافاصله پس از امضای توافق برداشته شود.”

وی گفته، تنها پس از این است که ایران شروع به اجرای تعهدات خود می‌کند. “باقی تحریم‌ها باید در فواصل منطقی برداشته شود.”

این موضوع می‌تواند بستگی به منظور آیت‌الله از “امضاء” داشته باشد. ممکن است ایران و شش قدرت جهانی به تفاهم هسته‌ای برسند اما تا ماه‌ها بعد توافق را امضاء نکنند. این می‌تواند به ایران زمان اجرای تعهداتش را بدهد و متعاقبا باراک اوباما بتواند تحریم‌های نفتی و مالی را در اولین روز امضای توافق لغو کند. اما به نظر می‌رسد رهبر ایران هرگونه ارتباط بین اعمال ایران و لغو تحریم‌ها را منتفی می‌داند.

وی گفته، ایران این “فرمول عجیب” لغو تحریم‌ها را نمی‌پذیرد و “برداشته شدن تحریم‌ها نباید به اجرای تعهدات ایران وابسته باشد.”

او همچنین گفته، راستی‌آزمایی اعمال ایران توسط آژانس انرژی هسته‌ای امکان‌پذیر نیست.

آیت‌الله خامنه‌ای افزوده: “ما از روز اول گفته‌ایم که می‌خواهیم تحریم‌های ظالمانه برداشته شود. نمی‌توانید از ما بخواهید به تعهداتمان عمل کنیم و بعد منتظر تایید آژانس برای لغو تحریم‌ها شویم. ما کاملا با این مخالفیم.”

او گفته: “تعطیل کردن تحقیقات و توسعه ایران برای مدت طولانی، مثل ۱۰ یا ۱۲ سال قابل قبول نیست.”

طبق توافق اولیه در ماه آوریل، ایران اجازه برخی تحقیقات را دارد اما نمی‌تواند به مدت ده سال از سانتریفیوژهای پیشرفته و جدید استفاده کند.