ایران، شاگرد آخر کلاس آزادی مطبوعات

نویسنده

‏ کیان آشنا

در حالیکه در هفته گذشته چند نشریه تازه در ایران، گرفتار توقیف شدند و دیروز وزیر ارشاد، سایت های اینترنتی را ‏نیز مورد تهدید قرار داد، گزارش سال 2008 سازمان گزارشگران بدون مرز، از “شاگرد آخر” بودن جمهوری اسلامی ‏ایران در کلاس آزادی مطبوعات حکایت دارد.‏

در این گزارش با اشاره به اینکه “سال ۲۰۰۷ سالی پرخشونت در همه ی زمینه ها” بوده، و تعداد بیشتری روزنامه ‏نگاران کشته شده اند، به اشکال مختلف محدودیت روزنامه نگاران در سراسر جهان و از جمله ایران اشاره شده و آمده ‏است: “تعدادی از روزنامه نگاران به مجازات مرگ محکوم شده و یا در خطر این محکومیت قرار دارند. دو روزنامه ‏نگار به دلیل شرایط بسیار بد بازداشت و در پی محرومیت از درمان در زندان جان باختند و تعداد دیگری بدون داشتن ‏امکان دفاع از خود به حبس های طولانی مدت محکوم شدند. اما دولت های سرکوبگر تنها دشمنان آزادی مطبوعات ‏نبودند، به جز آنها گروه های مذهبی و افراطی، قاچاقچیان مواد مخدر، مافیا، سرویس های اطلاعاتی خودسر، سازمان ‏های تبهکاری، جنبش های استقلال طلب، گروه های شورشی مسلح، سیاستمداران فاسد را نیز باید اضافه کرد که هر گاه ‏روزنامه نگاران از نزدیک به فعالیت های شان توجه می کردند، از اعمال خشونت نسبت به آنها ابا نداشتند”. ‏

با این حال سازمان گزارشگران بدون مرز با این پیش بینی که “سال ۲۰۰۸ متاسفانه سالی سخت تر” است، به دلایل این ‏سختی چنین اشاره کرده است: “نخستین نگرانی ما تقویم انتخاباتی است. در ۲۰۰۸ چندین انتخابات مهم در کشورهایی ‏که رهبران آنها روزنامه نگاران مستقل را سرکوب می کنند، برگزار می شود. امروز در جهان کمتر کشوری است که ‏جرات کند ناشیانه رای گیری را دست کاری کند. تقلبات انتخاباتی از پیش طرح ریزی می شوند و کمتر به چشم می آیند ‏و عمدتا شامل دست کاری لیست های انتخاباتی، تحت فشار قرار دادن کمیسیون های تائید رای گیری، و مهار کردن ‏رسانه ها است. در زمان کارزار انتخاباتی مطبوعات در مرکز توجهات قرار دارند و به درد این می خورند که از سوی ‏طرفداران نامزدهای شکست خورده عامل اصلی شکست محسوب شوند”. ‏

در ادامه این گزارش به انتخابات در کشورهای پاکستان، روسیه، زیمبابوه… اشاره شده و سپس در توضیح دومین علت ‏نگرانی این سازمان آمده است: “نیمکت متهمان در دادگاه ها از قاتلان روزنامه نگاران خالی ست. مصونیت از مجازات ‏دومین نگرانی بزرگ ما است. نتایج تحقیقات در باره ی خشونت علیه روزنامه نگاران به ندرت راه به دادگاه می برند. ‏و وقتی هم که چنین می شود آمران اصلی جنایت با بهره بردن از مصونیت برای مقام و یا روابط شان از عدالت می ‏گریزند”.‏

در ادامه این گزارش، با اشاره به اینکه “کشورهای خطرناک برای حرفه کاران رسانه ها در جهان بیشتر شده” می ‏خوانیم:“گرایش به دور زدن قانون حتا برای آنها که باید آنرا رعایت و به اجرا گذارند به اصل بدل شده است. برای ‏نشان دادن ظاهری آراسته، دولت ها یکی بعد از دیگری اعلام می کنند که برای جرایم مطبوعاتی احکام زندان صادر ‏نمی کنند. حکومت های اقتدارگرا روزنامه نگاران را با آتهاماتی چون «تحریف و توهین» به زندان می فرستند….. ‏دستگاه قضایی فریب کاری می کند، اتهامات عوض می شوند ولی رفتار نه.” ‏

در ادامه این گزارش به مقوله سانسور اشاره شده که “جهانی” شده است و همچنین اینکه درخاور میانه “عدم ثبات مزمن ‏بهانه ای است در دست رهبران کشورهای منطقه که همواره تیغ سرکوب را بر گلوی روزنامه نگاران نگاه دارند” و هر ‏اقدامی را وسیله ای برای “بی ثبات کردن رژیم” محسوب کنند.در همین ارتباط در گزارش می خوانیم: “شرایط در ‏کشورهای با رژیم های خودکامه منطقه بدتر است در سوریه و در تونس و یا لیبی و عربستان سعودی آزادی مطبوعات ‏مطلقا وجود ندارد. مقامات مسئول چنان فشاری بر روزنامه نگاران و به ویژه مدیران مسئول نشریات وارد می آورند ‏که عملا خودسانسوری اولین توصیه برای کاریابی است.“‏

‎ ‎آزادی مطبوعات در جمهوری اسلامی‎ ‎

و این چنین است که گزارش به وضعیت مطبوعات در ایران می رسد: “جمهوری اسلامی ایران در رده بندی ‏گزارشگران بدون مرز، در رده های آخر کشورهای جهان جای گرفته است. بزرگترین زندان خاورمیانه برای روزنامه ‏نگاران، زندان اوین است که در شمال تهران قرار دارد. در اول ژانویه ۲۰۰۸ (۱۱ دی ماه ۱۳۸۶ ) هنوز پنج روزنامه ‏نگار را در خود جای داده است. روزنامه نگاران زندانی که به اتهام «اقدام علیه امنیت ملی» دستگیر می شوند بهای ‏آزادی بیان خود را می پردازند. تنها روزنامه نگاران رسانه های نزدیک به مقامات نظام و با بهره مند شدن از چتر ‏حمایتی می توانند از سیاست های دولت احمدی نژاد انتقاد کنند. روزنامه های دیگر از این امتیاز برخوردار نیستند. در ‏این سال روزنامه نگار کردی برای نوشتن مقالات انتقادی به اعدام محکوم شده است”.‏

در ادامه این گزارش در ارتباط با ایران می خوانیم: “رهبران ایران در سال گذشته نیز متهم کردن مطبوعات‎ ‎مستقل ‏وغیر‎ ‎‏ وابسته به نظام را به «وابستگی» به امریکا و یا اروپا متوقف نکردند. این پرونده سازی که امری منحصر به فرد ‏نیست، در خدمت محکوم به زندان کردن در دادگاه های ناعادلانه و فرمایشی ست. در سال ۲۰۰۷ روزنامه نگاران ‏ایران در تهران و یا در کردستان با ده ها مورد دستگیری، محکومیت و توقیف مطبوعات، هزینه سنگینی را متحمل ‏شدند.در سال ۲۰۰۷ رئیس جمهوری اسلامی ایران محمود احمدی نژاد با حملات اتهام گونه علیه کشورهای غربی ‏فضای رسانه ای جهان را اشغال کرد و «مسئله اتمی» که آن را «بزرگترین مبارزه کشور» نامیده بود به عرصه ‏اصلی تاخت و تاز خود بدل کرد. این امر به رئیس دولت اجازه داد تا مهمترین تنش های بر آمده از معضلات اقتصادی ‏و اجتماعی جامعه ایران را دور زند. درچارچوب آزادی های نمایشی و محدود برای جناح های حاکم نیز بسیاری از ‏روزنامه نگاران حمایت شده از سوی جناح های تندرو در مقالات خود وی را مورد انتقاد قرار دادند. این مطبوعات هم ‏چنین مخالفت خود را با سیاست های دولت بیان کردند. در عوض روزنامه نگاران مستقل که به ابراز نظر خود ‏پرداختند به پرداخت هزینه ای سنگین برای صراحت بیان خود مجبور شدند. در سال ۲۰۰۷ جمهوری اسلامی ایران ‏هم چنان بزرگترین زندان روزنامه نگاران در خاورمیانه بود. در اول ژانویه ۲۰۰۸ (۱۱ دی ماه ۱۳۸۶ ) ده روزنامه ‏نگار در زندان بسر می بردند. رئیس جمهور احمدی نژاد در سفرهای متعدد خود به خارج از کشور و هر گاه که در ‏باره ی نقض حقوق بشر و محکومیت زندانیان عقیدتی و اقلیت های مذهبی، قومی و جنسی مورد سوال قرار می گرفت ‏تکرار می کرد «مردم ایران آزاد ترین مردم دنیا هستند» این در حالی ست که تضعیقات شمارش شده در سال ۲۰۰۷ ‏نشانگر سخت گیری و تشدید سرکوب علیه روزنامه نگاران و فعالان حقوق بشر است. برگزاری انتخابات هشتیمن دوره ‏مجلس شورای اسلامی در اسفند ماه سال جاری ( مارس ۲۰۰۸) آغازگر دوره تازه ای از تشدید نقض آزادی اطلاع ‏رسانی است. در آخرین کارزار انتخاباتی در سال ۲۰۰۴ بسیاری از روزنامه ها و سایت های اینترنتی اصلاح طلبان ‏توقیف شدند”.‏

در ادامه این گزارش با اشاره به مجازات اعدام در ایران و حتی در ارتباط با روزنامه نگاران، آمده است: “در طی ‏سال گذشته صدها نفر اعدام شده اند. عدنان حسن پور ۲۵ ساله روزنامه نگار هفته نامه ئاسو در تاریخ ۵ بهمن‏‎ ‎ماه ‏‏۱۳۸۵ و هیوا بوتیمار ۲۹ ساله همکار نشریه انجمن زیست محیطی سبزچیا، به ترتیب در تاریخ ۵‏‎ ‎دی ماه و ۵ بهمن ‏‏۱۳۸۵ دستگیر و در تاریخ ۲۲ خرداد در دادگاهی غیر علنی به اتهام «اقدام‎ ‎علیه امنیت ملی»، «جاسوسی» و ‏‏«محاربه» محاکمه و به اعدام محکوم شدند، ۲۶ تیرماه‏‎ ‎حکم صادره به خانواده و یکی از وکلای آنها آقای سیروان ‏هوشمندی ابلاغ شد…در سال ۲۰۰۷ بیش از پنجاه روزنامه نگار تحت تعقیب قضایی قرار گرفته اند. این تهدیدات ‏قضایی اضافه بر اعمال فشارهای اقتصادی و اداری است که برای مطبوعات غیر دولتی و مخالف با جناح دولت وارد ‏می شود. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی که به اصطلاح مسئولیت اداره و گسترش مطبوعات را دارد خود بیش از ‏چهار نشریه را پیش از انتشار توقیف کرده است. ده ها نشریه دیگر نیز چون شرق و یا مدرسه نیز «توقیف موقت» ‏شدند که پرونده آنها از سوی هیات نظارت بر مطبوعات به دادگاه ارسال شده است. سایت های اطلاع رسانی بر روی ‏اینترت از سانسور مستثنا نشده اند، ایران دارای بیشترین تعداد وب نگاران معترض در خاورمیانه است و به همین ‏میزان، خطر سانسور آنها را تهدید می کند. امسال نیز ده ها سایت اطلاع رسانی قربانی سانسور شدند.هفته نامه کرفتو ‏نمونه ای روشن از سیاست سرکوب مطبوعات از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است…. تحریریه این‏‎ ‎نشریه ‏ماه ها تحت فشار قرار داشت، و دو روزنامه نگار این هفته نامه در زندان بسر می بردند.‏‎ ‎‏ اکو کرد نسب‎ ‎در روز ۳۰ ‏تیرماه دستگیر شد. در ۱۹ شهریور‏‎ ‎ماه وی در پشت درهای بسته محاکمه و در ۳۱ شهریور ماه به سه سال زندان برای ‏‏«جاسوسی»‏‎ ‎محکوم شد اما ۲۲ آبان اعلام شد که دادگاه تجدید نظر استان کردستان حکم سه سال زندان وی را به شش ‏ماه کاهش داده است… کاوه جوانمرد‎ ‎از‎ ‎روز ۲۶ آذر ماه ۱۳۸۵ در زندان بسر می برد. این روزنامه نگار هفته نامه ‏کرفتو در‎ ‎تاریخ ۲۷ اردیبهشت ماه سال جاری از سوی شعبه شش دادگاه سنندج و در دادگاهی غیر علنی‏‎ ‎به دو سال ‏زندان محکوم شد….همچنین در کردستان سه سال پس از توقیف هفته نامه پیام مردم کردستان، مدیر مسئول آن محمد ‏صدیق کبودوند در تیرماه ۱۳۸۶ بازداشت و به زندان اوین انتقال یافت. در شهریورماه ۱۳۸۴ حکم محکومیت محمد ‏صدیق کبودوند از سوی دادگاه‏‎ ‎تجدیدنظر استان کردستان تائید و این روزنامه نگار به اتهاماتی چون «نشر اکاذیب به ‏قصد تشویش‎ ‎اذهان عمومی و ایجاد اختلاف بین اقشار جامعه از طریق طرح مسائل نژادی و قومی» به یک‎ ‎سال حبس ‏تعزیری، پنج سال محرومیت از شغل روزنامه‌‏نگاری محکوم شده بود….در تهران اغلب روزنامه نگاران دستگیر شده ‏در سلول های انفرادی بند امنیتی ۲۰۹ که تحت نظر وزارت اطلاعات است، نگاهداری می شوند. این زندانیان که ‏معمولا تحت فشار ها ی روحی و جسمی شدید قرار می گیرند، برای دسترسی به درمان پزشکی در مضیقه قرار دارند. ‏عمادالدین باقی‎ ‎روزنامه نگار و مدافع حقوق بشر در تاریخ ۵ دی ماه و در پی دو حمله قلبی از زندان اوین به ‏بیمارستان قمر بنی هاشم‎ ‎تهران انتقال یافته بود. علت اصلی این عارضه مجموعه فشارهایی بود که روزنامه نگار در ‏طی مدت بازداشت و‎ ‎بازجویی و فضای بند ۲۰۹ متحمل شد. اما فقط یک شب را در بیمارستان گذراند، در تاریخ ۲۸ ‏دی ماه و در اثر عارضه قلبی این روزنامه نگار مجددا به بیمارستان مدرس انتقال‏‎ ‎یافت. رییس قوه قضائیه آیت اله ‏محمود هاشمی شاهرودی و رئیس زندان‏‎ ‎اوین با مرخصی استعلاجی یک ماهه وی موافقت کردند.از سوی دیگر سعید ‏متین پور برای دومین بار از زندان اداره اطلاعات زنجان به زندان اوین انتقال یافته است.“‏

در ادامه این گزارش به وضعیت فعالان حقوق زنان اشاره شده و از جمله آمده است: “اینترنت در سال گذشته به فضایی ‏برای ادامه مبارزه جنبش دفاع از حقوق زنان بدل شد….مریم حسین خواه ۳۲ ساله و جلوه جواهری ۳۰ ساله روزنامه ‏نگاران و وب‎ ‎نگاران فمینیست، اعضای تحریریه سایت های زنستان و تغییر برای برابری از سوی دادسرای‎ ‎ویژه ‏امنیت تهران، با اتهاماتی چون «تشویش اذهان‎ ‎عمومی، تبلیغ علیه نظام، نشر اکاذیب از طریق انتشار اخبار کذب در ‏زنستان و تغییر‎ ‎برای برابری» به ترتیب در تاریخ ۲۷ آبان و ۱۰ آذر دستگیر شدند. برای آزادی موقت‏‎ ‎آنها وثیقه ‏سنگینی ۱۰۰ و ۵۰ میلیون تومانی تعیین شده بود‏‎.‎‏ “‏

سازمان گزارشگران بدون مرز همچنین به دستگیری پرناز عظیما خبرنگار رادیو فردا ومهرنوش سلوکی مستند ساز ‏ایرانی تبار دارای تابعیت فرانسه و‏‎ ‎دانشجوی رشته ی روزنامه‏‎ ‎نگاری اشاره سپس به اخراج روزنامه نگاران از ایران ‏رسیده است: “رابرت تیت خبرنگار روزنامه انگلیسی گاردین، پس از سه سال فعالیت در ایران با عدم تمدید اجازه ‏اقامت و کارش اخراج شد. علت اخراج این روزنامه نگار رسما از سوی مقامات ایرانی اعلام نشده است. اما وی به ‏دلیل انتشار مقالاتی انتقادی به ویژه در باره وضعیت دستگیری دانشجویان مورد غضب قرار گرفته بود. انگس مک ‏دووال، روزنامه نگار روزنامه انگلیسی اندیپندنت، نیز تیر ماه گذشته پس از آنکه‎ ‎مدارک اقامتش تمدید نشد، مجبور به ‏ترک ایران شد. دولت ایران برای اخراج مک دووال‎ ‎نیز توضیحی نداد”. ‏