بابک دهقان پیشه
ازدواج در ایران از سال های دور یکی از اتفاقاتی است که خانواده ها برای برگزاری آن صدها هزار دلار خرج می کند. اما امروز بعضی از زوج ها پولشان را در مراسمی کاملا متفاوت با مراسم ازدواج خرج می کنند: جشن طلاق.
رسانه های داخلی و وبلاگ ها ماه هاست که درباره این مهمانیهای پرخرج، که با کارت ها و کیک های طنزآمیز، جدایی زوج ها را جشن می گریند، می نویسند. این پدیده چنان گسترده شده است که یک روحانی صاحب نام می گوید کسانی که این جشن ها را برگزار می کنند، “شیطان پرست” هستند.
اما، جشن های طلاق، نشانه یک روند غیرقابل انکار است: طلاق در ایران افزایش پیدا کرده است. از سال ۲۰۰۶ آمار طلاق بیش از یک و نیم برابر شده است و ۲۰ درصد از ازدواج هابه طلاق منجر می شود.
طبق آمار رسمی، در دو ماه اول سال، بیش از ۲۱ هزار مورد طلاق ثبت شده است. افزایش تعداد زوج هایی که طلاق را انتخاب می کنند برای محافظه کارانی که این پدیده را از بین رفتن ارزش های اسلامی می دانند، نگران کننده است.
ماه گذشته، مصطفی پورمحمدی، وزیر دادگستری ایران گفت که ۱۴ میلیون پرونده طلاق در دادگستری “شایسته نظام اسلامی نیست”.
دلایل طلاق، مانند بسیاری از کشورهای دیگر شامل مشکلات اقتصادی، خیانت، اعتیاد یا آزار جسمی است. اما کارشناسان معتقدند افزایش طلاق نشان می دهد که در ایران یک تغییر مهم اجتماعی صورت گرفته است.
حمیدرضا جلایی پور، جامعه شناس از دانشگاه تهران می گوید: “فردگرایی در ایران، بخصوص در میان زنان وتحصیلات و قدرت اقتصادی درزنان افزایش پیدا کرده است.”
او می گوید: “قبلا زن ها ازدواج می کردند و باید کنار می آمدند حالا اگر زن راضی نباشد، جدا می شود. طلاق دیگر تابو نیست.”
جشن طلاق
یک زن ۴۱ ساله، فارغ التحصیل رشته شیمی که رئیس روابط عمومی یک کارخانه در تهران است و یک دختر نوجوان دارد، می گوید از شوهرش که معتاد بوده، طلاق گرفته است.
کاغذ بازی های دولتی چند سال طول کشیده است. او می گوید: “آنها خوششان نمی آید که زن درخواست طلاق کند. اما از وقتی حکم طلاق صادر شده است احساس می کنم که در بهشت هستم”.
زمانی که ازدواج کرده بود، یکی از خاله هایش گفته بود وقتی همسرش خواب است ظرف ها را نشوید چون شوهرش سر درد می گیرد.
او گفته بود:“به درک که سردرد می گیرد، چرا خودش بلند نمی شود ظرف ها را بشوید؟”
او هرگز در یکی از جشن های معروف طلاق در تهران شرکت نکرده است اما می گوید: “روزی که طلاقم را گرفتم، دوستانم را دعوت کردم تا جشن بگیریم”.
یک وکیل می گوید که قانون طلاق در ایران بطور سنتی طرفدار شوهر است. این شوهر است که حق طلاق دارد. اما در پرونده های طلاقی که این روزها به دادگاه می رود، زن و مرد طلاق توافقی می گیرند.
در پرونده هایی که شوهر طلاق نمی خواهد، زن باید بطور قانونی سوء رفتار شوهر و مشکلات جسمانی او که باعث می شود نتواند وظایف زناشویی را انجام بدهد را ثابت کند.
سکه های طلا
درصورت طلاق زن می تواند مهریه اش را از شوهرش طلب کند. مهریه در ایران که معمولا بصورت سکه طلا تعیین می شود، در سال های اخیر بشدت افزایش قیمت پیدا کرده است و خانواده ها باید ده ها هزار دلار برای آن بپردازند.
اگر شوهر نتواند مهریه را بپردازد، همسر می تواند بخشی یا تمام آن را برای گرفتن طلاق ببخشد. در برخی موارد شوهر که نتوانسته است مهریه را بپردازد، به زندان افتاده است.
محسن محمدی، رئیس گروه حقوقی یسا در تهران می گوید: “در دوسال اخیر مسئله طلاق در ایران به سطح بی سابقه ای رسیده است.”
کارشناسان می گوید تعداد زنان تحصیلکرده و حضور آنان بعنوان نیروی کار، تغییر کرده است و این در آمار طلاق بی تاثیر نیست. در سال تحصیلی جدید، ۶۰ درصد دانشجویان زن هستند.
وقتی این زنان فارغ التحصیل شوند، ممکن است اولویت اولشان ازدواج نباشد زیرا می توانند کار کنند. بعد از اینکه ازدواج کردند برای آنها خارج شدن از یک ازدواج مشکل دار آسان تر خواهد بود و می توانند از لحاظ اقتصادی از خودشان مراقبت کنند.
این روند مختص افراد رده بالای جامعه ایران نیست.
کاوه هریس، جامعه شناس دانشگاه پرینستون، می گوید: “ما درباره طبقه متوسط جامعه ایرانی حرف نمی زنیم، دلیل طلاق ها دیگر غربی شدن بخشی از جامعه نیست.”
او می گوید: “بالا رفتن آمار طلاق به دلیل تغییر ساختار جامعه از درون است. ما قدرت زنان را با اعتبار و تجربه ای که کسب کرده اند می سنجیم. زیرا در غیر اینصورت آمار طلاق تا این اندازه بالا نبود. اگر این مسئله فقط در پوسته بیرونی اتفاق افتاده بود، میزان آمار طلاق تا این حد زیاد نبود.”
افزایش آمار طلاق مقامات دولتی را نگران کرده است زیرا میزان زاد و ولد را کاهش می دهد.
سال گذشته، کمیسیون امور اجتماعی مجلس، پیشنهاد بودجه ۱.۱ میلیارد دلاری برای تسهیل در ازدواج را ارائه کرد اما این مصوبه رد شد. عبدالرضا عزیزی، رئیس این کمیسیون گفت: “اگر نمایندگان با جوانان کشور همدرد بودند، بهتر بود به این مصوبه رای می دادند”.
با وجود اقدامات دولت برای جلوگیری از افزایش آمار طلاق، تغییر تعامل در مورد طلاق دشوار است.
هریس می گوید: “اینکه کسی بگوید “من می خواهم طلاق بگیرم” و شما جامعه محافظه کار را مجاب بکنید، کافی نیست. مردم باید اقدام کنند و طرف مقابل نمی تواند بی تفاوت بماند”.
رویترز، 22 اکتبر
