توافق هسته‌ای ایران و کشورهای غربی که در ایران به برنامه جامع اقدام مشترک “برجام” موسوم شده است، در حال تبدیل شدن به اختلافی جدید میان دولت و مجلس ایران است. مطابق اصل ۷۳ قانون اساسی؛ “عهدنامهها، مقاولهنامهها، قراردادها و موافقتنامههای بین‌المللی باید به تصویب مجلس شورای اسلامی برسد.” مذاکرهکنندگان و دولت معتقدند که نیازی به ورود مجلس برای تایید این متن نیست چرا که از یک طرف شامل مواردی که در قانون اساسی آمده، نمیشود و از سوی دیگر متن امضا شده در صورت تصویب مجلس، به قانونی الزام آور تبدیل خواهد که به مصلحت نیست. از سوی دیگر گروهی از نمایندگان مجلس تاکید میکنند که این متن مشمول اصل ۷۳ قانون اساسی است و اگر اصل مزبور شامل این متن نشود، پس چه چیزی را شامل خواهد بود؟
روزنامه های اول هفته تهران گمانه زنی کرده اند که سرانجام قرار شده است که مجلس برای بررسی این توافقنامه وارد عمل شود. یکی از نمایندگان نزدیک به رییس مجلس گفته علی لاریجانی از دولت خواسته است که لایحه “برجام” را به مجلس ارائه کند. در حالی که وی هفته گذشته گفته بود برجام دلیلی ندارد به مجلس برود و در عین حال یادآور شده بود که پذیرش قطعنامه ۵۹۸ سازمان هم به مجلس نرفت.
محمد سقایی، عضو فراکسیون رهروان ولایت مجلس اعلام کرده: “بنده اطلاع دارم که ریاست محترم مجلس به دولت اعلام کرده است که برجام در قالب لایحه باید به مجلس فرستاده شود. موافقتنامههای معمولی بین کشورها در زمینه حمل و نقل و ترابری و همه زمینههای دیگر در صحن مجلس بررسی و رایگیری می‌شود و سابقه نداشته است موافقتنامهای بین ایران و سایر دول بررسی نشود و به مجلس نیاید و در موضوع برجام نیز چون تعهداتی را دولت ایران به عهده می‌گیرد، این یک موافقتنامه است و طبق قانون اساسی باید برای تصویب به مجلس بیاید و مورد بررسی و رای گیری قرار گیرد.” او تاکید داشت: “به نظر میرسد نگاه رییس مجلس مبنی بر اینکه باید برجام به صورت یک لایحه از جانب دولت به مجلس ارائه شود تا مورد بررسی قرار گیرد، نگاهی صحیح و کارشناسی است.”
پس از آن بود که روزنامه شرق در گزارشی به همین مناسبت نوشت: “هرچند علی لاریجانی در جلسات پیشین مجلس و در پاسخ به تذکر احمد توکلی درباره لزوم ارائه توافق در قالب لایحه از سوی دولت، این موضوع را تلویحا تأیید کرده بود، اما دیروز خبرگزاری مجلس با انتشار این خبر، کد مهمی را مخابره کرد؛ کدی با این مضمون که مسیر تصویب توافق تغییر کرده است. نشانه‌های این تغییرمسیر را شاید می‌شد از رویکرد چهره‌هایی که طی روزهای گذشته اقدام به نقد توافق هسته‌ای کرده‌اند دریافت. با اصرار چهره‌ای نظیر علم‌الهدی بر تکرار مخالفت خود با متن توافق در چند نوبت طی روزهای گذشته وقتی با اعلام «دلواپسی» حدادعادل همراه شد، می‌شد فهمید که اتفاقاتی در حال وقوع است.”
روزنامه اعتماد نیز در گزارشی دیگر آورد: “آنچه مشخص است این است که مجلس برای تصویب توافقنامه اصرار دارد اما دولت هنوز موضع مشخصی در این مورد ندارد و ترجیحش تصویب این توافق در شورای عالی امنیت ملی است. تا به حال مقامات دولتی زیادی بوده‌اند که اعلام کرده‌اند برجام معاهده بین‌المللی نبوده و در نتیجه نیازی به تصویب آن در مجلس نیست. حال باید دید در صورت اصرار رییس مجلس برای ارسال این لایحه دولت چه واکنشی نشان می‌دهد؟”
تنها چند روز پیش از آنکه خبر درخواست لاریجانی از دولت منتشر شود، حسن روحانی در جمع مدیران آموزش و پرورش از جلسات شورای عالی امنیت ملی درباره این توافقنامه خبر داده و گفته بود: “این روزها ما جلسات فوق‌العاده زیادی در شورای‌عالی امنیت ملی برای بررسی «برجام» داریم و مثلا در جلسه امروز صبح بحث بر سر یک حرف تعریف و یک کلمه بود که مذاکره کنندگان ما با طرف مذاکرات بر سر آن اختلاف نظر داشتند و اگر این حرف با نظر آنها تعیین می‌شد شاید خیلی چیزها در متن برجام تغییر می‌کرد، اما فرزندان شما ساعت‌ها بر سر همین یک کلمه و حرف تعریف در متن توافق بحث و مذاکره کردند.”
با اینهمه مشخص نیست که بالاخره این معاهده چگونه به مجلس خواهد رفت. چند روز پیش علیاکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی در مجلس گفته بود: “این متن هنوز موافقت نامه، کنوانسیون یا معاهده بین‌المللی تلقی نمیشود، از این رو است که این متن را برنامه جامع اقدام مشترک نام گذاری کرده‌اند، حال در هر صورت وزارت خارجه متولی این حوزه بوده و باید در این رابطه تصمیم گیری کند.”
همان روزها عباس عراقچی، یکی دیگر از مذاکرهکنندگان ارشد ایرانی در یک برنامه تلوزیونی گفته بود: “مقام معظم رهبری فرمودند روال قانونی باید برای تصویب این متن توافق طی شود. این روال چگونه است را بنده اطلاع ندارم. طبق مصوبه مجلس، ما توافق را به مجلس برای ارزیابی باید بدهیم که فردا دکتر ظریف این را به مجلس ارائه می دهند. بقیه با مجلس است که روال را طی کند. ممکن است این مراحل در مجلس یا شورای عالی امنیت ملی طی شود. این روال را بنده مطلع نیستم. این یک پکیج است که توافق شده امکان دست بردن در آن در این مقطع وجود ندارد. یعنی باید کلیات یا رد شود یا تصویب شود. کنگره آمریکا و مجلس باید یک باره بگویند متن برجام را قبول دارند یا نه.”
همه جریانهای سیاسی داخل حکومت پذیرفته اند که توافق ها زیر نظر آیتالله خامنهای به نتیجه رسیده و در مورد آینده آن نیز همه چیز منوط به نظر رهبر است.چنانچه دوشنبه هفته پیش، علی لاریجانی گفته بود: “موضوع هسته‌ای زیر نظر رهبر معظم انقلاب مورد رسیدگی قرار می‌گیرد و مجلس در ارتباط با این موضوع نگرانی نداشته باشد و آنچه به مصلحت کشور است، در موردش تصمیم‌گیری می‌شود و گزارش آن به مجلس ارائه خواهد شد.”
اما شاید نظر ولی فقیه تغییر کرده باشد که در این صورت باید گفت تحولات داخل آمریکا و لشکرکشی درونی کنگره آن کشور در چنین تصمیمی به اثر نبوده است.
