در حالیکه از چندی پیش تغییر مدل سربازی اجباری از سوی مقامات نظامی جمهوری اسلامی مطرح شده، یکی از فرماندهان ارشد نیروی انتظامی از کمبود سرباز در نیروهای مسلح کشور خبرداده و اعلام کرده که افزایش مدت خدمت سربازی برای رفع نیاز نیروهای مسلح در دست بررسی است.
سرتیپ پاسدارحمید صدرالسادات گفته است: “در گذشته به دلیل تامین نیاز نیروهای مسلح، به موضوع غیبت و اعزام غایبان، کمتر توجه شده است اما با کاهش موالید و افزایش میزان ورودی دانشگاه‌ها و درپی آن دریافت معافیت تحصیلی از سوی مشمولان، تعداد اعزام‌ها با کاهش روبرو شده و به همین علت موضوع افزایش مدت خدمت سربازی مطرح و در حال حاضر نیز در دست بررسی است.”
به گفته رییس سازمان وظیفه عمومی ناجا “یکی از راه های جایگزین برای عدم افزایش مدت خدمت سربازی، تعیین تکلیف و اعزام غایبین است تا در اجرای این طرح، میزان اعزام ها افزایش یافته و در نهایت نیاز نیروهای مسلح تامین شود.”
این مقام ارشد نیروی انتظامی همچنین با گفتن اینکه “هم اکنون هماهنگی کافی بین دستگاه های اجرایی ذیربط برای برخورد با وضعیت غایبین وجود ندارد” از تشکیل “شورای سیاست گذاری برخورد با مشمولان غایب در نیروی انتظامی” هم خبرداده است.
او در عین آنکه تعقیب و دستگیری مشمولان غایب توسط ناجا براساس ماده ۵۸ دستورالعمل اجرایی فراخوان مشمولان غایب را رد نکرده اما گفته است که “هرچند موضوع تعقیب و دستگیری این افراد در قانون آمده است و مجوزهای قانونی لازم برای تعیین تکلیف وضعیت غایبین وجود دارد اما ما بیشتر به دنبال استفاده از راهکارهای تعامل با دستگاه‌های مرتبط در خصوص محدودیت و محرومیتهای اجتماعی که در قانون پیش بینی شده، هستیم. ضمن اینکه در این راستا هرکجا که احساس کنیم خلاء قانونی وجود دارد موضوع را مورد پیگیری قرار خواهیم داد.”
رییس سازمان وظیفه عمومی نیروی انتظامی درباره جزییات این محرومیت ها نیز گفته است: “از جمله تمهیداتی که در اجرای این دستورالعمل پیش بینی می شود، روشن شدن وضعیت خدمت سربازی افراد متقاضی تمدید گواهینامه،عدم واگذاری هرگونه وام و خدمات بانکی و همچنین عدم اشتغال در بخش های دولتی و غیردولتی افرادی است که وضعیت خدمتشان مشخص نشده، باشد.”
این نخستین اقدام نیروی انتظامی برای جبران کمبود سرباز و اجبار غایبان به سربازی نیست. چندی پیش نیز رییس سازمان وظیفه عمومی ناجا به صراحت اعلام کرده بود که” اکنون نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران موضوع خرید خدمت سربازی را ندارد و تمام افراد مشمول سربازی باید به این خدمت مقدس بروند.”
همچنین سازمان وظیفه عمومی از ابتدای سال جاری محدودیت های جدیدی برای کسانی که مشمول معافیت می شوند وضع کرده است تا کمبود سرباز در نیروهای مسلح را جبران کند.
28 بهمن ماه سال گذشته فرمانده نیروی انتظامی کشور کاهش سربازان نیروهای مسلح را اینگونه تشریح کرده بود:” در گذشته سالانه حدود ۹۰۰ هزار مشمول داشتیم و الان مشمولان به حدود ۶۵۰ هزار تن در سال رسیده و به نظرم تا یکی دو سال آینده در عدد ۶۰۰ هزار مشمول در سال ثابت باقی خواهیم ماند که البته حدود ۱۰ درصد از این افراد نیز به علت مشکلات آماری، ثبت احوالی و … کاهش می‌یابد.”
سرتیپ پاسدار اسماعیل احمدی مقدم اضافه کرده بود: “بدیهی است معافیت‌هایی که به سربازان تعلق می‌گیرد باید در زمانی که ۹۰۰ هزار مشمول داشتیم، با زمانی که ۶۵۰ هزار مشمول داریم، متفاوت باشد. از سوی دیگر تهدیداتمان نیز کم نشده و درست است که در جنگ نیستیم، اما در شرق و غرب کشورمان محیط‌های امنیتی وجود دارد که باید همواره از آمادگی کامل برخوردار باشیم.”
همزمان در همین روز سرلشگرپاسدار حسین حسنی سعدی نیز گفته بود:” اگر کسی غیبت کرده و حاضر نیست به سربازی بیاید، باید نیروی انتظامی این افراد را جلب کرده و برای انجام خدمت سربازی اعزام کند.”
معاون هماهنگ کننده ستاد کل نیروهای مسلح همچنین طرح “سربازی حرفه ای” از سوی مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی و همچنین محسن رضایی فرمانده سابق سپاه و کاندیدای دور اخیر ریاست جمهوری را در همین اظهارات خود “فکر خام” خوانده بود.
او در این ارتباط گفته بود:” ما جوانی ۱۸ ساله می‌خواهیم که برود و بجنگد، چرا که یک فرد ۳۵ ساله جسارت و جرات یک جوان ۱۸ ساله را ندارد سرباز باید جوان باشد چرا که شجاع و بی‌باک است و با توجه به ویژگی غرور و خودنمایی که در وی وجود دارد، می‌خواهد آنچه که در درونش است را به نحو احسن بروز دهد و از همین روست که ما برای تحقق امنیت نیازمند جوانان هستیم.”
او همچنین اضافه کرده بود:” ارتش حرفه‌ای یعنی اینکه یک نیرو بیاید ۱۰ سال، ۱۵ سال و حتی ۲۰ سال بجنگد و این در حالیست که این امر به درد ما نمی‌خورد و ما نیازمند جوان 18 ساله هستیم، چرا که یک فرد ۳۵ ساله جسارت این جوان را نداشته و نمی‌تواند مانند وی به دشمن حمله کند. از سوی دیگر بحث تامین اعتبار ارتش حرفه‌ای نیز مطرح است و به نظر نمی‌رسد که مجلس توان فراهم کردن این اعتبار را داشته باشد. بنابراین ارتش حرفه‌ای یک فکر خام است و معنا ندارد که ما به آن روی بیاوریم. “
مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی در مردادماه سال گذشته طی گزارشی اعلام کرده بود که “تاریخ مصرف” سربازی اجباری به شیوه رایج کنونی گذشته و نیروهای مسلح باید به فکر تغییر مدل در سازمان و ساختار خود در این ارتباط باشند.
مرکز پژوهش های مجلس در گزارش خود آورده بود:” در بسیاری از کشورها برای افزایش کارآمدی نیروهای مسلح در حال انجام است و به نظر می‌رسد حرفه‌یی شدن نیروهای مسلح و اصل چابکی در قالب‌های سربازی وظیفه با شکل سنتی و قدیمی آن در تقابل است. حقوق شهروندی و حق انتخاب یکی از مهم‌ترین بحث‌هایی است که امروز در جریان است، به همین خاطر طرح جایگزینی سربازی اختیاری به جای اجباری باعث نشان دادن چهره متفاوتی از ایران در جهان می‌شود.”
نهاد پژوهشی قوه مقننه جمهوری اسلامی همچنین خاطرنشان کرده بود که با توجه به اشکالات و کاستی‌های شایان توجه در وضعیت کنونی سیستم خدمت وظیفه عمومی در ابعاد گوناگون که نتیجه آن کاستی بهره‌وری در سیستم فعلی است. با حرفه‌یی شدن سربازی ارزش یافتن تخصص و کار آمدی در دوره سربازی و منزلت اجتماعی جایگزین اجبار و تکلف در سربازی می‌شود.”
این نخستین بار نیست که بحث کمبود سرباز در نیروهای مسلح در سطح رسانه ها مطرح و از سوی مقامات نظامی در این ارتباط ابراز نگرانی می شود. در چند سال اخیر بارها مقامات ارشد نظامی و همچنین برخی منصوبان رهبر جمهوری اسلامی از کمبود سرباز در نیروهای مسلح خبرداده و از این موضوع انتقاد کرده اند.
از جمله پیش از این در مردادماه ۱۳۹۰حجت الاسلام محمدهادی رضایی، مسئول نمایندگی آیت الله خامنه ای در نیروی زمینی سپاه پاسداران در جمع کارکنان ستاد کل این نیرو، ضمن انتقاد از دولت های گذشته اعلام کرده بود که “سیاست غلط کنترل موالید که در دولت سازندگی پایه‌گذاری و در دولت اصلاحات پیگیری شد متاسفانه نه تنها هزینه‌های سنگینی به کشور تحمیل کرد بلکه پیامدهای بسیار منفی نیز به همراه داشت که یک نمونه بارز آن کاهش ورودی نیروی سرباز به نیروهای مسلح است.”
او با ابراز نگرانی از اینکه “تهدیدات دشمنان جمهوری اسلامی همواره روندی فزاینده داشته و دارد” افزوده بود:“این نیروی جوان است که می‌تواند در مقابل تهدید دشمنان ایستادگی کند و در عرصه‌های مختلف مانند جهاد اقتصادی و تولید علم نیز منشا تحولات اساسی در سرنوشت کشور شود. امروز اثرات سیاست غلط کنترل موالید نمایان شده به طوری که نیروهای مسلح را به دلیل کاهش ورودی نیروی سرباز با مشکل کمبود نیرو مواجه کرده است.”
کمبود سرباز در نیروهای مسلح از نظر قوای نظامی برای بسیاری از کشورهای دنیا حائز اهمیت است.در همین راستا در طول چند سال اخیر بارها رسانه های رسمی جمهوری اسلامی از جمله صدا و سیما طی اخباری کمبود سرباز در ارتش های آمریکا، اسراییل و یا نیروهای ناتو را نشانه ضعف آنها معرفی کرده اند.
خدمت سربازی بنابر قانون اساسی جمهوری اسلامی هم اکنون اجباری است و مردان با رسیدن به سن ۱۸ سال باید برای طی دوران خدمت ۲۴ماهه خود را به مراکز اعزام سربازان به نیروهای مسلح معرفی کنند و تعیین وضعیت شوند. دستمزد سربازان وظیفه در جمهوری اسلامی در سال ۱۳۹۳ حدود ۷۸ هزار تومان و بالاترین رقم دریافتی برای سربازی اجباری به درجه نظامی ستوان یکم با رقم ۱۴۵ش هزار تومان است.
