مافیای قاچاق بنزین در دولت ریشه دارد

خبرگزاری شانا (وابسته به وزارت نفت) دیروز از کشف یک محمول قاچاق بنزین در سبزوار خبر داد. این نوع خبرها تقریبا به طور  هفتگی در خبرگزاری های ایران بازتاب می یابد. این خبر در حالی اعلام شد که تصور عمومی ودولتی این بود که با سهمیه بندی وکارتی کردن توزیع بنزین، مساله قاچاق سوخت از ایران به کشورهای همجوار پایان یابد اما با گذشت دوسال از اجرای سهمیه بندی بنزین، به اعتراف مقامات دولتی ونمایندگان مجلس، این روند هنوز ادامه دارد تا جایی که گفته میشود هم اکنون 17درصد از سوخت مصرفی کشور قاچاق میشود. برخی تحلیل گران این حجم وسیع از سوخت کشور را بدون همراهی برخی نهادهای دولتی وحکومتی ممکن نمی دانند. حول این موضوع هماره شایعات بسیاری مطرح شده که موید حسینی، نماینده تبریز یکبار روایتی بدیع وجالب از آن ارائه داد که هیچ وقت هم تکذیب نشد.

قاچاق به سبک مرز نشینی

سهیمه بندی بنزین یک تصور عمومی با خود به همراه آورد که با توزیع جیره بندی وبا کارت بنزین، امکان قاچاق بنزین از بین میرود اما وقتی در مناطق مرزی کشور مثل زابل شغل وکاری وجود ندارد وهنوزقیمت بنزین در ایران با آن سوی مرز “ چاه وچاله قیمتی” دارد، شبکه قاچاق بنزین در سطح محلی خود را با شرایط تازه وقف میدهد. چندی پیش ایسنا از قول خبرنگار خود در سیستان نوشت نرخ بنزین آزاد در شهرستان زابل هر روز دست‌خوش تغییرات و نوسانات افزایش و کاهش می‌شود به‌طوری که در سال گذشته به گفته‌ی تعدادی از دست‌فروشان نرخ فروش 20 لیتر بنزین 8700 تومان بوده که اکنون با 1200 تومان کاهش به7500 تومان رسیده است.
به گزارش ایسنا به نقل از یکی از مسئولین محلی  وی دلیل کاهش قیمت بنزین را بسته شدن مرز و سختگیری مأموران در خروج فرآورده‌های نفتی عنوان کرد و گفت : این بنزین وقتی توسط ماشین‌های حامل سوخت به نوار مرزی برسد هر 20 لیتر تا 10هزار تومان به فروش خواهد رسید.
در واقع به گفته منابع محلی، دولت هر قدر هم که سهمیه‌بندی کند باز هم مردم بنزین را می‌فروشند، چرا که خود فروش بنزین به‌عنوان یک شغل کاذب درآمد زاست.
افغانستان با نیاز روزانه به 8میلیون لیترسوخت وعدم دسترسی به آبهای آزاد، تمام نیاز خود را از مرزهای زمینی تامین میکند. شکل قانونی این تامین از طریق ازبکستان ترمز وترغندی وترکمنستان است، اما تا قبل از سهمیه بندی سوخت طبق آمار ستاد مبارزه با قاچاق کالا  25درصداین سوخت از ایران تهیه میشد. بعد از سهیمه بندی آمار مشخصی در این خصوص منتشر نشده اما منابع محلی با استفاده از کارت های تقلبی وخرید وفورش این کارت ها، مشکل قاچاق را به صورت دیگری درآورده اند، ضمن اینکه شبکه ای فروشندگان رسمی بنزین نیز در این ماجرا سهیم هستند. اما مساله قاچاق سوخت آیا فقط در  برخی مردم مرز نشین زابل ونهبندان خلاصه میشود؟

قاچاق به سبک دولتی

نگرانی از قاچاق سوخت به گفتار دولتی ها هم راه یافته؛ هر چند این بیان نگرانی برای توجیه افزایش قیمت بنزین است، اما در هر حال معاون وزیر اقتصاد هم از این موضوع ابراز نگرانی میکند همینطور ستاد مبارزه با قاچاق ارز وکالا.  

اما  موید حسینی، عضوکمیسیون انرژی ونماینده تبریز چندی پیش روایتی تکان دهنده از دست داشتن برخی مدیران دولتی در قاچاق بنزین ارائه داد. روایتی که هیچ وقت هم تکذیب نشد.

به گزارش ایلنا وی در این خصوص گفت :“برآوردها نشان می دهد حدود 10 تا 15 درصد بین بنزین خریداری شده و فاکتور شده تفاوت وجود دارد به طوری که سود حاصل از این عددسازی ساده روزانه بین یک تا 1. 5میلیارد تومان است.”

موید حسینی صدر ازمنطبق نبودن میزان خرید واقعی و میزان ثبت در فاکتور خرید درخارج از کشور می گوید و معتقد است فاصله قیمت بنزین در دو منطقه باعث ایجاد “چاه” قیمتی شده که خودبخود زمینه ورود سوءاستفاده کنندگان اعم از اشخاص عادی و دولتی را فراهم می آورد. نماینده مردم تبریز گفت: “روشهای مرسوم قاچاق سوخت از این سوی مرز به کشور های همسایه نمی تواند باعث قاچاق 12 میلیون لیتری در کشور شود. بنابراین بخشی از قاچاق بنزین در آن سوی مرز به وسیله مدیران رده پایین شرکت نفت و فروشندگان هنگام خرید بنزین انجام می شود.”

وی خاطر نشان کرد: “برآوردها نشان می دهد حدود 10 تا 15 درصد بنزین خریداری شده و فاکتور شده تفاوت وجود دارد.”

این گفته صدر به معنای آن است که 2تا 3 میلیون لیتر بنزین بین فاکتور و میزان خرید واقعی فاصله وجود دارد. به عبارت دیگر مدیران رده پایین دولتی خرید بنزین در آن سوی مرز مثلا 18 میلیون لیتر بنزین خرید می کنند اما در فاکتورفروش رقم 21 میلیون لیتر ذکر می شود. در این میان در حالی که دولت پول 21 میلیون لیتر بنزین را داده اما 18 میلیون لیتر بنزین وارد کشور شده است. سود حاصل از این عدد سازی ساده با قیمت هرلیتر بنزین روزانه بین یک تا 1. 5 میلیارد تومان است. این قاچاق در حالی انجام می شود که دولت به عنوان تنها تامین کننده انحصاری، خرید بنزین مورد نیاز کشور را بر عهده دارد. با این حال توانایی جلوگیری از قاچاق به این شکل واضح را ندارد.

موید همچنین به راه های دیگر قاچاق اشاره کرد و افزود: “در خصوص طرق قاچاق سوخت شیوه های مختلفی به کار گرفته می شود که علاوه بر اشکال سنتی آن مثل حمل با باک اضافی اتوبوس ها و کامیون ها، حمل با قاطر، سواری و وانت بار، انتقال از طریق لنج و لوله کشی به عمق آب ها یا انتقال از طریق رودخانه ها در گالن های پلاستیکی و… از طریق عددسازی و تخلف در جایگاه ها نیز محتمل است.”

وی ادامه داد: “گفته می شود برخی از جایگاه داران به داخل بنزین گازوئیل اضافه می کنند یا کنتور بنزین را دستکاری می کنند.”

وی یکی دیگر از راههای دیگر قاچاق را اینگونه ذکر می کند:” دستکاری کارت های سوخت و شارژ مجدد آنها یا فروش سهمیه کارت سوخت از طرف دارندگان خودروهای عمومی مثل وانت بار و تاکسی یا کامیون داران به جایگاه داران و پرسنل آنها کم و بیش مرسوم است.”

وی یادآور می شود: “قاچاق بنزین و گازوئیل به خارج از کشور واقعیت تلخی است که باید از جنبه های مختلف مورد توجه قرار گیرد. بیکاری مرزنشینان و سود بالای قاچاق دو عامل اصلی در این زمینه هستند.”

وی همچنین یاد آور شد که اصلاح قیمت بنزین به تنهایی نمیتواند مانع قاچاق شود بلکه باید مجموعه تدابیر لازم پیش بینی شود تا این معضل اجتماعی اقتصادی حل شود، چرا که حتی تا پنج شش سال آینده نیز قیمت بنزین در کشور ما با مثلا ترکیه تفاوت خواهد داشت. دستکاری کارت های سوخت و شارژ مجدد آنها یا فروش سهمیه کارت سوخت از طرف دارندگان خودروهای عمومی مثل وانت بار و تاکسی یا کامیون داران به جایگاه داران و پرسنل آنها کم و بیش مرسوم است.

چند پرسش بی پاسخ

وقتی یک نماینده مجلس سخن از سود روزانه یک ونیم میلیاردی در یک دستکاری  ساده فاکتور خبر میدهد ودر آماری دیگر سخن از 12میلیون لیتر قاچاق سوخت در روز به میان می آورد، ایا این فقط مساله ای است مربوط به فقر در مناطق مرز نشین؟ نمی توان کمی با تردید به شعارهایی که در جهت حمایت از مصرف کننده داخلی  وتبیت قیمت ها داده میشد و اینکه سوخت با قیمت پایین در کشور عرضه میشود نگریست؟ سیاست هایی که باعث پدید آمدن چاه قیمتی بین ایران وهمسایگان شده تا جایی که نزدیک به 20درصد سوخت کشور قاچاق میشود. میتوان پرسش را گسترده تر ساخت: آیا این شبکه قاچاق سوخت در سیاست هم پایگاه وجایگاهی برای حفظ خود اندیشیده است؟ واکنون که قراراست بنزین و دیگر اقلام سوختی با قیمت ازاد توزیع وفروخته شوند ایا این شبکه از بین میرود؟ یا دراشکالی دیگر خود را بازسازی میکند؟در گزارش های بعدی به سراغ صاحب نظران می رویم و پاسخ آنها را خواهیم آورد.