گرچه حسن روحانی، رئیس جمهوری اسلامی و وزیرخارجه میانه اش در ۹ ماه اخیر مکررا به طور مستقیم و غیر مستقیم گفته اند که در پی تنش زدایی با ایالات متحده و برقراری رابطه مسالمت آمیز با غرب و همسایگان ایران در حوزه خلیج فارس هستند، اما سرداران سپاه طور دیگری به ماجرا نگاه می کنند. فرمانده نیروی دریایی سپاه از برنامه این نهاد نظامی برای غرق کردن ناوهای آمریکایی سخن گفته، فرمانده پیشین قرارگاه محمد رسول الله از حضور نظامی در سوریه دفاع کرده و فرمانده پیشین سپاه نیز از پیروزی بزرگ جمهوری اسلامی در جنگ داخلی این کشور خبر داده است.
فرمانده نیروی دریایی سپاه دیروز به صورتی کاملا شفاف گفت که قدرقدرت ترین نهاد نظامی جمهوری اسلامی سودای نابودی بخشی از ارتش ایالات متحده را در سر دارد. سردار علی فدوی در مصاحبه ای مفصل با خبرگزاری فارس ـ نزدیک به سپاه ـ اظهارکرد: “امریکایی‌ها و همه دنیا هم می‌دانند که یکی از اهداف عملیاتی نیروی دریایی سپاه، از بین بردن نیروی دریایی آمریکاست.”
وی هدف سپاه را غرق کردن ناوهای آمریکایی در خلیج فارس عنوان کرده است، با این استدلال که “تأمین توان هوایی آمریکا در صحنه نبرد، برعهده هواپیماهای موجود روی ناوهایشان است لذا طبیعی است که ما می‌‌‌خواهیم این ناوها را غرق کنیم.”
وی برای اعلام اینکه سپاه پاسداران قصد مواجهه نظامی با پنتاگون را دارد احتمالا نمی توانست کلماتی صریح تر از این پیدا کند: “از بین بردن، انهدام و غرق کردن ناوهای آمریکایی در برنامه ما بوده، هست و خواهد بود.”
وی مدت زمانی را هم که برای غرق ناوهای غول پیکر آمریکایی لازم است ۵۰ ثانیه برآوردکرد.
البته در شرایطی که نظام تحریم های اقتصادی را نیز تاب نیاورده و به این نتیجه رسیده که در برنامه هسته ای اش عقب نشینی کند، ناظران این دست رجزخوانی های نظامی را مبالغه آمیز و غیر عملی می خوانند و انگیزه اصلی مطرح کنندگان را در جای دیگری می جویند:بر هم زدن بازی دولت روحانی در اتخاذ دیپلماسی تنش زدایی با غرب.
حسن روحانی به عنوان نخستین رئیس دولت در جمهوری اسلامی با همتای آمریکایی خود به صورت تلفنی تماس برقرار کرده و جواد ظریف نیز به کرات با جان کری،وزیر خارجه واشنگتن- مذاکره دو جانبه و چند جانبه کرده است.
اعضای ارشد سپاه پاسداران از زمان به قدرت رسیدن حسن روحانی و تاکید آیت الله خامنه ای بر عقب نشینی هسته ای که با گزاره مشهور “نرمش قهرمانانه” بیان شد، به ندرت انتقاد قابل توجهی از روند مذاکرات هسته ای داشته و بعضا آشکارا از آن حمایت نیز کرده اند. اما به نظر می رسد در رابطه با دیگر مسائل استراتژیک نظام از جمله رابطه با ایالات متحده و جایگاه نظام در تحولات خاورمیانه، به روش های دیگری معتقدند.
شاید از همین رو است که تعداد اظهار نظر ها و موضع گیری های نظامیان در تهران پیرامون تحولات سوریه بسیار فراتر از مواضعی است که رجال سیاسی در دولت روحانی می گیرند.
سردار حسین همدانی فرمانده پیشین قرارگاه محمد رسول الله ( سپاه تهران) اخیرا در جریان یک سخنرانی در شمال ایران از دخالت های آشکارا نظام در بحران سوریه سخن گفته و خاطرنشان کرده است: “یکی از تدابیر مقام معظم رهبری درباره مسئله سوریه کاهش آمار کشته شدگان در بین مردم و حتی نیروهای مسلح بود.”
او با این مقدمه اضافه کرده: “با اقداماتی همچون تاکتیک های جنگ شهری، جدا کردن مردم از نیروهای مسلح، پاکسازی و ایجاد امنیت پایدار در مناطق موفقیت های بزرگی در سوریه به دست آمد.”
دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی گفته است از راهکار های بین المللی مسالمت آمیز برای حل و فصل بحران سوریه دفاع می کند. اما به نظر نمی آید فرماندهان ارشد سپاه نیز چنین نظری داشته باشند. سردار همدانی آشکارا از حضور نظامی حزب الله لبنان -ـ تحت امر ولایت فقیه ـ– در سوریه دفاع و با اشاره به برنامه حمله نظامی ایالات متحده به سوریه در شهریور ۹۲ به خاطر استفاده ارتش بشار اسد از سلاح هسته ای گفته است: “در آن زمان نخست وزیر اسرائیل پشت تریبون رفته و خطاب به آمریکایی ها گفت قرار بود دست ایران در منطقه قطع شود که متاسفانه نه تنها این کار محقق نشد بلکه ایران حزب الله دوم را در سوریه ایجاد کرد.”
جمهوری اسلامی در دهه هشتاد میلادی و در اوج جنگ داخلی در لبنان، گروهی شبه نظامی و شیعه در لبنان تاسیس کرد و نزدیک به سه دهه است که آن را بازوی نظامی خود در منطقه می داند. در جنگ داخلی سوریه به غیر از آنکه سپاه قدس ـ واحد ویژه عملیات برون مرزی سپاه ـ به طور آشکارا به نفع اسد وارد مهلکه شد، حزب الله لبنان نیز از اوایل بهار ۹۲ وارد خاک سوریه شد و در چند عملیات به نفع دولت بعث سوریه جنگید.
مخالفان اسد، ایالات متحده، اتحادیه اروپا، کشورهای حوزه خلیج فارس و ترکیه خواستار کنار رفتن بشار اسد و تشکیل یک دولت ائتلافی هستند اما جمهوری اسلامی با چنین طرحی مخالفت است.
افرادی همچون سردار صفوی فرمانده پیشین سپاه عملا تحولات اخیر در سوریه را یک پیروزی برای نظام می دانند. دستیار عالی آیت الله خامنه ای در امور نظامی روز گذشته در اصفهان گفته است: “قطعا راهبرد آمریکا، عربستان، ترکیه، قطر و کشورهای اروپایی برای سرنگونی بشار اسد با شکست مواجه شده است و این شکست، شکست استراتژیک برای جبهه غربی، عربی و صهیونیستی است و یک پیروزی بزرگ برای جمهوری اسلامی ایران حاصل شده است. قدرت نفوذ ایران از محور ایران، عراق و سوریه تا مدیترانه رسیده و این سومین باراست که قدرت نفوذ ایران تا مدیترانه گسترده شده است.”
او هشداری تلویحی نیز به اسرائیل داده و افزوده: “خط دفاعی ما دیگر شلمچه نیست، مرز دفاعی ما جنوب لبنان با اسراییل است و عمق دفاع استراتژیک ما تا کنار مدیترانه و بالای سر اسراییل رسیده است. نگرانی غربی ها از توسعه نفوذ قدرت ایران ازخلیج فارس تا مدیترانه است.”
پررنگ شدن حضور شبه نظامیان حامی القاعده در جبهه مخالفان سوریه از یک سو و تشتت شدید آرا میان دیگر گروه های مخالف درگیر در سوریه باعث کاهش حمایت های نظامی و مالی غرب از شورشیان مخالف اسد و همین امر باعث بالادستی رئیس جمهور سوریه در اوضاع امروز سوریه شده است. بشار اسد که مورد حمایت تهران قرار دارد خود را برای انتخابات ریاست جمهوری امسال نیز کاندیدا کرده و گفته است به سادگی از قدرت کنار نخواهد رفت.
با این حال ناظران می گویند ادامه حمایت های تهران از دولت سوریه و اسد، می تواند تخاصم میان جمهوری اسلامی و غرب و همچنین دشمنی های اخیر نظام با کشورهای خلیج فارس را پا بر جا نگه دارد؛ امری که ممکن است در میان مدت باعث علنی شدن اختلافات میان دولت روحانی و سپاه در سیاست خارجی نظام شود.
