وحید ثابتیان
علی رغم شک وتردیدهای جدی که نسبت به تمایل روسیه برای تکمیل نیروگاه اتمی بوشهر وجود دارد، ایران قصد دارد به منظور حل اختلافات به وجود آمده طی ماه های گذشته که ظاهرا برسرمسائل مالی است، هیاتی را به مسکو اعزام نماید تا به حل و فصل نهایی اختلافات فیمابین اقدام کند. همزمان ایران مناقصه بین المللی ساخت دو نیروگاه هسته‌یی را بر مقیاس 1000 تا 1600 مگاوات را به اجرا گذاشته تا از اراده جدی مقامات تهران برای استفاده از انرژی هسته ای خبردهد. مقامات سازمان انرژی اتمی گفته اند اگر آمریکایی هم پیشنهاد بدهند، مورد بررسی قرارخواهد گرفت. خبری که درمطبوعات کشورهای عربی انعکاس زیادی داشته است.
روسیه طی ماه های گذشته، بارها تعهدات خود را برای راه اندازی نیروگاه نادیده گرفته و با بهانه کردند مسائل مالی وفنی ایران را از بهره مندی از اولین راکتور هسته ای محروم کرده است. مقامات تهران تلاش کرده اند تا علی رغم بداخلاقی های دیپلماتیک مسکو برسرتوافق بر قطعنامه تحریم ایران، موضوع نیروگاه بوشهر را ازدیگر مسائل جدانگه دارند. راه اندازی نیروگاه بوشهر درحالی که مناقشه هسته ای ایران هم اکنون تصویب سه قعطنامه شورای امنیت را درکارنامه خود دارد، اقدامی استراتژیک محسوب می شود.
آخرین وعده گشایش نیروگاه بوشهر، شهریور 1386 بود که اسفند ماه توسط روسها اعلام شد که عملا این اتفاق نخواهد افتاد. قرار بود برای راه اندازی نیروگاه بوشهر، روسیه اوائل امسال سوخت مورد نیاز رابه این نیروگاه ارسال کند که عملا با توجه به هم خوردن توافقات ارسال سوخت نیزانجام نشد.
درحالی که طرف روسی دلیل این تاخیر را عدم پرداخت‌های مالی از سوی ایران می دانست، طرف ایرانی به شدت این ادعاها را تکذیب می‌کرد. سرانجام مذاکرات میان تهران و مسکو بر سر حل مشکلات به وجود آمده آغاز شد که تا به امروز نیز ادامه دارد. طرفین اعلام کرده‌اند که به نتایج نسبی بر سر مشکلات مطرح رسیده‌اند، اما هنوز هیچ نشانه‌ای از ارسال سوخت و راه‌اندازی به موقع نیروگاه اتمی بوشهر مشاهده نمی‌شود.
احمد فیاض‌بخش، معاون سازمان انرژی اتمی که مسوول مذاکرات اخیر ایران و روسیه برای رفع مشکلات مورد ادعای طرف روسی در راه‌اندازی به موقع نیروگاه اتمی بوشهر است، در خصوص نتایج این مذاکرات در کنفرانسی مطبوعاتی گفت: “در مذاکراتی که یک دور آن در مسکو و دو دور آن در تهران برگزار شد، توافقاتی به دست آمد که به تفاهم بر سر قراردادی بین طرفین منجر شد. همچنین مدیران بانکی دو طرف، پنجشنبه‌ی گذشته در تهران قراردادی را برای اجرای توافقات مالی امضاء کردند. “
به گفته فیاض بخش نهایی شدن تفاهمات بین طرفین در سفری که بنده هفته‌ی آینده به مسکو خواهم داشت، مشخص می‌شود: “ به طور کلی پیشرفت‌هایی بین طرفین برای حل مشکلات بر سر راه‌اندازی نیروگاه بوشهر به دست آمده است.
مقامات ایرانی می گویند راه اندازی بوشهربه جلسه آتی درمسکو بستگی خواهد داشت. طرف روسی گفته که دوماه راه اندازی را به تاخیربیاندازند که ایران قبول نکرده است. سوخت نیروگاه بر مبنای توافق قبلی باید تا پایان ماه مارس 2007 ارسال می‌شد که این مساله با اعلام فدراسیون روسیه برای مدت کوتاهی به تاخیر افتاده است.
قراراست هیات اعزامی به مسکو در این سفر در خصوص پیشرفت سریع برای تکمیل نیروگاه و نیز حمل تجهیزات باقی مانده به ایران باشد تا مراحل تکمیل تجهیزات نیروگاه از 3 /93 درصد به 96 و سپس 98 درصد برسد.
این درحالی است که ایسنا درگزارشی ازاولین پرداخت ایران به روسیه خبر داده است: “هفت روز پس از آغاز سال جدید “و پس از یک مذاکراتی طولانی میان ایران و روسیه بر سر مشکلات و موانع مالی پیمانکار روسی که به گفته‌ی مقامات ایرانی با کمبود نقدینگی برای تکمیل و راه‌اندازی نیروگاه بوشهر مواجه است، سخنگوی آژانس انرژی اتمی روسیه اعلام کرد ایران اولین پرداخت خود به روسیه برای ساخت نیروگاه هسته‌یی بوشهر از زمان بروز مشکلات برسر مسایل مالی را انجام داده است.”
سرگئی نوویکف، از مقامات هسته ای روسیه، گفته است: “شرکت پیمانکاری روس اتم اولین پرداخت برای ساخت نیروگاه هسته‌یی بوشهر از زمان بروز مشکلات مالی را دریافت کرده است. این بسیار خوب است که شرکای ایرانی ما بر مشکلات فائق آمده‌اند، ولی این اقدام با جبران خسارتی که ما در طول این دوره متحمل شدیم، هنوز خیلی فاصله دارد.”
شرکت روس اتم نیز در اظهارتی مجددا اعلام کرد، 60 درصد هزینه ساخت نیروگاه بوشهر را در سه ماهه چهارم سال گذشته میلادی و 1⁄5 میلیون دلار در ماه ژانویه (دی) دریافت کرده است، ولی در ماه فوریه (بهمن) هیچ پولی دریافت نکرده است. مقامات هسته‌یی روسیه گفتند که به دلیل این تاخیر در پرداخت نیروگاه بوشهر طبق برنامه در ماه سپتامبر (شهریور سال جاری) آماده بهره‌برداری نخواهد شد.
نوویکف افزوده: “پول‌های پرداخت شده به شرکت روس اتم نیمی از هزینه‌های ماهیانه مورد نیاز در نیروگاه را پوشش داده است.” این درحالی بود که سازمان انرژی اتمی ایران در بیانیه‌ای هرگونه در تاخیر در پرداخت‌های مالی‌اش به طرف روسی را تکذیب کرد. اتم استروی اکسپورت هفته گذشته اعلام کرد که ظرف روزهای آینده هیاتی را برای مذاکره درباره‌ی تکمیل ساخت نیروگاه بوشهر به ایران اعزام می کند. سخنگوی اتم استروی اکسپورت گفته است که قصددارند هیاتی را برای مذاکره دراین خصوص به تهران اعزام کنند.
این درحالی است که چهاردهم فروردین جاری با حضور معاون رییس جمهوری چهار واحد پشتیبانی نیروگاه بوشهر که قبلا مورد بهره‌برداری قرار گرفته بود، افتتاح شد و نیروگاه در مرحله‌ی پیش راه‌اندازی قرار گرفت.
کارشناسان فنی شرکت اسناد مناقصه را آماده کرده‌اند که به زودی توزیع خواهد شد. در این مناقصه‌ها اطلاعات مربوط به سایت نیروگاه اتمی بوشهر، مشخصات فنی نیروگاه مورد نظر ایران برای تامین حداقل 2000 و حداکثر 3000 مگاوات برق اتمی لحاظ شده است. در این مناقصه‌ها سهم مشارکت پیمان‌کاران داخلی در بخش طراحی، تامین تجهیزات، ساختمان و سازه، نصب و راه‌اندازی و بهره‌برداری مشخص شده است. به گفته مقامات ایرانی، طی 20 سال توان داخلی ساخت نیروگاه‌ها از 36 درصد به 88 درصد خواهد رسید
فیاض بخش باارائه اطلاعاتی درمورد این مناقصه ها گفته است:” در صورت وجود فضای هموار بین‌المللی می‌توان در فرآیندی که برنامه‌ریزی شده است و در مدت زمان 20 ساله توان داخلی ساخت نیروگاه‌ها از 36 درصد به 88 درصد رساند. در دو نیروگاه اول نهایتا به 36 درصد توان داخلی برای ساخت نیروگاه خواهیم رسید.”
ظاهرا این دو نیروگاه در کنار نیروگاه اتمی بوشهر احداث خواهد شد و هیچ ارتباطی به فاز دوم نیروگاه اتمی بوشهر ندارند. هزینه‌ی ساخت این نیروگاه‌ها بین یک میلیارد 400 میلیون دلار تا یک میلیارد و 800 میلیون دلار خواهد بود. معاون سازمان انرژی اتمی گفته است که شرکت‌های اروپایی تمایل خود را نشان داده‌اند، اما در عین حال اگرآمریکایی‌ها تمایل داشته باشند آن را بررسی خواهند کرد.