محمد بیاتیان، نماینده بیجار در مجلس شورای اسلامی در مصاحبه با روز با اشاره به اینکه اجرای اصول معلق مانده قانون اساسی از وعده‌های حسن روحانی در زمان انتخابات بوده می‌گوید عده‌ای به نسبت به آموزش زبان اقلیت‌ها نگاه امنیتی دارند ودولت باید تمام تلاش خود را برای مقابله با آن و اجرای وعده‌های خود به کار بگیرد.
اخیرا دولت در راستای اجرای وعده‌های حسن روحانی تصمیم به اجرایی کردن اصل پانزدهم قانون اساسی گرفته؛اصلی که در سه دهه گذشته در کنار برخی اصول دیگر قانون اساسی معلق مانده است. این تصمیم دولت اگر چه با مخالفت اعضای فرهنگستان زبان و ادب فارسی روبرو شده، اما مورد حمایت برخی نمایندگان مجلس قرار گرفته است.
محمد بیاتیان، نماینده بیجار می‌گوید: “زبان مادری تعرض به زبان فارسی نیست و حتی در صورت عملی شدن آن در گسترش زبان فارسی هم موثر واقع خواهد شد. موانعی که در رابطه با اجرای اصل ۱۵ وجود دارند سلیقه‌ای هستند و در این باره موانع قانونی وجود ندارد.”
به گفته این نماینده عضو مجمع نمایندگان کردستان “ممکن است عده‌ای به موضوع زبان قومیتها نگاه امنیتی داشته باشند، درحالی که اینطور نیست و آموزش زبان قومیت‌های مختلف منطبق با سیاست‌های کلی نظام است و دولت برای اجرایی کردن آن باید گام بردارد.”
مخالفت قانونی وجود ندارد
علی اصغر فانی، وزیر آموزش و پرورش، اوایل هفته گذشته در ملاقات با اعضای فرهنگستان زبان و ادب فارسی گفته بود: “مطابق اصل ۱۵ قانون اساسی، آموزش ادبیات بومی و قومی می‌بایست صورت پذیرد و آقای رئیس‌جمهور هم در نطق‌های انتخاباتی‌شان این قول را داده‌اند.”
این اظهارات با واکنش تند اعضای فرهنگستان روبرو شد. آنان در دستور کار قرار گرفتن این طرح در دولت روحانی را “تهدیدی جدی برای زبان فارسی و یک توطئه برای کمرنگ کردن این زبان” خوانده و فراتر از آن، این موضوع را وارداتی و توطئه خارجی‌ها در ایران دانسته‌اند که به گفته آنها با انگیزه‌های جناحی” مطرح می‌شود.
برخی از نمایندگان مجلس نیز مانند علیرضا سلیمی، عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس در حمایت از نظرات اعضای فرهنگستان با کم اهمیت دانستن “زبان قومیتها” گفته‌اند : “اعتقاد نداریم که آموزش زبان قومیتها از مسایل مهم کشور است”.
به گفته سلیمی “قانون اساسی در مورد مسئله آموزش زبان قومیتها تعیین تکلیف کرده است و مسئله روشن و مشخص است.”
محمد بیاتیان نماینده بیجار در پاسخ به این اظهارات به روز می‌گوید: “در رابطه با زبان قومیتها مشکل قانونی وجود ندارد و مخالفت‌ها سلیقه‌ای هستند و دولت باید مقتدرانه این اصل را اجرایی کند و اگر نیاز به کمک مجلس هم بود باید همیاری بکند.”
اجرای اصل ۱۵ یکی از وعده‌های حسن روحانی در زمان انتخابات بود و پس از آن نیز علی یونسی، دستیار رئیس جمهوری در امور اقلیت‌ها و علی اصغر فانی، وزیر آموزش و پرورش چندین بار بر ضرورت اجرایی شدن آن تاکید کرده‌اند.
این اصل تصریح می‌کند که استفاده از زبان‌های محلی و قومی در مطبوعات و رسانه‌های گروهی و تدریس ادبیات آنها در مدارس، در کنار زبان فارسی آزاد است.
روسای جمهور سابق باید پاسخگو باشند
با این وجود اصل پانزدهم قانون اساسی از زمان تصویب قانون اساسی در سالهای اولیه انقلاب تا کنون معلق مانده است.
به گفته نمایند بیجار “اجرای اصل پانزدهم به عهده دولت است و رئیس جمهور به عنوان مجری قانون اساسی باید آن را اجرایی کند. حالا اگر در دولت‌های پیشین مغفول مانده باید روسای جمهور سابق پاسخگو باشند.”
البته در حمایت از اجرایی شدن اصل پانزدهم نمایندگان استان های محل سکونت اقلیت‌ها تنها نیستند. میرجلال‌الدین کزازی، نویسنده، مترجم و پژوهشگر زبان فارسی در مصاحبه با سایت “تدبیر” ترس و نگرانی اعضای فرهنگستان نسبت به آموزش زبان اقلیت‌ها در مدارس را “ از بیخ بن بیهوده و نادرست” خوانده و گفته است آموزش زبان مادری در کنار زبان فارسی ناسازگار نیست و نباید یکی برگزیده و دیگری فروگذارده شود.
در همین حال قسیم عثمانی نماینده بوکان، در نامه‌ای سرگشاده با اشاره به “توطئه خارجی” پنداشتن تصمیم دولت روحانی در ارتباط با زبان اقلیت‌ها از سوی فرهنگستان ادب و زبان فارسی خطاب به رئیس آن نوشت: “به نظر می‌رسد اینگونه اظهارات غیر علمی و غیر کارشناسی برای امنیت ملی، تهدید است نه تلاش در جهت فعال نمودن ظرفیتهای بلند قانون اساسی.”
محمد بیاتیان هم می‌گوید: “گاها بحث شبیخون و تهاجم فرهنگ های بیگانه مطرح است که فکر می‌کنم یکی از راه های مقابله با آن توجه به زبان مادری و زبان اقوام مختلف است.”
از این عضو مجمع نمایندگان استان کردستان می‌پرسم، وظیفه نمایندگان مجلس در ارتباط با اجرایی شدن اصل ۱۵ قانون اساسی چیست؟ چنین پاسخ می‌دهد: “اگر قرار بر این باشد عده‌ای فضا سازی کنند و فراقانونی به این موضوع نگاه کنند و قصد تقابل با آن را داشته باشد مجلس می‌تواند از قدرت خود استفاده کند و این موضوع را با کمک به دولت پیش ببرد.”
بیاتیان توضیح می‌دهد اگر در این رابطه خلاء قانونی هم وجود دارد دولت می‌تواند با ارائه لایحه از نمایندگان بخواهد به کمک دولت بیایند تا این اصل اجرایی شود.
تکثر فرهنگ‌ها فرصت است
در سالهای گذشته استدلالهای مختلفی در موافقت و مخالفت با اجرای اصل پانزدهم قانون اساسی، تحصیل زبان مادری و تحصیل به زبان مادری مطرح شده است. موافقان حتی پا از اجرای اصل ۱۵ فراتر گذاشته و خواهان “تحصیل به زبان مادری” در تمامی سطوح هستند اما مخالفان می‌گویند اجرای اصل پانزدهم ممکن است زبان فارسی را که زبان رسمی و قانونی ایران است تحت الشعاع قرار دهد.
واکنش‌ها به مخالفت با اجرایی شدن این اصل قانون اساسی باعث شد فرهنگستان از واکنش تند و منفی خود اندکی عقب‌نشینی کند. بهاالدین خرمشاهی عضو فرهنگستان ادب فارسی در گفتگو با سایت “تدبیر” گفته است که فرهنگستان با “آموزش زبان مادری” مخالف نیست بلکه با “آموزش به زبان مادری” مخالف است.
ایران کشوری با تعدد و تکثر فرهنگی و زبانی است؛ موضوعی که برخی آن را تهدید و برخی دیگر فرصتی برای همبستگی می‌دانند.
محمد بیایتان می‌گوید: “تعدد و تکثر فرهنگ‌ها در کشور یک فرصت بسیار خوبی برای نظام و مردم است که باید به نحو احسن از آن استفاده شود.”
به گفته او “در این راستا استفاده از زبان مادری و توجه به این قضیه در بحث آموزش و مباحث دانشگاهی و آموزش و پرورش اقدام بسیار خوبی است که انشاالله دولت نهایت سعی و تلاش خودش را برای اجرایی کردن آن به کار خواهد گرفت.”
