پریسا حاتمی
برخلاف تبلیغات پرهیاهوی اصولگرایان که این روزها سعی در همگرا نشان دادن طیف‌های این جناح دارند، در محافل سیاسی کشور صحبت از یک “مثلث انشعاب” در اصولگرایان می‌شود که در صورت تداوم تا پایان سال، جبهه اصولگرایان را در انتخابات مجلس هشتم چند پاره خواهد کرد.
این تعبیر به کنایه در برابر “مثلث ائتلاف” مطرح شده است که اصلاح طلبان تحقق آن را استراتژی خود در انتخابات مجلس هشتم می‌دانند. منظور از این مثلث، ائتلاف با محوریت خاتمی، کروبی و هاشمی رفسنجانی است که اصلاح طلبان در تلاش برای سازماندهی آن هستند و اصولگرایان به شدت تحقق آن را انکار می‌کنند.
برخی کارشناسان معتقدند حتی اگر این مثلث محقق نشود، در سمت مقابل احتمال این که از اردوگاه اصولگرایان یک صدا بیرون بیاید و بدنه متکثر این جناح در انتخابات هشتم مجلس بر سر یک لیست واحد به توافق برسد، تقریبا محال است. با وجود طیف چندگونه و گسترده‌ای از نیروهای سیاسی اصولگرا که بر سر نکاتی همچون عملکرد دولت نهم، تغییر یا ابقای نمایندگان مجلس هشتم و سهمیه‌بندی هر یک از گروه‌های اصولگرا به شدت اختلاف نظر دارند، از حالا احتمال اینکه در انتخابات 24 اسفند 86 یک لیست اصولگرا داشته باشیم، تقریبا صفر است.
با این حال خبرهای این چند روزه نشان می‌دهد که کار بخشی از اصولگرایان که به دنبال وحدت ولو نسبی در این جناح هستند، دشوارتر از این‌هاست. تا جایی که در محافل سیاسی این احتمال مطرح شده که در انتخابات مجلس هشتم غیر از یک لیست اصلی اصولگرایان، حداقل سه لیست جدی دیگر نیز ارائه شود. و جالب اینجاست که این سه جریان انشعابی غیر از هواداران دولت هستند که آنها هم در انتخابات شورا در سال گذشته، حساب خود را از اصولگرایان جدا کردند و لیست مستقلی را با امضای “ائتلاف رایحه خوش خدمت” ارائه کردند.
اصولگرایان مستقل؛ محذوفان مجلس هفتم
یکی از دو فراکسیونی که در ماه گذشته در مجلس هفتم از فراکسیون اکثریت (اصولگرایان) منشعب شد و اعلام موجودیت کرد، با نام “اصولگرایان مستقل” شناخته می‌شود. این فراکسیون پیش از این قرار بود با عنوان “اصولگرایان منتقد” (پیشنهاد افروغ) یا “اصولگرایان خلاق” (پیشنهاد سعید ابوطالب) معرفی شود، اما دیگر نمایندگان عمدتا شهرستانی این گروه ترجیح دادند عنوان پسوند مستقل را به صفت خود بیفزایند تا توجیحی برای انشعاب خود بیابند.
اعضای این گروه، بخشی از فعالان سابق ائتلاف آبادگران در سالهای گذشته هستند که در طول حیات مجلس هفتم و به ویژه پس از روی کار آمدن دولت نهم، در مجموعه اصولگرایان کاملا به حاشیه رانده شدند. در واقع پس از روی کار آمدن دولت نهم، آبادگران مجلس هفتم که در هسته مرکزی فراکسیون اصولگرایان به عنوان اکثریت پارلمان حضور داشتند، به دو دسته تقسیم‌بندی شدند: جمعی کوچک از نظر تعداد و بزرگ به دلیل حضور چهره‌های شاخصی از همان ابتدای کار که در هنگام معرفی کابینه احمدی نژاد به انتقاد از این دولت گرایش پیدا کردند و جمعی بزرگ‌تر به رهبری “محمدرضا باهنر” نایب رئیس مجلس هفتم که همراهی با دولت را انتخاب کردند.
به این ترتیب نمایندگانی که امروز خود را اصولگرایان مستقل نامیده‌اند، عملا از دو سال پیش از فراکسیون اصولگرایان کناره‌گیری کرده بودند و اکنون صرفا به این کناره‌گیری رسمیت داده‌اند. این جمع اقلیت در فراکسیون اصولگرایان هرگاه تصمیم می‌گرفتند فشاری جدی بر دولت نهم وارد کنند، عملا بر دامنه اختلاف آنها با طیف پیرو باهنر افزوده می‌شد. آبادگران منتقد دولت تاکنون چه در مجلس و چه در معادلا‌ت جناحی نتوانسته‌اند در هژمونی طرفداران تعامل با دولت اصولگرا به رهبری باهنر تاثیر بگذارند و از قدرت یکه‌تازی آنان بکاهند.
کنار ماندن از شورای مرکزی فراکسیون اکثریت، حذف از هیات رئیسه کمیسیون‌های مجلس، ناکامی در استیضاح وزیران و سرانجام بی‌سهم ماندن از شورای 11 نفره جبهه متحد اصولگرایان، نشانه‌های پیاپی به حاشیه رانده شدن این گروه بود، تا آنکه سرانجام این عده از اصولگرایان در اردیبهشت امسال فراکسیون جدیدی را با عنوان اصولگرایان مستقل تاسیس کردند.
اصولگرایان مستقل اعلام کرده‌اند که احتمالا در انتخابات مجلس هشتم لیست جداگانه‌ای ارائه خواهند کرد و بعید است که در اتحاد اصولگرایان به رهبری باهنر با حامیان دولت نیز – اگر چنین اتحادی پایدار بماند - کسی تمایل چندانی به همکاری یا جلب نظر اصولگرایان مستقل داشته باشد.
حزب الله؛ اصولگرایان نزدیک به هاشمی
با آنکه روزنامه‌ای با عنوان “حزب الله” ماههاست که روی پیشخوان کیوسک‌های مطبوعاتی حضور دارد، اما نام “ائتلاف حزب الله” پس از این بیشتر در رسانه‌ها مطرح خواهد شد. در هفته‌های اخیر گروهی به این نام اعلام موجودیت کردند که پیش از این نیز نام ایشان به طور پراکنده مطرح بود. اما اکنون مشخص شده که آنها نه تنها برنامه‌های رسانه‌ای و تشکیلاتی خود را برای حضور مستقل در انتخابات مجلس هشتم آماده کرده‌اند، بلکه ستد انتخاباتی خود را نیز از حالا فعال کرده‌اند.
نام “حزب الله” در ادبیات سیاسی ایران با فعالیت گروه های فشار و شبه نظامی نظیر “انصار حزب الله” پیوند خورده است، اما این گروه نوظهور درست در نقطه مقابل قرار دارند. یعنی برخلاف انصار حزب الله که اکنون از حامیان جدی احمدی نژاد هستند، گزوه حزب الله را می‌توان اصولگرایان نزدیک به هاشمی رفسنجانی توصیف کرد.
ائتلاف حزب الله، برخلاف اصولگرایان مستقل، بدون هیچ اما و اگری از حالا مشخص کرده است که در انتخابات سال جاری با اصولگرایان همراهی نخواهد کرد و راه خود را به طور قاطع از این جبهه جدا کرده است. حزب اللهی ها کار را از این هم فراتر برده‌اند و جریان خود را شامل بخش‌هایی از دو جبهه اصلاح طلب و اصولگرا معرفی کرده‌اند.
فراکسیون این ائتلاف در مجلس هفتم نیز قرار است به محض پایان تعطیلات تابستانی مجلس هفتم با نطق پیش از دستور عسگری رییس این فراکسیون اعلام موجودیت کند تا اصولگرایان پیرو باهنر در تابستان امسال شاهد دومین انشعاب در درون فراکسیون اکثریت مجلس نیز باشند.
ائتلاف حزب الله غیر از انتشار روزنامه‌ای به نام حزب الله، راه‌اندازی یک خبرگزاری با همین نام و نیز راه‌اندازی یک شبکه ماهواره‌ای به نام “خیبر” را نیز در دستور کار دارد. اگرچه سهم‌خواهی طیف‌های مختلف اصولگرایان در لیست‌های انتخاباتی فشرده‌تر از آن است که سهمی به ائتلاف حزب الله برسد، اما دیدار هفته گذشته نماینده این گروه با رفسنجانی، انتشار منشور حزب الله و اعلام موجودیت فراکسیون این گروه در مجلس نشان می‌دهد که اصولگرایان باید ادعای این گروه مبنی بر ارائه لیست جداگانه در انتخابات را بیش از اینها جدی بگیرند.
اصولگرایان تحول‌خواه؛ طیف قالیباف
سومین جریانی که به دنبال دو گروه قبلی در حال گام برداشتن در مسیر انشعاب از اصولگرایان است، گروهی است که در جبهه اصولگرایان در نقطه مقابل طیف حامی احمدی نژاد قرار دارد. اصولگرایان تحول خواه که گاهی با نام اصولگرایان اصلاح طلب نیز خود را معرفی می‌کنند، بخشی از اصولگرایان هستند که اگرچه هنوز نمایندگانی در شورای 11 نفره اصولگرایان دارند، اما به نظر می‌رسد در کشمکش میان دو طیف راست سنتی و هواداران احمدی نژاد، سهمی برای آنها باقی نمی‌ماند و خود آنها نیز بی‌میل نیستند که ژست نقد دولت را به دیگر جریان‌های انشعابی از اصولگرایان واگذار نکنند.
این گروه از سویی تا امروز از منتقدان سرسخت دولت نهم در مجموعه اصولگرایان بوده‌اند، به طوری که بارها با حداد عادل و باهنر در مجلس و با گروه های سنتی راست در محافل سیاسی اصولگرایان بر سر این موضوع چالش داشته‌اند. اما از سوی دیگر امروز با همین دو طیف (هوادار دولت و راست سنتی) در شورای اصولگرایان همنشین شده‌اند، که این همنشینی انتقاد شدید دوستان سابق آنها در مجلس را برانگیخته است. اوج این انتقادها، مصاحبه اخیر عماد افروغ عضو هیات موسس فراکسیون اصولگرایان مستقل بود که در آن گفت: “باید از ائتلا‌ف‌هایمان بوی خوش اصولگرایی به مشام برسد، نه اینکه این ائتلاف از جنس غیر اصولگرایی باشد. من از ائتلاف شکل گرفته میان اصولگرایان تعجب می‌کنم و تا جایی که اطلا‌ع دارم، افرادی در این ائتلاف حضور دارند که زمانی علیه یکدیگر موضع می‌گرفتند و مواضعشان را هم مرتبط با جریان اصولگرایی می‌دانستند. حال چطور ممکن است که یکباره به دور هم جمع می‌شوند؟ مسلم است که این ائتلاف، بر سر قدرت است و به محض شکل گرفتن و حتی رسیدن به قدرت، از هم فرو می‌پاشد.”
با این حال قرائن موجود نشان می‌دهد که پیش‌بینی افروغ پیش از رسیدن این ائتلاف به قدرت و بلکه قبل از ورود جدی به عرصه انتخابات انجام می‌شود. نشانه‌های این جدایی و بهانه‌های انشعاب جدید از هم‌اکنون مشخص شده است، که یادداشت بدون امضای سایت فردا (نزدیک به این طیف) آن را به خوبی تحلیل می‌کند. خواندن بخش‌هایی از این تحلیل خالی از لطف نیست:
“اصولگرایان نباید فراموش کنند که ائتلاف سراسری و یکپارچه، اصولا برای جریان “غایب از قدرت” جذاب و رای ساز است و مردم و به خصوص طیف خاکستری آن را می پسندند. براین اساس، بروز و حضور تکثرهای واقعی (البته هدایت شده ) در درون جریان اصولگرا ،خود می تواند جذاب ترین راهکار انتخاباتی برای اصولگرایان باشد… هواداران دولت، برخلاف گذشته، که شرکت در درون سازوکارهای حزبی و تشکیلاتی را دوست نمی داشتند و عدم وابستگی و بی اعتنایی به احزاب را افتخار خود می شماردند! اینک پرچمدار ائتلاف و وحدت اصولگرایان شده‌اند. برگزاری جلسات اخیر در نهاد (ریاست جمهوری) یکی از نشانه‌های این تغییر تاکتیک بود… تغییر تاکتیک هواداران دولت در قبال اصولگرایان، بسیار طبیعی است، آنان به دنبال سرشکن کردن هزینه های سیاسی عملکرد دولت بین اصولگرایان هستند… در این صورت عملا فرصت طلایی بهره گیری منطقی و شرافتمندانه از این انتقادات به رقیب دوم خردادی تقدیم می شود و کل سرمایه اجتماعی و سیاسی جریان اصولگرا خرج حمایت غیرمنطقی از دولت می شود. “