چند هفته پس از ارسال دعوت‌نامه رسمی از سوی عربستان سعودی برای سفر محمدجواد ظریف به این کشور، وزیر امورخارجه جمهوری‌اسلامی خبر داد که به دلیل هم‌زمانی این دعوت با مذاکرات هسته‌ای، به عربستان نخواهد رفت.
وزیر امورخارجه جمهوری‌اسلامی در جمع خبرنگاران گفت که وزیر امورخارجه عربستان سعودی از وی برای حضور در این کشور دعوت کرده، اما وی به این سفر نخواهد رفت، زیرا “دعوتی که انجام شده برای شرکت در اجلاس سازمان همکاری‌های اسلامی بوده است، اما به دلیل تقارن آن با دور بعدی مذاکرات هسته‌ای، امکان حضور من وجود ندارد”.
به گفته ظریف وی در الجزایر این موضوع را به طرف عربستانی اطلاع داده: “به عبدالعزیز بن عبدالله، قائم مقام وزیر امور خارجه عربستان و فرزند پادشاه آن کشور گفتم که زمان مذاکرات از قبل تعیین شده است و امکان جابه‌جایی وجود ندارد”.
گرچه پیش از این تصور می‌شد که دعوت از ظریف برای گفت‌وگویی دوجانبه میان دو کشور بوده، اما اکنون وی خبرداده که این دعوت مربوط به کنفرانس سازمان همکاری‌های اسلامی بوده است.
ماه گذشته سعود الفیصل، وزیر امورخارجه عربستان، در حاشیه اجلاسی گفته بود که عربستان سعودی آماده گسترش روابط با جمهوری‌اسلامی است و در همین زمینه دعوت‌نامه‌ای برای سفر ظریف به این کشور ارسال شده است. آن‌گونه که وی خبر داده بود: “هر زمان که آقای ظریف فکر می‌کند زمان مناسبی برای این سفر است، ما آماده‌ایم تا پذیرای او باشیم. ایران همسایه ما است و ما با آن‌ها ارتباط داریم. ما با ایران مذاکره و گفت‌و‌گو خواهیم کرد”. ظریف پاییز سال گذشته از تمایل خود برای سفر به عربستان سعودی سخن گفته بود.
اما پس از انتشار سخنان سعود الفیصل، حسین امیرعبداللهیان، معاون وزارت امور خارجه گفت که “دعوت کتبی سعود الفیصل وزیر امور خارجه عربستان برای سفر دکتر محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه به این کشور هنوز دریافت نشده است”. امیرعبداللهیان اضافه کرده بود که با این وجود “برنامه دیدار وزرای خارجه دو کشور در دستور کار جمهوری اسلامی ایران است”.
چند هفته بعد مقام‌های جمهوری‌اسلامی اعلام کردند که دعوت‌نامه کتبی عربستان سعودی برای سفر ظریف به این کشور رسیده است.
لغو سفر ظریف به عربستان، هم‌زمان شده است با سفر امیر کویت به تهران و دیدار وی با مقام‌های جمهوری‌اسلامی؛ دیداری که از سوی حمید ابوطالبی، معاون سیاسی نهاد ریاست‌جمهوری در توییتر چنین توصیف شد: “سفر امروز امیر کویت به تهران نشان داد - در میان استراتژی‌های موجود برای ایران در خلیج فارس - سیاست، صرفا ازکانال تعاملات Big Brothers عبور نمی‌کند”.
این اما تنها انتقاد حامیان دولت و نزدیکان روحانی از عربستان سعودی نیست. ایرنا، خبرگزاری رسمی جمهوری‌اسلامی، نیز در مطلبی پیرامون توییت ابوطالبی، با اشاره به این‌که “اختلاف میان تهران و ریاض به قوت خود باقی است”، نوشت که “عربستان سعودی همچنان از ایجاد تحولی چشمگیر و مثبت در مناسبات با ایران طفره می رود”.
به عقیده نویسنده ایرنا “ایران از استراتژی‌های مختلفی در برقراری و تحکیم مناسبات با کشورهای همسایه و خصوصا شیخ‌نشین‌های خلیج فارس بهره خواهد برد و یکی از آن‌ها این است که به انتظار بهبود روابط با عربستان نخواهد نشست، چه این‌که شیخ‌نشین‌های دیگر حوزه خلیج فارس نیز تحت تاثیر سیاست جدید ایران مانند گذشته خود را ملزم به رعایت حال برادر بزرگ‌ها نمی‌دانند”.
روابط ایران و عربستان سعودی طی سال‌های گذشته، تیره‌تر شده است. برخی مسئولان جمهوری‌اسلامی، عربستان سعودی را به حمایت مالی از معترضان به نتایج انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۸۸ متهم می‌کردند. احمد جنتی، دبیر شورای نگهبان، گفته بود که عربستان سعودی یک میلیارد دلار در اختیار سیدمحمد خاتمی گذاشته و وعده کمک پنجاه میلیارد دلاری نیز به وی داده است.
از دیگر مسایلی که در سال‌های گذشته باعث اختلاف میان دو کشور شده، بحران سوریه است. جمهوری‌اسلامی از حامیان بشار اسد است و از وی برای بقاء در حکومت و غلبه بر معترضان حمایت می‌کند. این در حالی است که عربستان سعودی از جمله حامیان اصلی اپوزیسیون سوریه است. این اختلاف‌نظر در سوریه، باعث شده که روابط دیپلماتیک میان دو کشور هم تیره شود.
روابط ایران و عربستان سعودی پس از انقلاب سال ۱۳۵۷ همواره دست‌خوش تنش بوده است. تنش‌هایی که پس از کشته شدن دهها زائر ایرانی در مراسم حج سال ۶۶ و به دنبال اصرار بر برگزاری مراسم “برائت از مشرکین”، به اوج خود رسید و روابط دیپلماتیک دو کشور قطع شد. آن زمان آیت‌الله خمینی نیز در یک سخنرانی گفته بود که ایران اگر از صدام حسین بگذرد، از فهد [پادشاه وقت عربستان سعودی] نخواهد گذشت.
با این وجود پس از روی کار آمدن اکبر هاشمی‌رفسنجانی به عنوان رییس‌جمهور، وی تلاش کرد که روابط ایران با عربستان را بهبود بخشد. هاشمی‌رفسنجانی یکی از محبوب‌ترین مقام‌های ایرانی نزد مسئولان عربستانی است. به گونه‌ای که بعد از پایان دوره ریاست‌جمهوری اش، در سال ۸۷ از وی به عنوان مهمان ویژه کنفرانس بین‌المللی گفتگوی اسلامی دعوت به عمل آمد تا در این کنفرانس شرکت کند. در این سفر ۱۰ روزه به هاشمی‌رفسنجانی اجازه داده شد از منطقه فدک (از مناطق تاریخی مورد توجه شیعیان) بازدید نماید.
در سال‌های اخیر اما روابط دو کشور به دلایل مختلفی تیره شده و درگیری در کشورهای منطقه و نگرانی عربستان از برنامه هسته‌ای جمهوری‌اسلامی، از جمله این دلایل بوده است. براساس اسناد منتشر شده توسط ویکی‌لیکس، برخی دولت‌مردان عربستان سعودی، دولت آمریکا را تشویق کردند که به ایران حمله کند. از سوی دیگر تاکنون حداقل دو بار جمهوری‌اسلامی متهم به تلاش برای ترور سفرای عربستان سعودی در کشورهای دیگر شده است.
مسوولان جمهوری‌اسلامی همچنین عربستان را به تغذیه گروه‌های مخالف حکومت متهم می‌کنند. در یکی از آخرین موارد از این دست، در زمان بحث گروگان‌گیری سربازان ایرانی توسط گروه جیش‌العدل، منصور حقیقت‌پور، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس، گفته بود: “شک نکنید که عربستان هم چون دو اتفاق قبلی سناریوی ربایش مرزبانان ایرانی را مدیریت می‌کند”. ادعایی که از سوی برخی مقام‌های دیگر، نظیر احمد خاتمی، عضو مجلس خبرگان و امام جمعه موقت تهران، نیز تکرار شده بود.
چندی پیش نیز سایت ایران هسته‌ای، نزدیک به سپاه پاسداران، با انتشار خبری، درباره مساله‌ی گروگان‌گیری مرزبانان ایرانی و نقش عربستان سعودی در آن نوشت: “ پس از برگزاری مذاکرات میان نمایندگان مردمی با اعضای اصلی گروهک جیش‌العدل و آنالیز سرویس اطلاعاتی عربستان از محتوای این مذاکرات، یکی از افسران اطلاعاتی عربستان شخصا برای ارزیابی به منطقه مستقر گروهک در مرز ایران و پاکستان سفر می‌کند… اولویت دستگاه اطلاعاتی عربستان اینک تماس با گروه‌های است که این ترورها را برنامه ریزی و اجرا می‌کنند. بر اساس این ارزیابی سرویس اطلاعاتی عربستان قصد دارد این گروه‌ها را نیز در قالب جیش‌العدل و یا یک ساختار بهم پیوسته و هماهنگ تجمیع کند”.
