13 آبان 1358 شاید یکی از به یادماندنی ترین روزها در تاریخ جمهوری اسلامی باشد، در این روز تعدادی از دانشجویان دانشگاههای مختلف تهران در حرکتی هماهنگ، با تسخیر سفارت ایالات متحده در آمریکا تاریخ ساز شدند و اتفاقی را رقم زدند که هنوز بعد از گذشت 30 سال تحلیل ها و سخن ها در مورد آن فراوان است و هرکسی از منظر و دیدگاه خود به بررسی این واقعه می پردازد؛آخرین این تحلیل ها به محسن میردامادی،دانشجوی خط امامی آن روز و دبیرکل جبهه مشارکت تعلق دارد که امروز تحلیلش را ازداخل زندان بیرون داده است.
میردامادی؛ روزی برای پند گرفتن
محسن میردامادی دبیرکل امروز حزب اصلاح طلب جبهه مشارکت که از فردای انتخابات امسال به زندان افتاد و در ماجرای تسخیر سفارت آمریکا یکی از نقش های کلیدی را در آن زمان بازی می کرد و سخنگوی دانشجویانی بود که به “پیرو خط امام” شناخته می شدند، یک روز پیش از 13 آبان در تحلیل این واقعه پیامی از زندان اوین فرستاد. میردامادی بر اساس این تحلیل معتقد است: “تسخیر سفارت امریکا به وسیله دانشجویان مسلمان پیرو خط امام باید با شناخت شرایط زمانی و تاریخی خود، هم در عرصۀ داخلی و هم در عرصۀ بین المللی مورد بررسی و ارزیابی قرار گیرد. توصیف و تحلیل آن واقعه بر پایه شرایط امروز و بدون توجه به واقعیات آن زمان به همان اندازه اشتباه است که بخواهیم در باب مسائل امروز جامعه بر مبنای شرایط و معیارهای آن روز و آن زمان قضاوت کنیم، موضوعی که متأسفانه در سالهای اخیر به آن بی توجهی شده است. هر حادثه ای را باید بر اساس زمینه ها و ظرف های زمانی و مکانی آن فهمید و بازخوانی کرد و بی توجهی به این امر جز عدم درک تحولات زمان و مکان و فرار از مسائل و دردهای جامعه و تکرار تجربه ها حاصلی ندارد.”
وی آنگاه به بیان دلایلی می پردازد که موجبات وقوع این عمل از سوی دانشجویان در آن تاریخ را فراهم آورد: “تسخیر سفارت امریکا واکنش در قبال سیاست هایی بود که دولت امریکا با کودتای 28 مرداد علیه کشور ما آغاز کرده و تا زمان پیروزی انقلاب اسلامی و حتی بعد از آن و زمان تسخیر سفارت آن ها را ادامه داده بود - تسخیر سفارت امریکا پاسخ به تهدید های خارجی نسبت به انقلاب بزرگ اسلامی و دستاوردهای آن بود - عکس العمل مثبت مردم در سراسر کشور پس از تسخیر سفارت امریکا و اجماع عمومی در تأیید آن حرکت نشان داد که سیاست های امریکا تا چه میزان در افکار عمومی آثار منفی برجای گذاشته.”
میردامادی که معتقد است بایستی با نگاه به این واقعه از این تاریخ 30 ساله پند و عبرت گرفت، می نویسد: “امریکائیان از سال 1366(1987میلادی) که مک فارلین را به عنوان سفیر ویژه به ایران فرستادند و حتی حاضر شدند به ایران سلاح بفروشند، خواهان برقراری روابط با ایران شده و در واقع موضوع تسخیر سفارت را به تاریخ سپرده و با عبور از آن واقعه، روابط آینده خود را با ایران در گرو گذشته آن قرار نداده اند”.
آیت الله منتظری؛ اشتباه بود
آیت الله منتظری، عالی رتبه ترین مرجع تقلید شیعه مقیم ایران اما معتقد است که اشغال سفارت در آن زمان کار اشتباهی بوده است. وی در پاسخ به استفتاء سردبیر یک سایت متعلق به جنبش سبز می گوید در ابتدای اشغال سفارت توسط دانشجویان خود نیز جزو طرفداران دانشجویان بوده اما امروز با گذشت سی سال و مشاهده نتایج و عواقب آن حادثه به این نتیجه رسیده که اشغال سفارت عملی اشتباه بوده است.
این فقیه شیعه معتقد است: “نظر به اینکه آمریکا باعث کودتای ۲۸ مرداد بر علیه مرحوم دکتر مصدق و برگشت شاه بود و پس از کودتا هم آمریکا تقریبا همه شئون سیاسی و اقتصادی کشور را قبضه کرده و در همه امور از رژیم سابق دفاع و پشتیبانی مینمود و پس از پیروزی انقلاب نیز دارایی های ایران را بلوکه کرده و به طور کلی در رابطه با انقلاب برخورد مناسبی نداشت، در آغاز انقلاب مردم از آمریکا عصبانی بودند و در نتیجه دانشجویان سفارت آمریکا در ایران را اشغال نمودند و آمریکا نیز رابطه خود را با ایران قطع نمود و بر این اساس مرحوم امام خمینی تجدید ارتباط با آمریکا را در آن زمان نهی نمودند، واضح است که چنین حکمی موقتی است و برحسب شرایط سیاسی و اقتصادی تغییر میکند”.
موسوی؛ روز تبعیت رهبری از بدنه
میرحسین موسوی، نامزد معترض به نتایج اعلام شده انتخابات ریاست جمهوری نیز در 10 آبان ماه در بیانیه ای این روز را سبزترین روز سال نامید.
موسوی در خصوص ماجرای تسخیر سفارت آمریکا معتقد است که این اتفاق از یک منظر هیچگاه مورد بررسی قرار نگرفته است و آن اینکه، در آن ماجرا این دانشجویان نبودند که از رهبر خود پیروی کردند، بلکه رهبر کشور بود که از دانشجویان پیروی کرد: “در این رویداد امام از دانشجویان مسلمان پیروی کرد. ظاهرا این دانشجویان بودند که خود را پیرو خط امام می‌خواندند، اما در واقع این امام بود که حرکت آنان را دنبال نمود. قطعا هیچ‌یک از رهبران و فرماندهان انقلاب در شکل دادن به آنچه در این روز اتفاق افتاد نقشی نداشت. حتی خود دانشجویان تصور می‌کردند بعد از چند روز حادثه تمام می‌شود و به خانه‌هایشان باز می‌گردند. ولی امام این رویداد را پیگیری کرد و آن را انقلابی بزرگ‌تر از انقلاب اول نامید. تنها امامی که درد یک سکوت سیزده ساله را چشیده باشد می‌داند که جامعه‌ای شکل‌یافته از چوب‌های فرمانبر و خشک از خود جوششی ندارد و حیات پاکیزه‌ای ندارد. او مردم را رهبر می‌پسندید، زیرا می‌دانست که گذر از یک گردنه تاریخ برای سعادت هیچ ملتی کافی نیست. آنان باید از چنان خودانگیختگی و بصیرتی برخوردار شوند که در هر عصری و نسلی بتوانند راه را از بیراهه بشناسند و بپیمایند. مردم ما امروز رهبرانند و این همان آرزوی بزرگی است که امام برای آنان داشت. او ما را دعوت کرد به سوی آن چیزی که ما را زنده می‌کرد.”
آرمین؛ قابل دفاع است
محسن آرمین، سخنگوی سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی معتقد است اشغال سفارت در سال 1358 همچنان قابل دفاع است؛ وی نیز مانند میردامادی با بیان اینکه هر حادثه تاریخی را باید در ظرف زمانی خود و شرایطی که در آن رخ داده بررسی کرد،می گوید: “اشغال سفارت آمریکا در سال 58 در شرایط و فضای انقلابی آن روزهای کشور بدست دانشجویان پیرو خط امام(ره) و با توجه به تهدیداتی که نسبت به انقلاب وجود داشت اقدام قابل دفاعی است.”
به اعتقاد آرمین 13 آبان نماد اعتراض مردم ایران به استعمار خارجی و پیوند آن با استبداد داخلی و نیز اعتراضی به مواضع مستکبرانه آمریکا در قبال اراده یک ملت بوده است.
سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی؛ خروش ملی
سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی نیز در بیانیه ای در آستانه این روز نوشت: “سالروز 13 آبان 58 یادآور خروش ملی شما ملت سربلند در دفاع از استقلال و عزت ملی و نفی مداخلات سلطه جویانه قدرت های بزرگ در امور کشور است.”
این حزب اصلاح طلب در ادامه بیانیه اش خطاب به مردم ایران اضافه کرد: “منطق انقلاب اسلامی ایران به مثابه مردمی ترین و مستقل ترین انقلاب جهان، در عرصه سیاست خارجی که در شعار نه شرقی و نه غربی جمهوری اسلامی تجلی یافت، موازنه منفی و تعامل عزتمندانه با قدرت های جهانی براساس منافع ملی و محترم داشتن حق حاکمیت ملی و احترام به تمامیت ارضی کشور بود. اشغال سفارت آمریکا توسط فرزندان شما در 13 آبان سال 58 واکنش طبیعی در فضای انقلابی ویژه آن روز به دهن کجی آمریکا به اراده و انقلاب یک ملت با پذیرش شاه مخلوع و اعتراض به 25 سال حمایت دولت های آمریکا از رژیم کودتا و نظامی مستبد بود که با سرکوب هر صدای اعتراضی به خشن ترین شکل ممکن و به بند کشیدن بهترین جوانان این کشور ظلم و خفقان پلیسی را بر کشور حاکم کرده بود.”
جبهه مشارکت؛ تعمیق مبارزات ملی
شاخه جوانان جبهه مشارکت ایران اسلامی نیز بعنوان یکی از ارکان این حزب اصلاح طلب در آستانه 13 آبان بیانیه ای صادر کرد که در آن آمده بود: “13 آبان یادآور حرکت اعتراضی دانشجویانی است که دخالت خارجی کودتاگران 28 مرداد و تحقیر ناشی از آنرا برنتافتند. حرکتی که می توان آن را تعمیق مبارزات ملی و مطالبه عزت و استقلال کشور دانست.”
جوانان جبهه مشارکت در ادامه می نویسند: “13 آبان را میتوان نماد تحول خواهی ملت بزرگ ایران در متن انقلاب اسلامی ایران دانست، روز بزرگی که حادثه هایی بس شگرف را به خود دیده است و رشته پیوند این رخدادها، مقابله با دخالت خارجی در عین مبارزه با استبداد داخلی است.”
