البرز محمودی
با انتشار تازه ترین آمار معتادان کشور، مشخص شده است که معتادان ایرانی سالانه دو تریلیون و 687 میلیارد و 990 میلیون و 922 هزار تومان، معادل سه میلیارد دلار و به عبارتی به اندازه 15 درصد از درآمد نفتی کشور در شرایط عادی را صرف مواد مخدر و اعتیاد می‌کنند. بنابراین آمار عملا کل هزینه اعتیاد معتادان کشور، معادل 45 برابر بودجه ستاد مبارزه با مواد مخدر است.
حسن رفیعی، رییس سابق مرکز تحقیقات سوءمصرف و وابستگی به مواد مخدر «موسسه داریوش» به عنوان یکی از مجریان طرح ارزیابی سریع وضعیت اعتیاد در کشور در سال 86 دیروز در مراسمی در سالن تلاش وزارت کار، که با دعوت ستاد مبارزه با مواد مخدر و حضور دبیر کل این ستاد برگزارشد، به تشریح نتایج تحقیقات این موسسه پرداخت که در آن نکات تکان دهنده ای وجود داشت.
بر اساس این گزارش در میان انواع مواد مخدر، مصرف نوعی از آن که تحت عنوان «کراک ایرانی» شناخته می شود رو به افزایش است. این ماده مخدر که نسبتا جدید محسوب می شود و از هروئین ناخالص بدست می آید، در سال های اخیر به سبد مصرفی معتادان ایرانی راه یافته است و براثر تکرار مصرف، خطرات جانی برای مصرف کنندگان آن در پی دارد. بنا بر اعلام رفیعی، استفاده از کراک و هروئین در کشور افزایش یافته است. رقم مصرف این دو ماده در سال 83 تنها 20 درصد بود اما اکنون جمعیت مصرف کنندگان کراک و هروئین در میان کل معتادان کشور در مجموع به 5⁄44 درصد رسیده است.
کراک که ارزان تر از هروئین است، راحت تر هم به فروش می رسد. مصرف این ماده مخدر برای شخص، حس نشاط ظاهری شدیدی به دنبال دارد که حدود 5 تا 7 دقیقه طول می کشد اما پس از آن با افسردگی حاد، احساس بی ارزش بودن و ولع فراوان برای مصرف مجدد این ماده، ادامه می یابد.این ماده در یک دوره زمانی بسیار کوتاه، کنترل مصرف کننده را در اختیار می گیرد و این الگوی رفتاری به اعتیاد شدید می انجامد. در یک دوره مصرف، فرد تا جایی که پول و یا کراک در اختیار دارد و یا تا زمانی که به اغما فرو رود، به مصرف کراک ادامه می دهد.
روش های پرخطر استفاده از مواد
در بخش دیگری از گزارش موسسه داریوش به موضوع استفاده از روش های پرخطر اعتیاد پرداخته شده است. بر اساس این گزارش “روش‌های کم خطرتر مصرف مواد، مانند روش‌های دخانی از 65 به 57 درصد” کاهش یافته است. در حالیکه روش های پرخطر مانند تزریق مستقیم مواد مخدر “از 12 به 18 درصد افزایش” یافته است. بنابر این گزارش “ 38 درصد مصرف کنندگان هروئین این ماده را تزریق می‌کنند و تزریق کراک ایرانی نیز 20 درصد معتادان کشور” را مبتلا کرده است. این درحالی است که آمار معتادان به “شیشه” که نوعی دیگر از مواد مخدر است “ تا 20 درصد” افزایش یافته است.
یک میلیون و هفتصد هزار معتاد
موسسه داریوش در تحقیقاتی که انجام داده میزانی تقریبی از معتادان کشور نیز ارایه داده که بر اساس آن “در خوش بینانه‌ترین حالت تعداد معتادان کشور 800 هزار نفر و در بدبینانه‌ترین حالت تعداد معتادان کشور یک میلیون و 700 هزار نفر است”. بنابراین آمار می توان میزان میانگین تعداد معتادان کشور را یک میلیون و 200 هزار نفر دانست؛ هر چند به گفته رفیعی “ این آمار، مصرف کنندگان تفننی مواد در کشور” رانشان نمی‌دهد.
به این ترتیب با در نظر گرفتن جمعیت 70 میلیونی کشور، در واقع 7⁄1 درصد جمعیت کشور معتاد هستند که بر اساس نتایج این تحقیق “95درصد آن‌ها مرد و 5 درصد زن” هستند، در حالی که همین تحقیق در سال 83، میزان زنان معتاد را 7 درصد از کل معتادان نشان می‌داد. به این ترتیب اعتیاد در زنان، دو درصد کم شده است.
افزایش میانگین سنی معتادان
براساس این گزارش میانگین سنی معتادان ایرانی افزایش یافته است. در تحقیقات سال 83، جمعیت معتادان زیر 20 سال کشور، پنج درصد بود که این رقم در سال جاری به سه درصد کاهش یافته است. همچنین در گزارش سال 83 عملا 18 درصد کل معتادان در گروه سنی 20 تا 24 حضور داشتند که این رقم در گزارش اخیر “به 15 درصد” کاهش یافته است. همچنین براساس گزارش موسسه داریوش، “میانگین سنی معتادان کشور در سال 77 حدود 6⁄33 سال بود که در سال 83 حدود 38⁄32 سال ارزیابی شد و امسال این میانگین 72⁄32 ثبت شد” که بالاتر از گذشته است.
رتبه اول در تریاک
نتایج تحقیق اخیر موسسه داریوش همچنین نشان می دهد که تریاک هنوز با “8⁄32 درصد، پر مصرف‌ترین ماده مخدر کشور” است و بعد از آن “کراک ایرانی که هروئین فشرده است با 7⁄25 درصد و هروئین با 8⁄18 درصد” قرار دارند. پس از این سه ماده، ”شیره تریاک، سوخته تریاک، نورجیزک، شیشه، حشیش، اکستازی، الکل، داروهای مخدر” در رده‌های پائین‌تر قرار دارند.
هزینه 186 تومانی هر معتاد
نکته قابل توجه دیگر در گزارش رئیس سابق مؤسسه داریوش هزینه اعتیاد معتادان کشور است. این تحقیق میانگین مصرف و مبلغ هزینه کرد برای هر یک از مواد را نشان داده و در مجموع مشخص شده است “هر معتاد به طور متوسط هر ماه 186 هزار تومان برای مواد هزینه می‌کند”، اما این میزان از هزار تومان تا 5 میلیون تومان متغیر است. به عنوان مثال در این گزارش آمده است: “متوسط مصرف نورجیزک ]یک ماده مخدر دیگر[ نیز 148 آمپول در ماه است که 223 هزار تومان هزینه در بر دارد.”
در این تحقیق هشت هزار پرسشنامه کمی و بیش از یک هزار پرسشنامه کیفی در اختیار حدود 9 هزار نمونه قرار گرفت. موسسه داریوش پیش از این در خرداد سال گذشته خبرداده بود که “53 هزار دانش آموز معتاد در کشور” وجود دارد. این موسسه همچنین خبرداده بود که “نیمی از معتادان تزریقی روابط جنسی نامشروع” دارند.