براساس گزارش “موسسه تحقیقاتی کردیت سوییس” آمریکا قدرتمند ترین ارتش جهان را در اختیار دارد، روسیه در مقام دوم است. اسرائیل در مرتبه شانزدهم قرار دارد و کانادا صاحب رتبه بیستم . جمهوری اسلامی جزو بیست ارتش قدرتمند جهان که برخی ازآنها – مانند روسیه،پاکستان و ترکیه- د رهمسایگی ایران قرار دارند، نیست.
“موسسه تحقیقاتی کردیت سوییس” یک گزارش جامع ۴۸ صفحه‌ای تحت عنوان “پایان جهانی شدن یا دنیای چند قطبی؟” انتشار داده که در آن به رتبه‌بندی ارتش‌های جهان نیز پرداخته است.
کردیت سوییس یک شرکت سهامی چندملیتی است که شعبه مرکزی آن در شهر زوریخ قرار دارد و درزمینه‌های بانکداری سرمایه‌گذاری، بانکداری اختصاصی، مدیریت دارایی و بازاریابی فعالیت می‌کند.
تهیه‌کنندگان این گزارش با اقرار به اینکه رتبه‌بندی توان ارتش‌های جهان بدون در نظر گرفتن همه ملاک‌های تأثیرگذار، کاری دشوار و نادقیق است، شش شاخص را برای تعیین رتبه‌بندی ۲۰ ارتش قدرتمند جهان بکار گرفته‌اند. این شاخص‌ها با ضریب‌های اختصاص داده شده به آنها عبارتند از: شمار پرسنل فعال ارتش (۵ درصد)؛ تعداد تانک‌ها (۱۰ درصد)؛ تعداد هلیکوپترهای تهاجمی (۱۵ درصد)؛ هواپیماها (۲۰ درصد)؛ ناوهای هواپیمابر (۲۵ درصد)؛ و زیر دریایی‌ها (۲۵ درصد). توان هسته‌ای کشورها برای این رتبه‌بندی در نظر گرفته نشده است.
بر پایه این رتبه‌بندی، ارتش آمریکا به‌رغم کاهش بودجه دفاعی و شمار یگان‌هایش کماکان قوی‌ترین ارتش دنیا است. در حالیکه فاصله بین توان ارتش آمریکا و دیگر قدرت‌های نظامی مانند روسیه و چین چشمگیراست، کانادا در بین ۲۰ ارتش قدرتمند دنیا رتبه آخر را دارد.
۱. آمریکا) این کشور با ۶۰۱ میلیارد دلار بودجه نظامی، ۱۴۰۰۰۰۰ نفر پرسنل، ۸۸۴۸ تانک، ۱۳۸۹۲ هواپیما و ۷۲ زیر دریایی بزرگترین توان نظامیِ متعارفِ دنیا را در اختیار دارد. بودجه نظامی این کشور بیشتر از مجموع بودجه نظامی ۹ کشوری است که در جدول کردیت سوییس، رتبه‌های دوم تا دهم را دارند.
آمریکا ۱۰ فروند ناو هواپیمابر دارد که بخش عمده‌ای از توان متعارف آن را تشکیل می‌دهد. هند که در حال ساختن سومین ناو هواپیما بر خود است، از این لحاظ، رتبه دوم را دارد. شمار هواپیماهای گوناگون آمریکا بیشتر از هر کشور دیگری است و مهمتر اینکه نیروهای نظامی این کشور به پیشرفته‌ترین سلاح‌ها و تکنولوژی دسترسی دارند، مانند توپ‌های ریلی. این توپ که یکی از پیشرفته‌ترین جنگ افزارهای دنیا است قرار است جایگزین توپ‌های متعارف شود.
توپ ریلی که با انرژی الکترومغناطیس کار می‌کند می‌تواند گلوله یا پرتابه را با سرعتی فوق‌العاده به هدف‌هایی به مراتب دورتر از بُرد توپ‌های معمولی شلیک کند. تفاوت عمده این جنگ‌افزار با دیگر جنگ‌افزارها در این است که قدرت تخریبی آن برگرفته از انرژی جنبشی پرتابه است و نه مواد منفجره.
از این جنگ افزار که قراراست در دو سال آینده بر روی ناوها آمریکا نصب شود، علیه کشتی‌های دشمن و دفاع از خود در برابر موشک‌های کروز و بالستیک استفاده خواهد شد.
۲. روسیه) بودجه نظامی این کشور ۸۴٫۵ میلیارد دلار (معادل ۱۴ درصد بودجه آمریکا) و شمار پرسنل نظامی آن ۷۶۶۰۵۵ نفر است. روسیه ۱۵۳۹۵ تانک، ۳۴۲۹ هواپیما و ۵۵ زیر دریایی دارد. این کشور در مجموع دومین قدرت نظامی جهان است گو اینکه از نظر شمار تانک‌ها رتبه اول را دارد. روسیه بعد از آمریکا بیشترین هواپیماهای نظامی را در اختیار دارد و از نظر شمار زیردریایی بعد از آمریکا و چین، رتبه سوم را دارد.
هزینه نظامی روسیه در مقایسه با سال ۲۰۰۸ به میزان یک سوم افزایش یافته است و انتظار می‌رود که در سه سال آینده بودجه فعلی این کشور تا ۴۴ درصد بالا رود. روسیه در سال‌های اخیر نشان داده است که توان اعزام قوا به خارج را دارد و ورود آن به جنگ داخلی سوریه نمونه بارز این توان است.
۳. چین) این کشور ۲۱۶ میلیارد دلار صرف هزینه‌های نظامی می‌کند. این مبلغ معادل ۲۵ درصد بودجه روسیه و ۳۶ درصد بودجه آمریکا است. چین ۲۳۳۳۰۰۰ نفر پرسنل نظامی، ۹۱۵۰ تانک، ۲۸۶۰ هواپیما و ۶۷ زیر دریایی دارد. ارتش این کشور در مجموع در جایگاه سوم قرار دارد.
در سال‌های اخیرارتش چین چه از نظر اندازه و چه از نظر توانایی رشد چشمگیری داشته است و ازحیث شمار تانک‌ها و زیر دریایی، بعد از آمریکا و روسیه رتبه دوم را دارد. این کشور همچنین با اجرای برنامه‌هایی برای مدرنیزه کردن ارتش خود به پیشرفت‌های قابل توجهی در زمینه تکنولوژی نظامی دست یافته است، از جمله تولید موشک‌های بالیستیک و جنگنده‌های نسل پنجم.
۴. ژاپن) ژاپن با بودجه‌ای معادل ۴۱٫۶ میلیارد دلار (کمتر از یک‌پنجم بودجه چین)، ۲۴۷۱۷۳ نفر پرسنل، ۶۷۸ تانک، ۱۶۱۳ هواپیما و ۱۶ زیردریایی دارد.
ارتش این کشور از نظر کمی در مقایسه با کشورهای چین و هند ارتش کوچکی محسوب می‌شود ولی از لحاظ تجهیزات و ادوات در سطح بالایی قرار دارد. ژاپن چهار ناو هلی‌کوپتر بر دارد و از نظر هلیکوپترهای تهاجمی بعد از چین، روسیه و آمریکا رتبه چهارم را به خود اختصاص داده است. ناوگان زیردریایی این کشور نیزدر جایگاه چهارم قرار دارد.
۵. هند) بودجه نظامی هند ۵۰ میلیارد دلار است (کمتر از یک‌چهارم بودجه چین). ارتش این کشور ۱۳۲۵۰۰۰ نفر پرسنل، ۶۴۶۴ تانک، ۱۹۰۵ هواپیما و ۱۵ زیر دریایی دارد.
این کشور از نظر توان نظامی رتبه پنجم را دارد و بعد از چین و آمریکا بیشترین نیروی انسانی را در نیروهای مسلح خود به خدمت گرفته است.
هند از نظر شمار تانک و هواپیما بعد از آمریکا، چین و روسیه در رتبه چهارم قرار دارد. کشور مذکور علاوه بر سلاح‌های متعارف، جنگ‌افزارهای هسته‌ای نیز دارد و با توجه به سیر صعودی هزینه‌های نظامی آن پیش‌بینی می‌شود که تا سال ۲۰۲۰ میلادی چهارمین بودجه نظامی دنیا را داشته باشد.
۶. فرانسه) بودجه نظامی فرانسه ۶۲٫۳ میلیارد دلار و شمار پرسنل نظامی آن ۲۰۲۷۶۱ نفر است. این کشور ۴۲۳ تانک، ۱۲۶۴ هواپیما و ۱۰ زیردریایی دارد. ارتش فرانسه از نظر کمی و در مقایسه با کشور‌هایی مانند ژاپن یا چین، ارتشی کوچک محسوب می‌شود ولی نظامیان آن کار آزموده و حرفه‌ای‌اند و این کشور توانایی آن را دارد که در صورت لزوم شماری از یگان‌های خود را در اسرع وقت برای اعمال قدرت به مأموریت‌های خارج از کشور بفرستد، مأموریت‌هایی که ممکن است با هدف بازدارندگی و یا برقراری ثبات در یک منطقه یا کشور خاصی دنبال شود.
فرانسه بارها ناو هواپیما بر نسبتا تازه خود به نام شارل دوگل را برای اجرای عملیات علیه افراط‌گرایی به آب‌های کشورهای آفریقایی گسیل داشته است. در سال ۲۰۱۲، فرانسه ۴۰۰۰ نفر از سربازان خود را برای دفع تهدیدات اسلامگرایان به کشور آفریقایی مالی اعزام کرد.
۷. کره جنوبی) این کشور با توجه به تهدیدهای بالقوه کره شمالی، ارتش بالنسبه بزرگ و کارآمدی دارد.
بودجه نظامی آن همسان فرانسه و معادل ۶۲٫۳ میلیارد دلار است. ارتش کره جنوبی ۶۲۴۴۶۵ نفر پرسنل، ۱۴۱۲ هواپیما و ۱۳ زیردریایی دارد.
نیروی هوایی این کشوردر جدول رده‌بندی نیروهای هوایی دنیا جایگاه ششم را به خود اختصاص داده است.
۸. ایتالیا) ایتالیا با بودجه نظامی ۳۴ میلیارد دلار و استعداد پرسنلی ۳۲۰۰۰۰ نفر، ۵۸۶ تانک، ۷۶۰ هواپیما و ۶ زیر دریایی دارد.
رتبه بالای ارتش ایتالیا بر مبنای ملاک‌های کردیت سوییس ناشی از دو ناو هواپیما بر و شمار زیر دریایی‌ها و هلیکوپترهای تهاجمی این کشور است.
۹. بریتانیا) بودجه نظامی بریتانیا ۶۰٫۵ میلیارد دلار و شمار پرسنل نظامی آن ۱۴۶۹۸۰ نفر است. ارتش این کشور ۴۰۷ تانک، ۹۳۶ هواپیما و ۱۰ زیردریایی دارد. برپایه برنامه‌ای که دولت این کشور در دست اجرا دارد شمار یگان‌های آن تا سال ۲۰۱۸ به میزان ۲۰ درصد کاهش خواهد داد.
به رغم این، ارتش بریتانیا توانایی آن را دارد که برخی از یگان‌های خود را به مأموریت‌های برون‌مرزی بفرستد و اعمال قدرت کند. نیروی دریایی بریتانیا ناو هواپیمابر “ملکه الیزابت” را در دست ساخت دارد و قرار است این ناو در سال ۲۰۲۰ میلادی، ۵ سال دیگر، عملیاتی شود. ناو هواپیما بر یادشده قادر به حمل ۴۰ فروند جنگنده “اف – ۳۵ بی” خواهد بود.
۱۰. ترکیه) ترکیه که بر پایه ملاک‌های کردیت سوییس دهمین ارتش قدرتمند جهان است، با بودجه نظامی ۱۸٫۲ میلیارد دلار (نزدیک به یک‌سوم بودجه فرانسه و نصف بودجه ایتالیا) ۴۱۰۵۰۰ پرسنل نظامی و ۳۷۷۸ تانک دارد. ترکیه دارای ۱۰۲۰ هواپیما و ۱۳ فروند زیردریایی است.
ارتش ترکیه از نظر کمی یکی از قدرتمندترین ارتش‌ها در شرق مدیترانه است. این ارتش ناو هواپیمابر ندارد ولی شمار تانک‌ها و هواپیماها و هلیکوپترهای آن در مقایسه با کشورهای همسایه‌اش چشمگیراست. ترکیه یک از شرکای برنامه تولید “اف-۳۵” است و قرار است شماری از این جنگنده‌های پیشرفته را از آمریکا خریداری کند.
۱۱. پاکستان) به برآورد کردیت سوییس بودجه نظامی پاکستان ۷ میلیارد دلار است (۳۸ درصد بودجه ترکیه). ارتش این کشور ۶۱۷۰۰۰ نفر پرسنل، ۲۹۲۴ تانک، ۹۱۴ فروند هواپیما و ۸ زیر دریایی دارد.
ارتش پاکستان از نظر شمار پرسنل یکی از بزرگترین ارتش‌های جهان است و شمار تانک، هواپیما و هلیکوپترهای آن در مقایسه با دیگر کشورها بالا است. علاوه بر این پاکستان سلاح‌های هسته‌ای دارد و بر پایه یک بررسی جامع که به‌تازگی توسط دو اندیشکده آمریکایی به نام‌های “موسسه کارنگی” و “مرکز مطالعات استیمپسون”، انجام گرفته است این کشور با توجه به روند تولید تسلیحات هسته‌ای‌اش می‌رود که در ۱۰ سال آینده به سومین قدرت هسته‌ای جهان تبدیل شود.
۱۲. مصر) این کشور با ۴٫۴ میلیارد دلار بودجه نظامی و استعداد پرسنلی ۴۶۸۵۰۰ نفر، ۱۱۰۷ هواپیما، ۴۶۲۴ تانک و ۴ زیر دریایی دارد.
ارتش مصر یکی از قدیمی‌ترین ارتش‌های خاورمیانه است و کمک‌های مالی قابل توجهی از آمریکا دریافت می‌کند.
این کشور از نظر شمار تانک رتبه پنجم را در بین کشورهای جهان دارد.
۱۳. تایوان) بودجه نظامی تایوان ۱۰٫۷ میلیارد دلار است (۵ درصد بودجه چین) و شمار نظامیان آن بالغ بر ۲۹۰۰۰۰ نفر است. این کشور ۲۰۰۵ تانک، ۸۰۴ هواپیما و ۴ زیر دریایی دارد.
دکترین ارتش تایوان با توجه به تهدیدهای بالقوه چین و برنامه‌اش برای بازپس‌گیری این جزیره، دفاعی است. تایوان از نظر شمار هلی کوپترهای تهاجمی رتبه پنجم را در دنیا دارد و شمار تانک و هواپیمای جنگنده و بمب‌افکن آن نیز چشمگیر است.
۱۴. اسراییل) شاخص‌های اسراییل: بودجه نظامی ۱۷ میلیارد دلار؛ پرسنل ۱۶۰۰۰۰ نفر؛ تعداد تانک ۴۱۷۰؛ هواپیما ۶۸۴ فروند؛ و شمار زیردریایی ۵ فروند.
اسراییل در مقایسه با کشور با قدرت‌های عمده جهانی ارتش کوچکی دارد ولی با توجه به خدمت وظیفه اجباری برای همه شهروندان آن، بیشتر جمعیت بالای هیجده سال این کشور تجارب نظامی دارند و در صورت نیاز در اسرع وقت می‌توانند به ارتش بپیوندند.
شمار تانک‌ها، هواپیما و هلیکوپترهای تهاجمی این کشور چشمگیر است و علاوه بر این، ارتش اسراییل از نظر کیفی و دسترسی به تکنولوژی‌های پیشرفته نظامی جایگاه مهمی را در خاورمیانه دارد.
اسراییل سلاح‌های هسته‌ای، انواع ماهواره‌ها، جنگنده‌ها و پهپادهای پیشرفته در اختیار دارد.
۱۵. استرالیا) شاخص‌های استرالیا: بودجه نظامی ۲۶٫۱ میلیارد دلار؛ شمار پرسنل ۵۸۰۰۰ نفر؛ تعداد تانک ۵۹؛ هواپیما ۴۰۸ فروند؛ و شمار زیردریایی ۶ فروند.
ارتش استرالیا که در مجموع در رده پانزدهم قرار گرفته است، ازنظر شمار پرسنل و تعداد تانک رتبه آخر را در میان ۲۰ کشور آمده در جدول رتبه بندی دارد.
شمار هواپیماهای این کشور هم در مقایسه با دیگر کشورها پایین است. به رغم این، شمار هلیکوپترهای تهاجمی و زیر دریایی‌های این کشور، با توجه به شاخص‌های کردیت سوییس، رتبه آن را بالا برده است.
۱۶. تایلند) شاخص‌های تایلند: بودجه نظامی ۵٫۳۹ میلیارد دلار؛ شمار پرسنل ۳۰۶۰۰۰ نفر؛ تعداد تانک ۷۲۲؛ شمار هواپیما ۵۷۳ فروند.
نیروی دریایی تایلند زیردریایی ندارد و در حال حاضر کنترل این کشور در پی کودتای ماه مه ۲۰۱۴ در دست نظامیان است. ارتش تایلند یکی از مهمترین عامل اتحاد و یگانگی در این کشور است و اختصاص جایگاه شانزدهم به آن با احتساب شمار بالای پرسنل، تعداد تانک و وجود یک ناو هواپیمابر در نیروی دریایی این کشور صورت گرفته است.
۱۷. لهستان) شاخص‌ها: بودجه نظامی ۹٫۴ میلیارد دلار؛ شمار پرسنل ۱۲۰۰۰۰ نفر؛ تعداد تانک ۱۰۰۹؛ هواپیما ۴۶۷ فروند، و زیردریایی ۵ فروند.
رتبه بالای لهستان، در مقایسه با آلمان، نتیجه شمار بالای تانک‌ها و زیر دریایی‌های این کشور است.
لهستان بودجه نظامی‌اش را با توجه به انضمام شبه‌جزیره کریمه از سوی روسیه و بحران شرق اوکراین به میزان چشمگیری افزایش داده است.
۱۸. آلمان) شاخص‌ها: بودجه نظامی ۴۰٫۲ میلیارد دلار؛ شمار پرسنل ۱۷۹۰۴۶ نفر، تعداد تانک ۴۰۸؛ هواپیما ۶۶۳ فروند؛ و زیر دریایی ۴ فروند.
بودجه نظامی آلمان حدود ۶۵ درصد بودجه فرانسه و بریتانیا است. دولت آلمان تمایلی به اعزام یگان‌های نظامی‌اش به مأموریت‌های فرامرزی و اعمال قدرت ندارد؛ گو اینکه به‌تازگی برلین پشتیبانی نظامی از کشورهای اروپای شرقی را که به ناتو پیوسته‌اند، در دستور کار خود قرار داده است.
آلمان ناو هواپیمابر ندارد و شما زیردریایی‌های آن در مقایسه با دیگر کشورها پایین است. این عوامل رتبه آلمان را در جدول رده بندی کردیت سوییس کاهش داده است.
۱۹. اندونزی) شاخص‌ها: بودجه نظامی ۶٫۹ میلیارد دلار؛ پرسنل ۴۷۶۰۰۰ نفر؛ تعداد تانک ۴۰۵؛ و زیردریایی ۲ فروند.
اندونزی در مقایسه با کانادا به علت شمار بالای پرسنل نظامی و تعداد تانک‌های آن رتبه بهتری دارد.
نیروی دریایی این کشور ناو هواپیمابر ندارد و شمار زیردریایی آن نیز پایین است.
۲۰. کانادا) شاخص‌ها: بودجه نظامی ۱۵٫۷ میلیارد دلار؛ شمار پرسنل ۹۲۰۰۰ نفر؛ تعداد تانک ۱۸۱؛ هواپیما ۴۲۰ فروند؛ و زیردریایی ۴ فروند.
بودجه نظامی کانادا معادل ۲۵ درصد بودجه بریتانیا و ۶۰ درصد بودجه استرالیا است. نیروی دریایی این کشور ناو هواپیمابر ندارد و شمار پایین پرسنل نظامی، تانک، هلیکوپترهای تهاجمی و زیردریایی آن، رتبه کانادا را تنزل داده است. به رغم این، کانادا توانسته است در عملیات نظامی آمریکا در افغانستان و عراق شرکت کند و یکی از اعضا مهم ناتو است.
کانادا در برنامه آمریکا برای تولید جنگنده‌های “اف-۳۵” مشارکت دارد ولی با توجه به نتایج انتخابات اکتبر امسال معلوم نیست که این کشور چه تعداد از این هواپیماها را در نیروی هوایی خود بکار خواهد گرفت.
فرجام
همانگونه که پیشتر اشارت رفت، کردیت سوییس اذعان دارد که رتبه‌بندی ارتش‌های جهان با توجه به شاخص‌ها و ملاک‌های کثیری که باید مد نظر قرار گیرد، کاری بس دشوار است. رتبه بندی کردیت سوییس با توجه به شش شاخص در نظر گرفته شده و ضریب‌های اختصاص داده شده به آنها نوعی رتبه‌بندی کمی است. جدا از این، برخی از کشورهای آمده در این جدول رتبه‌بندی سلاح‌های هسته‌ای دارند که حتی استفاده حداقلی از نوع تاکتیکی این سلاح‌ها در یک نبرد احتمالی می‌تواند معادله را به طور تام به نفع دارنده آن بر هم زند. به برآورد “موسسه مطالعات صلح بین‌المللی استکهلم” (سیپری)، آمریکا و روسیه بیش از ۹۰ درصد ازتسلیحات هسته‌ای دنیا را در اختیار دارند.
رتبه‌بندی کردیت سوییس به کیفیت، کارایی پرسنل و مهارت و دانش حرفه‌ای آنها توجه ای ندارد و این در حالی است که مفهوم و برداشتِ کلی یک ارتش و توان آن، جدا از ماتریل و جنگ‌افزارها و تجهیزات، به عوامل و کارسازه‌های مهم دیگری مانند رهبری، روحیه، پایبندی اخلاقی، ایمان و فداکاری پرسنل نیز ارتباط دارد.
حسین آرین (کارشناس نظامی)
