در پایان ماهی که جمع آوری تابلوهای نقاشی و قیمتی توسط یک دولتمرد سیاست پیشه در مجادلات سیاسی مطرح شد و به خروج موقت وی از صحنه سیاسی رسید، افشای خروج ۲۷ اثر قیمتی از انبار دفتر هنرهای تجسمی وزارت ارشاد و اصرار کارکنان این وزارت خانه برای معمولی نشان دادن این سرقت، شایعات تازه ای را در محافل هنری به وجود آورده، چرا که در مواقع مشابه چنین اعمالی با واکنش تند و قاطع نیروی انتظامی و حتی دستگاه های اطلاعاتی دنبال شده است.
ماجرای سرقت ۲۷ اثر قیمتی متعلق به هنرمندان معاصر که به جز اردشیر محصص، رضا مافی و فریده لاشایی دیگر پدیدآورندگان آن ها زنده و حاضرند، در زمانی از پرده به در افتاد که دفتر هنرهای تجسمی وزارت ارشاد با برپایی یک نمایشگاه غیرمعمول این تابلوها را به نمایش گذاشت و توسط یکی از مسوولان سابق افشا شد که این نمایشگاه به قصد اطمینان بخشی به بازگردانده شدن تابلو ها صورت گرفته است.
یکی از صاحبان اثر به روزآن لاین گفت این نحوه روبرو شدن با یک سرقت که می توانست خبر مهم و افشاگرانه ای باشد خود نشان از آن دارد که زیر کاسه نیم کاسه ای هست و یک صاحب نام و قدرت مانع از اطلاع رسانی دقیق شده است.
به گفته این هنرمند سرشناس که خواسته است تا نامش محفوظ بماند نحوه اطلاع رسانی دیر هنگام وزارت ارشاد خود از عوامل تردید بود. اشاره او به خبری است که خبرگزاری های دولتی انتشار دادند و بر اساس آن مجید ملانوروزی مدیرکل دفتر هنرهای تجسمی وزارت ارشاد اعلام کرد که همه این آثار توسط امین اموال به فروش رفته بود که بازگردانده شد، و او از کار اخراج گردید.
به نوشته ایسنا ملانوروزی همچنین اظهار کرده است: “با توجه به این‌که این آثار توسط امین‌اموال و کسی که مسئول نگهداری و حفاظت از آنها بوده، از مجموعه خارج شده، نمی‌توان گفت این آثار به سرقت رفته‌اند.”
این استدلال از دید کارشناسان حقوقی درست نیست و اصولا جرم مسلم است و دادگاه باید در این باره نظر بدهد. این که وزارت مسوول عمل را یک “اشتباه” خوانده و سارق را از اتهامات مبرا دانسته جای شک باقی می گذارد.
بر اساس گفته ها آثار سرقت رفته که مدتی بعد از سرقت به طور تصادفی توسط یک خریدار کشف شده که بادیدن یک تابلو از حسین زنده رودی که برای فروش عرضه شده بود به یاد آورده که این اثر در یک کاتالوک رسمی مربوط به آثار در اختیار مرکز هنرهای تجسمی چاپ شده بود. از قضا با همین سرنخ بقیه تابلوها یافته و به انبار بازگردانده شده.
این ۲۷ اثر شامل دو اثر از بهمن محصص، دو اثر از رضا مافی، سه اثر از فریده لاشایی، دو اثر از حسین زنده‌رودی، ۱۰ اثر از اردشیر محصص، دو اثر از پروانه اعتمادی، یک اثر از مهدی ویشکایی و علیرضا اسپهبد و چهار اثر از میرعبدالرضا دریابیگی است.
علیرضا سمیع‌آذر، رئیس پیشین موزه هنرهای معاصر تهران، در گفت‌وگویی با ایسنا درباره ضوابط خروج یک اثر هنری از موزه یا دفتر هنرهای تجسمی، توضیح داد: “امین‌اموال اجازه خارج کردن هیچ شیئی را از مجموعه ندارد. نه فقط در موزه‌ها، بلکه در هیچ مکان دولتی دیگری نیز جمع‌دار اموال اجازه ندارد که شیئی را از مجموعه خارج کند. او فقط مسئول تحویل دادن آثار و سررسید کردن اموال است.”
وی افزود: “دادن اجازه خروج یک اثر برعهده مقام مسئول مجموعه است و در مرکز هنرهای تجسمی نیز بدون اجازه مدیر آنجا جمع‌دار انبار نمی‌تواند شیئی را مجموعه خارج کند و صد درصد به امضای رئیس یا جانشین او نیاز است.”
مجید ملانوروزی، مدیرکل مرکز هنرهای تجسمی، در همین باره در گفت‌وگو با خبرگزاری کارایران، ایلنا، گفته: “اگر آثار در موزه هنرهای معاصر باشد خروج آنها بدون نظر مستقیم رئیس امکان‌پذیر نیست. اما تابلوها در دست جمع‌دار انبار بود که متأسفانه در امانت خیانت کرد و آنها را با اراده خودش به فروش رساند که این آثار پس از انجام پیگیری‌های لازم بازگردانده شد.”
مدیرکل مرکز هنرهای تجسمی در پاسخ به این پرسش که “این تعداد تابلو چطور می‌تواند به دور از چشم مسئولان خارج شده باشد؟” گفت: “امین انبار تصور می‌کرد کسی از اتفاق با خبر نمی‌شود و به نوعی می‌توان گفت تصمیمی کاملاً ناشیانه گرفت که بعد از پیگیری‌های قضایی و انتظامی کار تمام شد و فرد مورد نظر به عمل اشتباه خود اعتراف کرد.”
در حالی که رییس پیشین موزه هنرهای معاصر تهران گفته بود: در هیچ مکان دولتی، امین‌اموال اجازه ندارد شی‌ای را از مجموعه خارج کند و باید از مقام مسؤول آنجا مجوز داشته باشد.
علیرضا سمیع‌آذر تحت عنوان “خیانت امین‌اموال در خارج کردن و فروش چند اثر از دفتر هنرهای تجسمی وزارت ارشاد” توضیح داد: امین‌اموال اجازه خارج کردن هیچ شی‌ای را از مجموعه ندارد. نه فقط در موزه‌ها، بلکه در هیچ مکان دولتی دیگری نیز جمع‌دار اموال اجازه ندارد که شی‌ای را از مجموعه خارج کند. او فقط مسؤول تحویل دادن آثار و سررسید کردن اموال است. دادن اجازه خروج یک اثر برعهده‌ی مقام مسؤول مجموعه است و در مرکز هنرهای تجسمی نیز بدون اجازه مدیر آنجا جمع‌دار انبار نمی‌تواند شی‌ای را مجموعه خارج کند و صد درصد به امضای رئیس یا جانشین او نیاز است.
سمیع‌آذر با تأکید بر این‌که این اتفاق، اتفاق عجیبی است، گفت: برای من هم این اتفاق خیلی عجیب بود. حتی ممکن است جمع‌دار انبار به بهانه‌هایی مانند تعویض قاب اثر بخواهد آن را از مجموعه خارج کند، اما حراست اجازه ندارد که بدون تأیید مسؤول مربوطه، اجازه‌ی خروج اثر را به او بدهد.
مدیر حراج تهران با بیان این‌که بهتر است این‌گونه اتفاقات از همان ابتدای رخ دادن در رسانه‌ها منعکس شود، اظهار کرد: عقل حکم می‌کند مسؤولان این اتفاقات را از طریق رسانه‌ها به اطلاع مردم برسانند، تا به‌محض این‌که یک نفر خواست اثر را بفروشد یا بخرد، از آن مطلع شوند و روند خرید و فروش را متوقف کنند. احتمالا مسؤولان مطمئن بوده‌اند که سر و ته قضیه هم می‌آید و این تاکتیک را به کار گرفته‌اند که پس از بازگشت آثار، این جریان را اعلام و نمایشگاهی از آثار برپا کنند.
سمیع آذر همچنین در این‌باره، تصریح کرد: کاری که گفته می‌شود در این اتفاق، جمع‌دار اموال انجام داده، یک حماقت عجیب بوده است؛ کسی که مسؤولیت تحویل دادن آثار و سررسید آنها را برعهده دارد، بالاخره یک روز باید جوابگو باشد و این اتفاق دیر یا زود روشن می‌شد.
او که مدیر دفتر هنرهای تجسمی وزارت ارشاد بوده، همچنین در بخش دیگری از سخنانش بیان کرد: در مرکز هنرهای تجسمی، آثار زیادی وارد و خارج می‌شود، چون بسیاری از این آثار برای این‌که مجوز خروج از کشور بگیرند، به مرکز آورده می‌شوند و نامه‌ای از وزارت ارشاد می‌گیرند تا برای گمرک ثابت شود که این آثار جزو میراث فرهنگی نیستند و به شخص آنها تعلق دارد. لابه‌لای این همه تابلویی که می‌آیند و می‌روند، ممکن است تعدادی اثر از مجموعه دفتر هنرهای تجسمی هم خارج شود.
وی درباره‌ی وضعیت مالکیت آثار نیز گفت: وقتی یک اثر فروخته می‌شود، خالق اثر از نظر حقوقی نمی‌تواند نسبت به رخ دادن چنین اتفاق‌هایی اعتراض کند. او فقط می‌تواند با معرفی و انتشار اثر، حقوق معنوی آن را پیگیری کند. این اتفاق بیشتر سرقت اموال دولتی محسوب می‌شود تا سرقت اثر هنری، چون خیانت در امانت انجام شده است. خوشحالم که آثار دوباره بازگردانده شده‌اند و امیدوارم تجربه‌ی خوبی برای کسانی باشد که می‌خواهند این کار را بکنند.
سمیع آذر اضافه کرد: جامعه هنری باید در رابطه با این مسائل، بسیار هوشیار باشد تا در مبادله‌ی آثار هنری، شناسنامه روشنی وجود داشته باشد. ممکن بود این اتفاق برای یک مجموعه‌دار خصوصی بیفتد و آن‌قدر قدرت نداشته باشد که مثل دولت بتواند آثار را برگرداند. وظیفه جامعه هنری این است که فضای مبادلات هنری را سالم نگه دارند و تا وقتی از هویت و مالکیت یک اثر مطمئن نشده‌اند، آن را به مبادلات هنری وارد نکنند، وگرنه تأثیرات سوءفرهنگی خواهد داشت.
به نوشته روزنامه شرق غلام‌رضا نامی - هنرمند پیشکسوت نقاش و کارشناس آثار هنری - نیز که سابقه حضور در موزه هنرهای معاصر را نیز دارد به خبرنگار ایسنا گفت: آنچه اهمیت دارد، این است که چگونه می‌شود آثاری را که به مرکز هنرهای تجسمی متعلق است، از این مرکز بیرون برد و به فروش رساند؟ در سال‌هایی که من در موزه هنرهای معاصر بودم، چنین کاری امکان‌پذیر نبود و خارج کردن اثر بدون امضای معاون یا رئیس مرکز هنرهای تجسمی، امکان‌پذیر نبود. همین موضوع، دلیل این اتفاق را شبهه‌برانگیز و عجیب کرده است. امکان نداشت یک اثر بدون مجوز قانونی از موزه خارج شود و حراست سخت پیگیر بود و کنترل می‌کرد و کسی به هیچ‌وجه نمی‌توانست اثری را به راحتی بیرون ببرد. با این حال ضوابطی وجود دارد که براساس آنها می‌توان با امضای برخی مسؤولان، برگه‌ی خروج برای آثار گرفت.(لینک)
شرق نوشته:مدیرکل مرکز هنرهای تجسمی در پاسخ به این سؤال که این تعداد تابلو چطور می‌تواند به‌دور از چشم مسئولان خارج شده باشد؟ بیان کرد: امین انبار تصور می‌کرد کسی از اتفاق باخبر نمی‌شود و به‌نوعی می‌توان گفت تصمیمی کاملا ناشیانه گرفت که بعد از پیگیری‌های قضائی و انتظامی کار تمام شد و فرد موردنظر به عمل اشتباه خود اعتراف کرد.
اما فضای هنری و فرهنگی تهران با این توضیحات قانع نشده و نام دو نفر از دولتمردان که به جمع آوری آثار هنری شهرت گرفته اند در میان گفتگوها تکرار می شود.(لینک)
