امین رئوفی‌نژاد
یک هفته پس از آنکه احمد جنتی در نمازجمعه تهران از مردم خواست با گرانی‌ها بسوزند و بسازند و در برابر آن صبر و تحمل کنند، و یک ماه پس از آنکه احمدی نژاد وعده داد “به سرعت و در زمان کوتاه‌تری به اقتصاد اول جهان دسترسی پیدا می‌کنیم”، بانک مرکزی نرخ تورم مرداد ماه را 27.6 درصد اعلام کرد. همزمان گزارش‌ها حاکی از افزایش انتقادات نمایندگان و فعالان جناح محافظه‌کار نسبت به گرانی‌ها و عملکرد اقتصادی دولت است.
گزارش اخیر بانک مرکزی در حالی از روند صعودی نرخ تورم خبر می‌دهد که این نرخ در تمام سه سال گذشته، رو به افزایش بوده است و شتاب کنونی افزایش قیمت‌ها، بیش از 3 برابر زمانی است که محمود احمدی‌نژاد دولت را از محمد خاتمی تحویل گرفت.
بر اساس برنامه چهارم توسعه، دولت موظف است نرخ تورم را یک‌رقمی نگه دارد، اما دولت احمدی‌نژاد تنها چند ماه پس از روی کار آمدن، این الزام برنامه‌ای را نقض کرد و از آن زمان تاکنون هزینه خدمات و کالاهای مصرفی مردم افزایش یافته است.
هرچند در دو سال ابتدایی اکثر انتقادها در این باره از سوی جناح‌های بیرون از قدرت به ویژه اصلاح‌طلبان بیان می‌شد، اما در یک سال اخیر حتی سرسخت‌ترین حامیان دولت احمدی‌نژاد نیز زبان به انتقاد از عملکرد اقتصادی دولت نهم گشوده‌اند. این انتقادها، شامل هشدارهایی در خصوص احتمال شکست سیاسی اصولگرایان نیز شده است؛ به طوری که تئوریسین‌های جناح اصولگرای حاکم، تورم را “پاشنه آشیل اصولگرایان” در انتخابات بعدی برشمرده‌اند.
دو هفته پیش و در آغاز هفته دولت، وقتی رهبر نظام یکی از صریح‌ترین سخنان خود را در حمایت از دولت نهم بیان کرد، تنها نکته انتقادی که در لابه‌لای سخنان او تکرار شد، در خصوص گرانی و تورم بود. آیت‌الله خامنه‌ای با وجود حمایت مطلق از احمدی‌نژاد و دولتش، صراحتا از آنها خواست تورم را مهار کنند تا کام مردم در این دولت تلخ نشود.
آمارهای رسمی
جدیدترین گزارش بانک مرکزی درباره نرخ تورم نشان می‌دهد که متوسط قیمت‌ها در مرداد ماه امسال نسبت به مرداد ماه سال گذشته، 27.6 درصد افزایش به خود دیده است.
این رقم، بر اساس روش متعارف و استاندارد جهانی محاسبه نرخ تورم به دست آمده است. با این حال برخی رسانه‌های دولتی با پررنگ کردن رقم 22.3 درصد که با محاسبه تورم مربوط به دوازده ماه منتهی به مرداد 87 به دست آمده و کاربرد مرسومی ندارد، سعی می‌کنند تورم واقعی را کمتر از آنچه هست نشان دهند.
این در حالی است که بانک مرکزی از دومین سال فعالیت دولت احمدی‌نژاد، در اقدامی بی‌سابقه و غیرمنطقی، شاخص قیمت مسکن را از سبد محاسبه نرخ تورم حذف کرد تا بدین ترتیب حدود ده درصد از رقم اعلامی نرخ تورم کم شود. در حالی که بر اساس برآوردهای کارشناسی، قیمت مسکن در شهرهای مختلف کشور، نسبت به یک سال پیش، دست‌کم 30 تا 50 درصد افزایش داشته است.
بر اساس گزارش منابع بین‌المللی، ایران در سال 2007 به لحاظ نرخ تورم در میان 183 کشور جهانی در رتبه پنجم قرار دارد و تنها چهار کشور زیمباوه، ونزوئلا، گینه و میانمار نرخ تورمی بیش از ایران را تجربه می‌کنند.
پیامدهای تورم
شتاب بی‌مهار تورم، دشواری‌های بسیاری را برای دولت نهم و حامیان آن ایجاد کرده و باعث انتقاد بسیاری از حامیان پیشین، از دولت شده است. در یک سال اخیر، بارها امامان جمعه و روحانیون بلندپایه جمهوری اسلامی از دولت به خاطر افزایش قیمت‌ها انتقاد کرده و خواستار اقدام سریع دولت برای مهار گرانی شده‌اند؛ اما هیچ پاسخ مناسبی به این‌گونه درخواست‌ها داده نشده است.
اشاره رهبر نظام به این نقطه ضعف دولت، هفته پیش با انتقادهای چندباره علی‌اکبر ناطق نوری، رئیس دفتر بازرسی ویژه رهبری از بنگاه‌های زودبازده تکمیل شد. ناطق نوری به شدت از ناکارآمد و تورم‌زا بودن طرح دولت نهم برای ایجاد و تقویت بنگاه‌های زودبازده انتقاد کرد، اما محمد جهرمی که از سه سال پیش وزیر کار دولت احمدی‌نژاد است، به این انتقادها پاسخ گفت.
همچنین در روزهای اخیر فعالان سیاسی و نمایندگان مجلس نیز از گسترش تورم انتقاد کرده و سیاست‌های دولت را عامل اصلی افزایش قیمت‌ها دانسته اند. عزیز اکبریان، نماینده کرج، در مصاحبه با ایسنا سیاست‌های غلط اقتصادی دولت را عامل اصل تورم و گرانی ذکر کرده و “تبدیل میلیاردها تومان ارز به وام‌های اقتصادی زودبازده” و نیز “اعطای وام چندین برابر موجودی بانک‌ها” را از جمله سیاست‌های تورم‌زای دولت دانسته است. جواد جهانگیرزاده، نماینده ارومیه، نیز خواستار چاره‌اندیشی دولت تا پایان امسال برای تورم شده و در این خصوص به سخنان رهبر جمهوری اسلامی استناد کرده است.
محمدنبی حبیبی دبیرکل موتلفه نیز با پیگیری انتقاد رهبر از دولت، تورم را “جدی‌ترین مسئله اقتصادی” توصیف کرد و مسیح مهاجری، مدیرمسئول روزنامه جمهوری اسلامی هم هفته پیش در ادامه بخش انتقادی سخنان رهبر نسبت به دولت در خصوص تورم، نوشت: “پذیرش وجود تورم و فشارهایی که از این ناحیه به جامعه وارد می شود حداقل انتظاری است که مردم از دولت دارند درحالی که به جای این همدردی و همراهی به دفعات شاهد انکار وجود گرانی لجام گسیخته متهم کردن رسانه ها به جوسازی های غیرواقعی و یا استناد به شاخصهای فرعی و غیرمرتبط با وضعیت اقتصادی جامعه بوده و هستیم… دولت نباید تورم را به عنوان تنها نقطه ضعف خود تلقی کند که در کنار سایر نقاط قوت قابل چشم پوشی است چرا که این نقطه ضعف از کارکردهای تخریبی وسیعی برخوردار است که سایر موفقیتها را تحت تاثیر قرار می دهد.“
در چنین شرایطی، نزدیکان دولت هم به توجیهات عجیبی می‌پردازند که نمونه آشکار آنها، استناد دوباره به تاثیر تورم جهانی بر تورم داخلی است، حال آنکه در واقع ایران رتبه پنجم جهانی را در تورم به خود اختصاص داده و گزارش بانک مرکزی ایران هم حاکی است که نقش تورم جهانی در نرخ تورم ایران، تنها 4 درصد است.
نمونه دیگری از این توجیهات، سخنان دو روز پیش غلامحسین الهام است که در یزد گفت: “تورم در کشورهایی که از رفاه بهتری برخوردار بوده اند بیش از 100 درصد هم بوده است!” الهام این سخنان جالب را با این ادعا تکمیل کرد که: “وضع مردم امروز بهتر از دوران حکومت امیر مومنان است.” سخنگوی دولت نهم، هفته قبل هم در بهشت زهرا ادعا کرده بود که: “مردم از وضعیت کنونی اقتصاد رضایت دارند… در مجموع شرایط زندگی بهتر شده و شاخص های اقتصادی بهبود یافته است. قدرت خرید مردم اکنون بیشتر شده و رضایتمندی مردم از اوضاع اقتصادی بالاتر رفته است.“
اما جمعه گذشته، الهام تنها کسی نبود که از گرانی‌ها گفت؛ بلکه احمد جنتی هم در تهران از احتمال “بدتر” شدن وضعیت گرانی صحبت کرد و خواستار آن شد که مردم بسوزند و بسازند، بی‌تابی نکنند و صبر و تحمل به خرج دهند.
دبیر شورای نگهبان که از حامیان جدی احمدی‌نژاد بوده و هست، از تریبون نماز جمعه اعلام کرد: “امروز دشمن از همه طرف ما را احاطه کرده و در مسائل سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و تبلیغاتی تمام نیروهای خود را برای براندازی این نظام، اسلام و انقلاب بسیج کرده است؛ اینجا جای صبر است، ممکن است گرانی باشد که هست، شاید آینده بهتر شود یا بدتر، خدا می داند، اما مشکلات تمام نمی شود… هر خطری که از سر بگذرانیم، خطر دیگری هست تا روزی که خدا بخواهد و قدرتی در اثر این مقاومت ها و صبرها به دست نظام جمهوری اسلامی ایران بیفتد که کسی هوس نکند به حریم این کشور، انقلاب و اسلام تجاوز کند. صبر را در نظر داشته باشید، بسازید و تحمل کنید و البته کسانی که توان حل مشکلی را دارند وظیفه دارند آن را حل کنند اما در مشکلاتی که قابل حل نیست، نباید بی‌صبری، بی‌تابی و جزع و فزع یا حرکت ناشایستی کرد.“
همچنین خبرگزاری دولتی ایرنا هم چند روز پیش به مناسبت هفته دولت گزارشی را منتشر کرد که در آن، “کنترل تورم و مهار آن و جلوگیری از تزریق نقدینگی تورم‌زا به اقتصاد” از جمله دستاوردهای دولت نهم و یکی از نتایج مثبت عملکرد سه ساله دولت عنوان شده بود!