حالا در باره الی یکی از بهترین فیلم های سینمای ایران است. جایزه جشنواره برلین گرفته است و…. اما تا رسیدن به اینجا هزار مصیبت کشیده است. سرنوشتی که همه فیلم های متفاوت بادیدگاه دولت ایدئولوژیک دارند…
راه دشوار الی….“
جشنواره‌ی فیلم فجر در حالی کار خود را آغاز کرد که عدم حضور تعدادی از فیلم‌ها در آن مساله ساز شد.
مهم‌ترین فیلمی که سرنوشتش که توجه بسیاری را به خود جلب کرد “درباره‌ی الی” به کارگردانی اصغر فرهادی بود.
البته. با نگاهی به کارنامه کاری اصغر فرهادی که نویسندگی و کارگردانی چند فیلم برجسته و حضور گلشیفته فراهانی حدس زدنش این موضوع کار چندان دشواری نبود.
اصغر فرهادی متولد 1351 بوشهر، فارغ‌التحصیل رشته‌ی تئاتر از دانشکده‌ی هنرهای زیبا و کارشناسی ارشد دانشگاه تربیت مدرس است. او که فعالیت در سینما را از سال 1365 با عضویت در انجمن سینمای جوان اصفهان آغاز کرد نویسنده‌ی فیلمنامه‌های “ارتفاع پست”، “رقص در غبار” شهر زیبا”، “چهارشنبه‌سوری”، “کنعان” و “دایره زنگی” است و از این میان کارگردانی “شهر زیبا”، “رقص در غبار” و “چهارشنبه‌سوری” را برعهده داشته‌است.
فرهادی “درباره‌ی الی” را نیز بر مبنای فیلمنامه‌ای از خود مقابل دوربین برد. او علاوه بر این، تهیه‌کنندگی کارش را نیز برعهده دارد. موسسه فرهنگی و هنری سیمای مهر به همراه سیدمحمود رضوی به عنوان سرمایه‌گذار در امر تهیه او را همراهی می‌کنند. محمدمهدی عسگرپور نیز به عنوان مشاور کارگردان در این فیلم با او هکاری کرده‌است.
داستان “درباره‌ی الی” روایت زندگی چند خانواده است که برای گذراندن تعطیلاتی سه روزه به شمال کشور سفر کرده‌اند و ترانه علیدوستی، گلشیفته فراهانی، شهاب حسینی، مانی حقیقی، مریلا زارعی، رعنا آزادی‌ور، پیمان معادی، احمد مهران‌فر و صابر ابر گروه نه‌نفره‌ی بازیگران چهارمین فیلم بلند اصغر فرهادی هستند.
اصغر فرهادی که به “درباره‌ی الی” همچون سایر فیلم‌هایش امید بسیاری دارد در زمان ارائه‌ی فیلم‌های خواهان شرکت در جشنواره‌ی فیلم فجر، فرم شرکت در جشنواره را پر کرده و به همراه یک نسخه از فیلم در اختیار دفتر جشنواره گذاشت. پس از اعلام اسامی فیلم‌های راه‌یافته به بیستوهفتمین جشنواره‌ی فیلم فجر نام “درباره‌ی الی” در لیست فیلم‌ها نبود.
این موضوع در کنار برانگیختن اعتراض اهالی سینما و رسانه‌ها، گمانه‌زنی‌های متعددی را در خصوص دلایل عدم انتخاب این فیلم به وجود آورد ولی موردی که به عنوان دلیل توقیف مقطعی فیلم مطرح شد حضور گلشیفته فراهانی در آن فیلم بود.
فراهانی در زمان حضورش در ایران به علت بازی در فیلم “Body of lies” به کارگردانی ریدلی اسکات بارها مورد تفتیش مأموران اطلاعاتی قرار گرفت و تصمیم گرفت تا ایران را ترک کند. خروج او از کشور و حضور بدون حجاب در محافل در کنار اظهارنظرهای مختلف و حواشی گوناگونی که برای او به وجود آمد خشم وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی را برانگیخت و این وزارت با جلوگیری از حضور “درباره‌ی الی” در جشنواره کینه‌توزی خود را به شکلی شفاف نشان داد.
اما در پی نامه جواد شمقدری (مشاور رئیس جمهور در امور هنری) به رئیس‌جمهور درباره‌ی غیرمنطقی بودن دلایل عدم نمایش فیلم “درباره الی” در جشنواره، رئیس‌جمهور به صفار هرندی دستور داد در اسرع وقت به این مسئله رسیدگی کرده و اقدامات لازم برای رفع مشکل این فیلم و حضورش در جشنواره را به عمل آورد.
جواد شمقدری دراین‌باره گفت: «از آنجا که تاکنون هیچ آیین‌نامه و ضوابط مشخصی درباره‌ی حضور بازیگرانی که در فیلم‌های هالیوودی بازی می‌کنند در آثار سینمایی ایرانی وجود نداشته‌است، منطقی نیست فیلمی که با هزینه کشور و تلاش گروهی از هنرمندان سینما و با مجوز وزارت ارشاد تولید می‌شود، صرفاً به خاطر حضور بازیگری در این فیلم که در یک فیلم آمریکایی نقش کوتاهی بازی کرده و به دلیل حضورش در مراسم فرش قرمز توقیف شود و به این ترتیب، به خاطر خطای فردی، دیگران تنبیه شوند.»
به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی هیأت اسلامی هنرمندان، مشاور هنری رئیس جمهور در ادامه افزود: «از این منظر و با توجه به تبعات منفی چنین تصمیماتی در فضای فرهنگی کشور و ایجاد جو بی‌اعتمادی در بین سینماگران، در نامه‌ای به رئیس‌جمهور، از ایشان خواستم نظر کارگشا و روشنگر خود را بیان نمایند و دکتر احمدی‌نژاد با دید فرهنگی عمیق و روشنی که دارند به وزیر ارشاد نوشتند برای جلوگیری از تضییع حقوق سازندگان فیلم “درباره الی” وارد عمل شود.»
صفارهرندی (وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی) در حاشیه‌ی جشنواره‌ی شعر فجر در مشهد، درباره‌ی دستور نمایش “درباره الی” از طرف رییس‌جمهور و سرنوشت نمایش این فیلم گفت: «من در آن روزها برای ماموریتی در خارج از کشور بودم و تازه آمده‌ام. همان موقع به معاونت سینمایی گفتم که از چند و چون این نامه اطلاع حاصل کنند و در صورتی که برای ما روشن شود مطلبی موردنظر رییس‌جمهور هست، بررسی شود. چون ایشان از موضع خیرخواهی این مطلب را گفتند و در چهارچوب ضوابط و قانون اگر کاری صورت بگیرد، دنبال خواهدشد.»
پس از این اتفاقات و رایزنی‌های متعدد برای نمایش “درباره‌ی الی” در بیستوهفتمین جشنواره‌ی فیلم فجر اصغر فرهادی در گفتگویی با ایسنا اعلام کرد: این فیلم ظاهراً آخرین فیلمی است که درحال طی کردن مراحل حضور در جشنواره است و بعد از طی این مسیر نتیجه اعلام خواهد شد.
او با ابراز امیدواری از رفع مشکل “درباره‌ی الی” و نمایش فیلمش در جشنواره‌ی فیلم فجر گفت: «اصرار دارم فیلمم قبل از هر کجای دنیا در ایران به نمایش درآید.»
فرهادی درباره‌ی سکوت‌اش در این مدت با توجه به حواشی بوجود آمده هم توضیح داد: «مایل نبودم خودم باعث پیوند خوردن سرنوشت این فیلم با حواشی و موضوعی که اساساً من و فیلم در رخ دادن آن نقشی نداشتیم بشوم، از طرفی با توجه به نوع مشکلی که سد راه این فیلم شده بود و به خود فیلم و مضمون آن مربوط نمی‌شد، در چند روز گذشته شاهد تلاش تصمیم‌گیران در سطح معاونت سینمایی و بنیاد فارابی به خصوص آقای جعفری‌جلوه، آقای نبوی و آقای اربابی بوده‌ام. همچنین خیلی از دوستان فیلم‌ساز هم صمیمانه برای رفع این مسئله تلاش کردند.»
او ادامه داد: «هیأت‌مدیره و مدیرعامل خانه سینما نیز پیگیر موضوع بودند که در ادامه‌ی این تلاش‌ها خبردار شدم آقای شمقدری هم سعی دارند به فیلم کمک کنند. با توجه به این تلاش‌ها و پیگیری‌ها به نمایش فیلم قبل از فستیوال برلین در ایران امیدوارم بودم و به همین خاطر احساس نمی‌کردم باید عکس‌العملی نشان بدهم.»
این کارگردان نظرش را در خصوص دستور رئیس‌جمهور برای حل مشکل این فیلم این‌گونه بیان داشت: «نوع مشکلی که برای این فیلم رخ داده متفاوت است با مشکلاتی که پیش از این برای بعضی فیلم‌ها پیش می‌آمده، به همین دلیل بسیاری از دوستان فیلم‌ساز و مسئولین برای نجات فیلم پادرمیانی کردند. در روزگار پر سوء‌تفاهم کنونی، مصلحت‌اندیشی غیرمنصفانه حکم می‌کند حالا که فیلم از موقعیت قبلی به وضعیت کنونی رسیده من بی‌هیچ عکس‌العملی از کنار این ماجراها بی‌صدا عبور کنم و تلاش‌های دیگران را نادیده بگیرم، تلاش‌هایی که منجر به دستور رییس‌جمهور درباره این فیلم شد که حاصل آن دلگرمی برای همه سینما بود و نه فقط من و گروهم. اما حق نیست نادیده گرفتن این تلاش‌ها. من از مساعدت همه‌ی کسانی که کوشیدند این فیلم قربانی حواشی آن نشود، به ویژه شخص رئیس‌جمهور سپاسگزارم.»
البته باید به خاطر داشته‌باشیم که این پادرمیانی از سوی رئیس‌جمهور در حالی صورت می‌گیرد که مدت زیادی تا انتخابات ریاست جمهوری دوره‌ی دهم باقی نمانده‌است و در انتخابات مجلس شورای اسلامی که در اسفندماه سال گذشته برگزار شد بیش از 250 تن از هنرمندان و سینماگران با امضای طوماری اعتراض خود را به وضعیت فرهنگی کشور پس از روی کار آمدن دولت احمدی‌نژاد و تمایل به روی کار آمدن اصلاح‌طلبان بیان داشته‌بودند.