ابتلا به ایدز از طریق جنسی سال‌هاست که حتی به گواه آمارهای رسمی، در ایران رو به افزایش گذاشته و نگرانی‌هایی را بر انگیخته است. رئیس مرکز توسعه پیشگیری سازمان بهزیستی، روز دوشنبه ۲۸ بهمن ماه نسبت به شیوع ایدز از طریق روابط جنسی هشدار داد و گفت: “آمار ابتلا به ایدز از طریق رفتارهای پرخطر جنسی، از ۸ درصد به ۴۰ درصد افزایش یافته است.”
کارشناسان بارها عنوان کرده‌اند دلیل این رشد فزاینده، نا آگاهی جوانان و نوجوانان از راههای انتقال این بیماری و به تبع آن داشتن روابط جنسی نا امن، است.
چندی پیش صفی‌الدین، رییس دفتر یونیسف در ایران با استناد به پژوهشی که وزارت بهداشت در سال ۲۰۱۰ انجام داده، اعلام کرد که ۸۰ درصد نوجوانان ایرانی از راههای انتقال ایدز بی‌اطلاع هستند.
مصطفی اقلیما، رئیس انجمن علمی مددکاران اجتماعی ایران نیز با اشاره به اینکه در ایران به اندازه کافی به مساله ایدز و گسترش آن اهمیت نمی‌دهند به “روز” گفته بود: “متاسفانه تلاشی برای اینکه سکس امن ومحافظت شده را جایگزین سکس پر خطر کنند انجام نمی‌شود. چنین مسائلی اگر هم در مدارس ما عنوان شوند خیلی سربسته وبه صورت محدود است.”
بر اساس آخرین آمارها، هم اکنون ۲۷ هزار و ۲۹۷ بیمار شناسایی شده مبتلا به ایدز در ایران زندگی می‌کنند. به گفته معاون وزیر بهداشت طی ۱۲ سال میزان بروز این عفونت در کشور ۹ برابر شده که نسبت به متوسط جهانی بسیار زیاد است. سیاری همچنین تاکید کرده که در مجموع وضع کشور نسبت به سالهای گذشته بدتر شده است.
نگرانی‌ها وقتی بیشتر می‌شود که بدانیم آمار رسمی، یک چهارم تعداد واقعی مبتلایان است. کارشناسان و برخی مقامات مسئول، تعداد واقعی مبتلایان به ایدز را بیش از ۱۱۰ هزار نفر اعلام کرده‌اند. یعنی ۸۰ هزار نفر بدون اینکه بدانند ناقل ویروس اچ‌آی‌وی هستند؛ ویروسی که دوره پنهان آن آنقدر طولانی‌ست که افراد بسیار زیادی را مورد تهدید قرار می‌دهد.
کمرنگ شدن خطوط قرمز در یک سایت آموزشی دولتی
از جمله مسائلی که کارشناسان به عنوان علل افزایش شیوع ایدز جنسی در ایران نام می‌برند، می‌توان به “عدم ساماندهی وضعیت کارگران جنسی”، “افزایش روابط خارج از رابطه زناشویی مردان متاهل” و”افزایش روابط جنسی مردان و زنان مجرد بدون آگاهی از چگونگی رفتار پیشگیرانه” اشاره کرد.
تماس جنسی خارج از چارچوب ازدواج، از نظر مسئولان تابو محسوب می‌شود و آگاهی رسانی و آموزش در خصوص داشتن روابط جنسی در فضاهای عمومی تا به حال کمرنگ بوده است.
به تازگی اما اقداماتی در زمینه آموزش پیشگیری از ایدز انجام شده که هر چند نسبت به گستردگی این معضل اندک است اما کارشناسان را امیدوارتر کرده است. یکی از این اقدامات شروع به کار رسمی وبسایت مرکز پیشگیری از ایدز ایران است. این سایت که توسط کمیته پیشگیری و کنترل ایدز سازمان بهزیستی کشور راه‌اندازی شده، دارای بخش‌های مختلفی از جمله آخرین آمار مبتلایان به ایدز کارگاه‌های آموزشی، کتاب‌های مربوط به این بیماری، مطالب آموزشی در خصوص پیشگیری و درمان است.
همچنین در این وبسایت، آموزش‌هایی در خصوص رفتارهای پر خطر جنسی داده شده و خطوط قرمز کمرنگ‌تر شده است. برای مثال در صفحه‌ای با عنوان “مسایل و دوگانگی های مربوط به جایگاه زنان در جامعه” با اشاره به انگ خوردن زنان اچ‌آی‌وی مثبت، به دشواری‌هایی مضاعفی که زنان برای پیشگیری از ایدز دارند تاکید شده است: “گاهی زنان تن‌فروش مجبور هستند علاوه بر امرار معاش خود، برای تامین زندگی فرزندان و سایر اعضای خانواده نیز تلاش کنند. ممکن است اصرار برای رویه های جنسی ایمن‌تر (مانند استفاده از کاندوم) دشوار باشد زیرا مردانی که مشتری آنها هستند، می‌توانند به سراغ زنان تن فروش دیگر بروند.”
پیش‌تر هم وزیر آموزش و پرورش از توزیع ۲.۵ میلیون جزوه پیشگیری از ایدز در سال جاری و اجرای زنگ‌های یک ساعته آموزش بهداشت مدارس در سال تحصیلی آینده خبر داده بود. همچنین رضا نامی‌پور، مدیر پروژه مبارزه با ایدز وزارت آموزش و پرورش با اشاره به محتوای این جزوه گفته است: “از سال ۸۴ این طرح به طور آزمایشی شروع شد و از دو سال گذشته به صورت کشوری این مجموعه زمینه کتاب زیست‌شناسی شد اما الان جزوه ۸ صفحه‌ای چاپ شده است و شماره کتاب درسی خورده است. “
به گفته نامی‌پور وقتی مجموعه‌ای کُد درسی بگیرد حتما برنامه‌ریزی برای آموزش آن انجام شده است و این مجموعه به عنوان یک ساعت درسی ارایه می‌شود تا اطلاعات لازم در زمینه پیشگیری از عفونت HIV، راههای انتقال و تمام اطلاعات مورد نیاز به دانش‌آموزان ارایه شود.
با این حال خبرگزاری مهر در گزارشی نوشته است: بسیاری از مربیان بهداشت و معلمان مدارس این موضوع را تایید نمی‌کنند و معتقدند که نه تنها چنین جزوه ای در مدارس منتشر نمی شود، بلکه معلمان در ارائه اطلاعات درباره انتشار و راههای پیشگیری از آن نیز با برخی ممنوعیتها مواجهند.
مهرداد نظری، آسیب‌شناس هم درباره راههای مبارزه با بیماری ایدز در مدارس به این خبرگزاری گفته است: “تبلیغات و اطلاع رسانی در سطحی گسترده، تابو شکنی در صحبت کردن درباره بیماری ایدز به ویژه در میان معلمان، آموزش های ضمن خدمت معلمان و مربیان بهداشت، بازدید دانش آموزان از مراکز درمانی بیماری ایدز، برگزاری جلسات آموزشی بین دانش آموز، پزشک و کارشناسان این بیماری، تشکیل اتاق فکر برای حضور دانش آموز و معلم و والدین آنها از جمله راههای پیشگیری و مبارزه با این بیماری است.”
زنگ خطر ایدزبرای کودکان کار
معاون وزیر بهداشت چندی پیش با استناد به مطالعه‌ای که دو سال پیش روی هزار کودک کار و خیابانی در شهر تهران انجام شده، شیوع ایدز در این گروه از کودکان را ۴.۵ درصد اعلام کرد و هشدار داد: “میزان ابتلا به ایدز در کودکان کار و خیابانی، ۴۵ برابر سایر افراد جامعه است و این می تواند زنگ خطر جدی باشد.”
مصطفی اقلیما، رئیس انجمن علمی مددکاران اجتماعی هم در خصوص علل بالا رفتن آمار کودکان کار و خیابان مبتلا به ایدز در ایران در گفت‌وگو با “روز” توضیح داد: “در تمام کشورها بسته به میزان فقری که وجود دارد، بچه‌های بدون سرپرست در خیابان رها می‌شوند و دست به کارهای مختلفی می‌زنند البته بسیاری از آنها خانواده و محلی برای زندگی دارند اما ناچارند برای امرار معاش، با کار کردن به خانواده هایشان کمک کنند. این کودکان اغلب مورد تجاوز افراد بزرگتر ازخوشان قرار می گیرد و بعضا در قبال این کار پول دریافت می کنند.”
کاهش سن ابتلا به ایدز در ایران
اما افزایش شمار مبتلایان تنها خبر نگران کننده در حوزه بیماری ویروسی ایدز نیست. آمارهای کشور از پایین آمدن سن مبتلایان به ایدز هم حکایت دارد. کارشناسان حوزه سلامت نیز نسبت به این موضوع ابراز نگرانی کرده اند. آنها معتقدند سن ابتلا به ایدز در ایران حتی به زیر ۲۰ سال رسیده است. اما آنچه کم و بیش در سیاست‌های مسئولان دیده می‌شود اطلاع رسانی قطره‌ای و عدم موشکافی بحران است.
خسرو منصوریان، موسس انجمن حمایت و یاری آسیب دیدگان اجتماعی با تاکید بر اهمیت مقوله آموزش بر عدم گسترش این بیماری پیش‌تر به روز گفته بود: “مگر الان که در جاده‌ها حرکت می‌کنیم، بیلبوردهای مختلفی را که هشدار می‌دهند از کمربند ایمنی استفاده بکنید نمی‌بینیم؟ مگر نداریم بنرهایی را که می‌گوید در حین رانندگی با موبایل صجبت نکنید؟ مگر نه اینکه روی سیگارها نسبت به عواقی مصرف آن هشدار داده‌ایم؟ این کارها خیلی خوب است، این رفتار را در آموزش پیشگیری از ابتلابه ایدز نیز باید به کار بگیریم.”
