بر اساس آمار سازمان زندان‌ها حدود ۴۲۶ کودک همراه مادران‌شان در زندان زندگی می‌کنند. این رقمی است که در نشست “ایجاد مهد کودک‌های زندان زنان” مطرح شده است. در این میزگرد، نصیری، مدیرعامل انجمن خیریه حمایت از زندانیان نیز با بیان اینکه ایجاد مهد کودک در بندهای زنان در زندان‌ها بسیار ضروری و حتی از نان شب هم واجب‌تر است، گفته: “همان طور که شهروندان در سطح شهر حقوقی دارند باید حقوق زندانیان در زندان هم رعایت شود.”
بر اساس آمارها مجموع کل زندانیان کشور به ۲۱۰ هزار و ۶۷۲ نفر می‌رسد که از این تعداد 5 درصد زن هستند؛ زنانی که برخی از آنان مادر کودکان خردسالی هستند که بعضا مجبورند با مادر خود در زندان زندگی کنند.
در مقابل این تعداد کودکی که در زندان زندگی می‌کنند، تنها یک مهدکودک تازه تاسیس شده وجود دارد. این در حالی است که کارشناسان و فعالان حقوق کودک بارها نسبت به نامناسب بودن فضای زندان‌ها برای کودکان هشدار داده‌اند.
تاسیس مهدکودک وظیفه بهزیستی است
“بر اساس قانون، مادر می‌تواند کودک خود را تا دو سالگی در زندان پرورش دهد اما بالاتر از دو سال بر عهده متولیان امر بخصوص سازمان بهزیستی است.” این را نصیری، مدیرعامل انجمن خیریه حمایت از زندانیان گفته و ادامه داده است: “وظایف قانونی و ذاتی سازمان بهزیستی تاسیس مهد کودک است ما قبلا پیگیری‌هایی در این خصوص داشتیم و آنها به دلیل نداشتن بودجه از این اقدام سر باز می‌زدند، اما خوشبختانه بنیاد کودک ورود خوبی به این موضوع پیدا کرد و امیدواریم کمک کنند تا مهدهای کودک در بندهای زنان زندان‌ها در کل کشور تعمیم یابد.”
طبق گزارشی که انجمن دفاع از حقوق زندانیان در سال ۸۶ منتشر کرده و به نقل از وب‌سایت مهرخانه علی‌رغم آیین‌نامه سازمان زندان‌ها مبنی بر مجاز بودن ماندن کودکان در زندان تا ۲ سالگی، بسیاری از کودکان زندان تا ۶ سالگی به همراه مادران خود در زندان می‌مانند و طی این سال‌ها از حداقل حقوق خود نیز محروم می‌شوند.
معصومه جنگی، مسئول اندرزگاه زنان خراسان جنوبی روز چهارشنبه ۲۰ خردادماه گفته است: “در حال حاضر حدود ۷۰ کودک زیر دوسال در زندان زندگی می‌کنند. در حدود سال ۸۰ ما حتی کودکی داشتیم که تا سن ۱۲ سالگی در زندان نگهداری می‌شد اما باید گفت با توجه به آسیب‌هایی که در زندان مطرح است، حتی نگهداری کودک تا دو سال هم مناسب نیست چه برسد به آنکه بخواهیم کودکان را تا ۶ سال در این محیط تربیت کنیم.”
مطهره نژادی، معاون برنامه‌ریزی معاونت زنان و خانواده ریاست جمهوری هم در نشستی که به منظور رسیدگی به مسائل کودکان زنان زندانی برگزار شده بوده، با بیان اینکه زنان زندانی تاوان جرم خودرا می‌دهند و نباید حق مادر بودن و اینکه بچه‌ها در آغوش مادر باشند را با رفتارهای قانون‌گرایانه از آنها سلب کنیم، گفته است: “هر کودکی حق زندگی دارد. به ویژه آنکه کودکان زنان زندانی حق انتخابی برای زیستگاه کنونی‌شان نداشته‌اند و محکوم هم نیستند و همان حقی که فرزندان ما دارند باید برای آنها هم ادا شود.”
اختلالات روانی در کودکان زندان
وب سایت مهرنامه در گزارشی که اسفند ماه سال گذشته منتشر شده است بر اساس مطالعه‌ای که سال ۱۳۸۲ در ارتباط با کودکان زنان زندانی انجام شده بود، نوشته است “۳۳ درصد کودکان زندان دارای مشکلات روانی بودند و آثاری از مشکلات گفتاری نیز در میان آنها مشاهده می‌شد. یک‌سوم این کودکان نیز از اختلالات روانی از خفیف تا شدید رنج می‌بردند. بیماری‌های عفونی مانند عفونت ادراری نیز در میان کودکان زندان شایع بود و در ۱۳ درصد از آنها علایمی از کودک‌آزاری مشاهده می‌شد.”
مطالعات نشان می‌دهند کودکان زندان بیشتر از سایر هم‌سن وسال‌های خود در معرض بزهکاری قرار دارند و زودتر از سایر بزهکاران در این مسیر قرار می‌گیرند و بسیاری از آنها به جرم ارتکاب جرایم مختلف به زندان بازمی‌گردند. به این ترتیب، در صورت عدم توجه به این مسئله، مسئولان باید منتظر ورود بزهکاران جدید در آینده‌ای نه چندان دور به جامعه و خطراتی که ایجاد خواهند کرد، باشند.
زارع رییس موسسه مهر طه که با هدف نگهداری شبانه روزی از دختران بی‌سرپرست و بد‌سرپرست فعالیت می‌کند، چندی پیش با اشاره به محیط بد رشد کودکان در زندان زنان گفته بود: “در حال حاضر در زندان زنان شرایط اسفباری برای کودکان آنان وجود دارد و پس از ورود این کودکان به شیرخوارگاه‌ها و مراکز بهزیستی آنها به شکل قرنطینه‌ای نگهداری شده و در نتیجه شاهد آن هستیم که در این پروسه لطمات زیادی به بسیاری از بعدهای شخصیتی و رشدی این کودکان وارد می‌شود.”
فریبا بیابانی، مربی مهدکودک ندامتگاه شهرری هم از مشکلات دیگری سخن گفته است: “وقتی کودکان به سن دوسال که می‌رسند ناچاریم آنها را به بهزیستی بدهیم و این مسئله تبعاتی چون اضطراب جدایی را برای کودکان به همراه دارد. اگر بتوانیم کودکان را تا ۶ سال پوشش دهیم مطلوب‌تر است.”
