حضور میلیونی زائران ایرانی در مراسم “اربعین” در کربلا، بازتاب گسترده‌ای در رسانه‌ها و شبکه‌های مجازی داشت. در بسیاری از تفسیرها و تحلیل‌های مربوط به رشد نزدیک به دوبرابری تعداد ایرانی‌هایی که امسال برای برگزاری مراسم چهلمین روز شهادت امام سوم شیعیان به عراق رفتند، به امکانات، اقدامات و صرف هزینه از سوی مقامات جمهوری اسلامی اشاره می‌شود. اما گویا لااقل استاندار کربلا با قائل شدن نقش پررنگ برای طرف ایرانی موافق نیست و اقدامات انجام شده را هم‌ردیف کمک‌های داوطلبانه سایر کشورها می‌داند. او همچنین از هزینه‌کرد اعتبار بهروز صمدبیگی بهروز صمدبیگی ۵ میلیارد تومانی شهرداری تهران برای این گردهمایی عظیم مذهبی ابراز بی‌اطلاعی می‌کند.
برنامه‌ریزی و خدمات گسترده برای اربعین امسال
شاید ردیابی این که مقامات مختلف جمهوری اسلامی از سال گذشته درصدد ساماندهی و تسهیل حضور گسترده ایرانیان در کربلا هستند، چندان سخت نبود اما باز هم حضور حدود ۲۰ میلیون زائر، رقمی بود که خیلی از رسانه‌ها و مخاطبان را شگفت‌زده کرد. در میان این تعداد، اعلام شده که حدود چهار میلیون نفر غیر عراقی بوده و تعداد ایرانیان حاضر از یک میلیون و ۲۰۰ هزار تا دو میلیون نفر برآورد شده است، یعنی نزدیک به ۱۰ درصد از کل زائران، و حدود ۵۰ درصد زائران خارجی.
“ستاد بازسازی عتبات عالیات” یکی از نهادهایی است که به طور رسمی به سرمایه‌گذاری در عراق می‌پردازد. معاون فرهنگی این ستاد به تازگی توضیح داده که “سرمایه گذاری در اماکن متبرکه سرمایه گذاری برای دولت عراق نیست؛ ایران سهم عمده‌ای در بازسازی دارد چرا که جمعیت شیعیان ایران به نسبت شیعیان جهان بیشتر است و طبیعی است که این اتفاق بیفتد.”
او همچنین مدعی شده: “من با ادله کامل و متقن اثبات می‌کنم که این حضور ما در بازسازی، در راستای منافع ملی است.”
این ستاد احداث “مجتمع خدماتی سیدالشهدا (ع)” در ۶ طبقه با زیربنای ۱۳۴۰۰ مترمربع و “بیمارستان ۱۲۰ تختخوابی حضرت زین العابدین (ع)” در ۶ طبقه با زیربنای ۱۲۰۰۰ مترمربع از جمله اقدامات صورت گرفته توسط این ستاد در شهر کربلاست و پروژه‌هایی مانند ساخت درهای طلا، نصب برج‌های روشنایی، ضریح و احداث زائرسرا را در دستور کار داشته است. این ستاد فعالیت‌های خود را “غیردولتی، داوطلبانه و غیرانتفاعی” می‌داند و منبع مالی خود را “کمک‌های مالی داوطلبانه از سازمان‌های دولتی و غیردولتی و سایر اشخاص” معرفی کرده است.
روایت‌های غیررسمی اما این ستاد را همسو و مرتبط به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی می‌دانند.
قائم مقام رییس ستاد بازسازی عتبات عالیات که یک سردار سپاه است، مجموع هزینه‌های امسال را ۴۰۰-۵۰۰ میلیون تومان اعلام و عنوان کرده که هیات‌های مذهبی زیر نظر این ستاد نیز، حدود ۴ تا ۵ میلیارد تومان جمع‌آوری کردند که همگی صرف مواد غذایی و فراهم کردن امکانات شده است. همچنین عنوان کرده که روزانه ۷۰۰ هزار پرس غذا (از جمله کباب) از سوی این نهاد توزیع شده.
با این حال، نهاد‌ها و ستادهای دیگری هم هستند که پیدا و پنهان در اماکن زیارتی شیعیان در عراق و سرمایه‌گذاری کرده و در رونق آن‌ها می‌کوشند. این مراکز در حضور پرشمار ایرانیان در مراسم امسال هم نقش داشتند.
از جمله سرکنسول جمهوری اسلامی در کربلا اعلام کرد که برای حل مشکلات مالی و پولی زائران تا روز دوشنبه، ۲۴ آذر (در حالی که هنوز نیمی از زائران ایرانی به کشور برنگشته بودند) ۳۵۰ میلیون تومان از طریق حواله به مراجعان پرداخت شده و حدود ۵ هزار دلار “به صورت بلاعوض” در اختیار افرادی قرار گرفته که امکان حواله برایشان می‌سر نبود.
سازمان حج و زیارت هم که متولی رسمی امور زیارتی است، از ماه‌ها پیش “ستاد دائمی اربعین” تشکیل داده بود، همان طور که حضور هلال احمر، سپاه و وزارت بهداشت در خدمات رسانی به زائران چشمگیر بود. از سوی این نهاد‌ها مراکز خدماتی بسیاری در مسیر حرکت و اسکان زائران دائر شده بود که خدمات رایگان بهداشتی، تغذیه و اسکان ارائه می‌دادند. به گفته رییس سازمان حج و زیارت، میزان خدمات رسانی به گونه‌ای بوده که حتی کمبود “یک قطره آب و یک لقمه غذا” احساس نشده است. اما از سوی دیگر، گزارش‌های بسیاری هم مخابره شده که نشان از عدم مدیریت درست تخصیص امکانات به زائرانی داشت که مجبور بودند کیلومتر‌ها راهپیمایی کنند.
گلایه استاندار کربلا از کمک‌رسانی شهرداری تهران
شهرداری و شورای شهر تهران هم از آبان ماه، اعلام کردند که در برنامه‌های “اربعین” امسال مشارکت خواهند داشت.
اعضای شورای اسلامی شهر تهران، روز ۲۵ آبان، طرح دوفوریتی “کمک به زائران عتبات عالیات در فراهم نمودن برخی تسهیلات بهداشتی و خدماتی در طول مسیر منتهی به کربلا” را تصویب کردند. محسن پیرهادی و مجتبی شاکری از جمع اصولگرایان شورا و احمد مسجدجامعی، عضو اصلاح‌طلب و رییس سال گذشته شورا، از جمله موافقان و پیگیران این طرح بودند. در نتیجه تصویب شد که شهرداری تهران از محل اعتبارات پیش بینی نشده بودجه در سال ۹۳، مبلغ ۵۰ میلیارد ریال را با کمک ستاد عتبات عالیات و هلال احمر برای خدمت رسانی به زائران ایرانی هزینه کند.
برخی رسانه‌ها به ویژه حامیان شهرداری تهران، هم روی حضور شهرداری تهران در ایام برگزاری مراسم عزاداری مانور زیادی دادند و حتی محمدباقر قالیباف را در این ایام، “شهردار کربلا” معرفی کردند. حضور شخص قالیباف در کربلا که پیش از این سردار سپاه بوده و رابطه نزدیکی با سردار قاسم سلیمانی دارد هم مورد توجه رسانه‌ها قرار گرفت و برخی آن را به قدرت جمهوری اسلامی تفسیر و تعبیر کردند. از جمله خبرگزاری دفاع مقدس نوشت: “روزگاری که با صدام می‌جنگیدیم، او تصور نمی‌کرد که روزی سردار سرلشکر قاسم سلیمانی فرمانده لشکر ۴۱ ثارالله در جنگ تحمیلی، فرمانده نیروهای عراقی در مقابله با داعشی‌ها و تکفیری‌ها بشود و محمدباقر قالیباف فرمانده لشکر ۵ نصر خراسان در هفتهٔ منتهی به اربعین شهردار کربلا شود”.
حضور هزاران نفر با کاورهای شهرداری تهران که در نظافت شهری می‌کوشیدند یکی از اقدامات شهرداری تهران در ایام سوگواری کربلا عنوان شده است. تعداد این کارگران هم ۱۰ هزار نفر اعلام شد اما قالیباف در نشست با استاندار کربلا گفت که این تعداد “به صورت داوطلبانه به امر نظافت، رفت و روب و پاکیزگی شهر کربلا” کمک کرده‌اند.
همچنین معاون فرهنگی و اجتماعی شهردار تهران ارائه خدمات شهرداری به زائران کربلا را “قانونی و شرعی” دانسته و گفته است که هزینه خدمات‌رسانی شهرداری به زائران کربلا، “حداقل ممکن” بوده است.
میثم امرودی درباره ارتباط شهرداری تهران با کربلا توضیح داده است: “بیشترین زائران ایرانی در کربلا را تهرانی‌ها تشکیل داده است آیا اشکالی ندارد که همه حجم زحمت را به دوش استان‌ها وشهرهای فقیر آن منطقه بگذاریم؟ تشخیص این مسئله را مردم به شورای شهر واگذار کرده‌اند و نمایندگان مردم در شورای شهر درباره آن تصمیم می‌گیرند بنابراین آنچه مصوب می‌کنند قانونی و آنچه قانونی است، شرعی نیز خواهد بود.”
احمد مسجدجامعی، عضو شورای شهر هم به همراه گروهی از نمایندگان رسانه‌ها در کربلا حضور پیدا کرد و در مصاحبه‌ای گفت اگرچه همکاری شهرداری تهران و کربلا خوب است اما نباید اقدامات خود را “به رخ بکشیم”.
گویا عقیل الطریحی، استاندار کربلا هم چندان از پررنگ شدن اقدامات و مشارکت‌های ایرانی‌ها راضی نیست و چند نوبت در این زمینه اظهارنظر کرده است. آخرین نمونه از آن‌ها مربوط به گفت‌وگوی روزنامه شرق با استاندار کربلاست. الطریحی تعداد نیروهای اعزام شده از سوی شهرداری تهران را سه‌هزارنفر اعلام کرده و با ابراز نارضایتی از ناهماهنگی‌های موجود گفته است: “این سه‌هزارنیروی خدماتی هم به‌نوعی روی دوش ما قرار گرفتند”.
او اضافه کرده است: “به‌طورکلی ما تا به حال کمک هیچ کشوری را رد نکرده‌ایم و آینده‌نگری هم حکم می‌کند که این خدمات را از همسایگان خود بپذیریم و سعی کنیم به آن نظم بدهیم.”
یکی دیگر از نکات این مصاحبه، تکذیب دریافت کمک مالی از سوی شهرداری و سایر نهادهاست: “این اولین‌بار است که حرفی از مبلغ می‌شنوم، هیچ‌پولی از طرف ایران به «کربلا» پرداخت نشده است.”
احتمالا شهرداری ترجیح داده است مبلغ مصوب شورای شهر را راسا و به صلاحدید خود خرج کند. تاکنون توضیحی از سوی شهرداری در مورد جزئیات هزینه‌کرد این اعتبار ۵ میلیارد تومانی منتشر نشده، هرچند که مسوولان شهرداری بخش عمده خدمات ارائه شده را داوطلبانه می‌دانند.
استاندار کربلا پیش از این هم درباره همکاری با شهرداری تهران گفته بود: “هرکس درخواست داشت به ما کمک کند ما نه نگفتیم و قبول کردیم”. او با انتقادی تلویحی از نیروهای شهرداری تهران توضیح داده بود: “یک تفاهم‌نامه‌ای داشتیم با شهرداری تهران که قرار بود ۲هزار نیروی انسانی که بعدا ۳هزارنفر وارد شهر کربلا شدند برای انجام خدمات نظافت و خدمات شهرداری به شهر که با ماشین آلات و وسایل مورد نیازشان آمده بوند. ما از اینها هم پذیرایی می کردیم و اسکان می دادیم…آن چیزی که ما می‌خواستیم این نبود که بیایند خودشان را محدود به یک جا و یک کار خاص کنند ولی این خودش یک آغاز همکاری بین شهرداری کربلا و تهران بود که این را می خواستیم ولی آنچه ما در نظر داشتیم خیلی بیشتر از این حرف‌ها بود.”
