۵ مرزبان ایرانی و یک زن چوپان قربانیان تازه انفجار مین‌های باقیمانده از جنگ ایران و عراق هستند که در دو حادثه انفجار در منطقه قصرشیرین استان کرمانشاه، در روز دوشنبه ۱۰ فروردین جان خود را از دست دادند. بنا بر گزارش‌های رسمی ۴ تن از مرزبانان کادر انتظامی و یک نفر سرباز از نیروهای پاسگاه مرزی سه تپان قصرشیرین بوده‌اند. به گفته معاون سیاسی فرمانداری قصر شیرین، زن چوپان نیز که از عشایر منظقه بوده در هنگام بردن گله به چرا، بر اثر برخورد با مین در حاشیه کمربندی قصرشیرین کشته شده است.
حدود یک ماه پیش هم پنج کودک از عشایر استان ایلام هنگام بازی در اثر انفجار یک مین به جا مانده از جنگ ایران و عراق به شدت زخمی شدند. محمدهادی ملکیان، یکی از این کودکان در روز ۲۹ اسنفد ماه، بعد از قطع شدن پای دوم، در بیمارستان درگذشت. حالا می‌توان گفت در کمتر از دو هفته 7 نفر در اثر انفجار مین در ایران جان خود را از دست داده‌اند.
ایران دومین کشور آلوده به مین در دنیاست و سال‌ها پس از گذشت جنگ، هنوز مین‌هایی که در دل زمین کار گذاشته شده‌اند باعث مرگ یا جراحت ساکنان شهرها و روستاهای مرزی می‌شوند.
مین‌ها وارد مناطق مسکونی شده‌اند
سردار جلال ستاره، معاونت عملیات مرزبانی ناجا در رابطه با کشته شدن مرزبانان ایرانی به باشگاه خبرنگاران جوان گفته است: “به واسطه بارندگی‌های شب گذشته در مناطق مرزی ایران و عراق، تعدادی مین‌های باقی مانده از جنگ تحمیلی وارد جاده شدند.” به گفته این مقام مسئول روز دوشنبه ۱۰ فروردین هنگامی که ۵ نفر از مرزبانان در حال عبور از این جاده بودند مین‌ها منفجر شده و هر ۵ نفر جان خود را از دست می‌دهند.
کارشناسان بارها هشدار داده‌اند که مین‌هایی که در زمان جنگ زیر خاک کار گذاشته شده بودند طی سال‌ها به دلایل شرایط جوی و جغرافیایی مثل باران، نوسانات زمین و مواردی از این دست، جابجا و وارد منطقه مسکونی شده‌اند. مساله‌ای که حالا باعث مرگ این سربازان و چوپان شده است.
از سوی دیگر یکی از مهمترین انتقاداتی که در این ارتباط به حکومت ایران وارد است عدم همکاری با نهادهای بین‌المللی برای پاکسازی مناطق آلوده به مین است. دولت جمهوری اسلامی به عضویت “پیمان اوتاوا” که یک پیمان جهانی برای منع استفاده از مین‌های زمینی ضدنفر است، در نیامده و به بازرسان بین‌المللی هم اجازه بازدید از مناطق آلوده را نداده است. آمار دقیقی از آسیب‌دیدگان و کشتهشدگان انفجار مین در ایران وجود ندارد. همچنین بنا بر گزارش “پژوهشکده مهندسی و علوم پزشکی جانبازان” ۹۲ درصد قربانیان مین هیچ آموزشی برای تلاش برای زندگی امن در مناطق آلوده به مین ندیده‌اند.
عثمان مزین حقوقدان و پژوهشگر قربانیان جنگ پیش‌تر در این رابطه به روز گفته بود: “طبق آمارهای رسمی اکنون ۱۶ میلیون مین در این مناطق وجود دارد و اگر هر مین را ایجاد کننده خطر برای یک نفر تلقی کنیم به این نتیجه می‌رسیم که خطر مرگ بر اثر مین برای ۱۶ میلیون شهروند وجود دارد. بسیاری زمین‌های حاصل‌خیز کشاورزی به علت اینکه بیم مین در آنها وجود دارد بلا استفاده مانده‌اند و به این جهت نیز زیان‌های فراوانی بر شهروندان که غالبا هم کشاورز هستند وارد شده است. منطقه کردستان کوهستانی است و رهگذران، کاسبکاران محلی و کشاورزان و دامداران در آنها رفت و آمد می‌کنند و به این جهت هر لحظه احتمال انفجار و خطر قطعی برخورد با مین وجود دارد.”
شبکه آفتاب نیز در گزارشی در خصوص وضعیت قربانیان مین نوشت “پژوهش ۶ کارشناس و متخصص جامعه‌شناسی و پزشکی نشان می‌دهد میانگین کیفیت زندگی قربانیان مین و مهمات عمل‌نکرده به‌طور معنا داری در همه حیطه‌ها از میانگین کیفیت زندگی جامعه ۱۴ تا ۱۹ سال ایرانی پایین‌تر است.”
آمار مرکز مین زدایی نیز حاکی از این است که ۴ میلیون و ۲۰۰ هزار هکتار از وسعت پنج استان مرزی و درگیر با جنگ عراق علیه ایران آلوده به مین و مواد منفجره است. براساس همین آمار تقریبا هر سه روز یک نفر بر اثر انفجار مین زخمی یا کشته می‌شود.
به اعتقاد احمدی‌نیاز، وکیل چند تن از قربانیان مین “دولت خودش به تنهایی قادر به جمع‌آوری و مبارزه نیست باید از کمک‌های نهادهای مدنی و بین‌المللی و صلیب سرخ جهانی استفاده کند و به شهروندان آموزش‌های لازم را بدهد.” او به روز گفته بود: “مواردی بوده که بچه‌ها مین را به خانه آورده‌اند و منفجر شده است، دلیل‌اش هم نبود آموزش‌های لازم و کافی در این خصوص است.”
حمایت از آسیب‌دیدگان مین
علاوه بر عدم پاکسازی کامل مناطق آلوده، کوتاهی در حمایت از آسیب‌دیدگان انفجار مین در کشور نیز همواره مورد انتقاد بوده است. آسیب‌دیدگان انفجار مین به نوعی قربانیان جنگ تلقی می‌شوند، اما با این حال عموما از خدمات و امکاناتی که به مصدومان (جانبازان) و خانواده‌های کشتهشدگان (شهدا) جنگ داده می‌شود، محروم‌اند. چه نهادی متولی رسیدگی به وضعیت این افراد است؟ این سئوالی است که حسین احمدی‌نیاز وکیل چند تن از قربانیان مین در پاسخ‌اش به روز گفته بود: “مطابق قانون باید برای هر فردی که بر اثر انفجار مین آسیب می‌بیند، پرونده تشکیل بدهند. در هر فرمانداری کمیسیونی به عنوان کمیسیون ماده دو وجود دارد. این کمیسیون باید بلافاصله برای تعیین میزان جانبازی این‌ها اقدام بکند. متاسفانه بسیاری از این پرونده‌ها به امان خدا رها و بایگانی شده‌اند. که این هم باز نقض حقوق این طیف از شهروندان ستم‌دیده ایرانی است.“
