امین رئوفی‌نژاد
در حالی که رسانه ملی و روزنامه‌های محافظه‌کار هفته گذشته به تکرار خبر کسری بودجه دولت آمریکا مشغول بودند و اخبار مربوط به کاهش مداوم قیمت نفت نیز همچنان در دست انتشار بود، سایت‌ها و مطبوعات غیر دولتی در ایران اخبار ضد و نقیضی را به نقل از مسئولان دولت و مجلس درباره رقم واقعی کسری بودجه دولت احمدی‌نژاد در سال جاری منتشر کردند که ارقام آن از 7 تا 45 هزار میلیارد تومان متفاوت بود.
اگر از یک سو رحیم ممبینی، معاون بودجه در معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی ریاست‌جمهوری (سازمان مدیریت سابق) در مصاحبه‌ای اعلام کرد که “امسال دولت تنها 7 هزار میلیارد تومان کسری بودجه دارد که آن هم با اصلاحیه (جابه‌جایی ردیف‌ها) قابل حل است و نیازی به متمم بودجه نیست”، در سوی دیگر موسی‌الرضا ثروتی عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس فاش کرد که: “دولت در سال جاری 45 هزار میلیارد تومان کسری بودجه دارد.“
در این بین، وزیر راه به رقم 2 هزار میلیارد تومان و وزیر آموزش و پرورش نیز به رقم نزدیک به 7 هزار میلیارد تومان به عنوان کسری‌های دستگاه‌های متبوع خود اشاره کردند و علاوه بر معاون پارلمانی وزارت بهداشت که از تأمین کسری بودجه این وزارتخانه در سال جاری ابراز ناامیدی می‌کرد، کاظم دلخوش عضو کمیسیون اقتصادی مجلس هم اذعان کرد که برخلاف ادعای مقامات دولتی، “کسری بودجه فراتر از رقم اعلام شده‌است.“
محمدرضا باهنر نایب‌رئیس دوم مجلس هم پیش از این در لابه‌لای مذاکرات مربوط به یکی از لوایح دولت، فاش کرد که اگر بنا باشد مجلس ادعاهای جداگانه بخش‌های مختلف دولت درباره کسری بودجه را بپذیرد، رقم مجموعه کسری امسال از 30 هزار میلیارد تومان فراتر خواهد رفت.
این تناقض‌گویی‌ها در حالی دیده می‌شود که برخلاف پیش بینی محمود احمدی‌نژاد مبنی بر اینکه “قیمت نفت هیچ‌گاه از 100 دلار پایین‌تر نخواهد رفت”، بر اساس آخرین خبرها دیروز قیمت نفت اوپک به بشکه‌ای 63 دلار رسید و سران اوپک تصمیم گفتند جلسه اضطراری خود را یک ماه زودتر برگزار کنند تا بلکه بتوانند از کاهش بیشتر قیمت نفت جلوگیری به عمل آورند.
همزمان رئیس جدید بانک مرکزی دیروز نسبت به تأثیر ناگوار کاهش قیمت نفت بر درآمدهای ارزی کشور هشدار داد و پیش‌بینی کرد که: “ادامه روند نزولی قیمت نفت تا پایان سال کشور را با 54 میلیارد دلار محقق نشدن درآمدها مواجه می‌کند.“
کارشناسان معتقدند اگر کاهش درآمد دولت حتی نیمی از این مقدار هم باشد و در بین ادعاهای سراسر تناقض مسئولان دولت و مجلس، رقم کسری بودجه دولت را 30 میلیارد دلار در نظر بگیریم، در پایان سال به رقم کسری بودجه نزدیک به 60 میلیارد دلار می‌رسیم که معنایی جز ورشکستگی اقتصاد دولتی نخواهد داشت.
فرار از اعتراف به کسری بودجه
زنگ خطر کاهش قیمت نفت در حالی برای اقتصاد نفتی ایران به صدا در آمده که دولت احمدی‌نژاد با وجود درآمد سرشار نفتی در سه سال گذشته، به خاطر نبود برنامه‌ریزی و مدیریت صحیح منابع، کسری بودجه غیرمتعارفی به بار آورده است.
در چنین وضعیتی و در حالی که فشار کسری بودجه، برخی از دستگاه‌های کلیدی دولت را از پا درآورده است، احمدی‌نژاد و اعضای ارشد دولتش حاضر به پذیرفتن کسری شدید بودجه و اعلام رقم واقعی آن نیستند و به این شکل از قبول تبعات عملکرد خود طفره می‌روند.
نشست خبری معاون معاونت برنامه‌ریزی احمدی‌نژاد که در آن تلاش شد کسری بودجه بخش‌های مختلف دولت انکار شود تا مجموع آن در نهایت به رقم 7 میلیارد دلار برسد و بدین ترتیب خبرنگاران توجیه شوند که “نیازی به متمم بودجه نیست”، نمونه‌ای از جهت‌گیری دولت در این زمینه است که البته حتی وزیران هم زیر بار آن نمی‌روند.
مصاحبه وزیر آموزش و پرورش با خبرگزاری فارس در چهارشنبه گذشته که در آن صراحتا از تجمیع لوایح کسری بودجه وزارتخانه‌های مختلف در دولت به منظور ارائه یکجایی آن به مجلس صحبت شده بود، نشان می‌دهد که حتی در درون دولت هم بر سر این موضوع و نحوه طرح آن اختلاف وجود دارد.
به همین دلیل برخی از کارشناسان بر این باورند که احمدی‌نژاد، مشاوران تبلیغاتی او و مسئولان ارشد دولتی به شدت از طرح تعبیراتی همچون “کسری بودجه” و “متمم بودجه” پرهیز می کنند، چرا که به کار بردن این اصطلاحات و جا افتادن آنها به معنای اعتراف به ناکارآمدی دولت در مدیریت بودجه‌ای و اقتصادی کشور است.
با این حال بسیاری از منتقدان دولت معتقدند دولت نهم نباید از واقعیت فرار کند و “نباید از اعلام کسری بودجه بهراسد.” این عین تعبیری است که سیدحسین هاشمی عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس به کار می‌برد و می‌افزاید: “نباید بودجه‌ها را پنهان کرد و باید کسری بودجه شفاف به مردم اعلام شود چرا که در غیر این‌صورت و در صورت شفاف شدن کسری بودجه، این مساله اثرات خود را به طریقی در قالب تورم نشان می‌دهد.“
وی همچنین با بیان اینکه “تقاضاهای مالی دولت احمدی‌نژاد از مجلس حدود 30 درصد بودجه کل کشور بوده است”، تاکید می‌کند: “دولت نباید از اعلام کسری بودجه هراسی داشته باشد، باید کسری بودجه را به طور شفاف با مردم در میان بگذارد و با یک برنامه‌ریزی درست آن‌را کم کند… وقتی کسری بودجه پنهان می‌شود، این مساله از جهات دیگر آشکار خواهد شد، چراکه به هرحال دولت مجبور به ارائه متمم و اصلاح بودجه می‌شود و هیچ‌راه دیگری هم جز این نخواهد داشت.“
این نماینده در خصوص پایین آمدن قیمت نفت نیز ابراز نگرانی می‌کند و با بیان اینکه “با پائین آمدن شدید قیمت نفت، پیش‌بینی‌های ما برای صندوق ذخیره ارزی به نتیجه نمی‌رسد”، اضافه می‌کند: “من معتقدم که با نفت 70 دلار مملکت به سختی اداره می‌شود، کما اینکه با کمتر از این میزان اصلاً نمی‌شود اقتصاد ممملکت را به حرکت درآورد… قرائن و برخی صحبت‌ها نشان می‌دهد که از این رقم، خود آقایان هم دچار ترس شده‌اند که حقیقتاً با قیمت زیر 70 دلار نفت نمی‌توان کشور را به پیش برد.“