وضعیت آشفته اقتصادی جمهوری اسلامی به جایی رسیده که حتی تعطیلات اجباری ناشی از آلودگی هوا هم باعث انتقاد نمایندگان مجلس بابت زیان مالی این تعطیلات چند روزه شده، تا جایی که یک نماینده اصلاح طلب مجلس گفته است هر یک روز تعطیلی پایتخت باعث تحمیل ۸۰۰ میلیارد تومان ضرر می شود.
به گفته محمدرضا تابش “در محاسبه ای که انجام شد مشخص شد که تعطیلی کلان شهرها هر روز ۸۰۰ میلیارد تومان به اقتصاد کشور زیان وارد می کند. از این ۸۰۰ میلیارد تومان ۶۰۰ میلیارد تومان سهم تهران است. از سوی دیگر چون تعطیلی پیش بینی شده نبود مردم هم سرگردان هستند اگر قابل پیش بینی بود برای وقت‌شان برنامه‌ریزی می‌کردند.”
وی با طرح این سئوال که چرا با گذشت ۳۴ از پیروزی انقلاب اسلامی با این وضعیت مخاطره‌آمیز در طبیعت و محیط زیست مواجه هستیم که مجبور شده‌ایم ۵ کلان شهر را تعطیل کنیم، ادامه داده: “ یک چهارم جمعیت کشور در تعطیلی است و هر روز به خاطر کاهش تولید ناخالص داخلی ضرر و زیان داخلی زیادی ناشی از این تعطیلی به کشور وارد می شود.”
اشاره تابش به تعطیلات تهران و چهار شهر دیگر ایران در اثر پدیده وارونگی دمای هوا ناشی از آلاینده ها است. دولت نهم از سال ۸۴ برنامه جامع آلودگی هوا را ارائه کرد و در نتیجه آن انتقال بسیاری از عوامل آلودگی شهرهای بزرگ مانند کارخانه ها و کارگاه های آلاینده به نزدیکی کلانشهرها متوقف شد. از سوی دیگر هجوم ریزگردها از کشورهای جنوب غرب ایران مانند عراق و عربستان به شهرهای جنوبی و حتی تهران باعث افزایش ذرات معلق در فضا شده است. پدیده ای که پیش از این طی قرارداد دولت اصلاحات با عربستان با استفاده از پاشیدن قیر در بیابان ها، از ورود این ریزگردها به ایران جلوگیری می شد اما با آمدن دولت نهم این روند ادامه نیافت.
تعطیلات در جمهوری اسلامی از جمله مسایل مناقشه انگیز میان دولت و منتقدان است؛ دولت معتقد است تعطیلات، بخصوص از نوع مذهبی باعث افزایش نشاط در جامعه می شوند و مخالفان می گویند افزایش تعداد روزهای غیر کاری باعث از رونق افتادن کسب و کار می شود.
براساس یک گزارش تحقیقی، بررسی تعطیلات رسمی سال‌جاری نشان می‌دهد که اگرچه بر اساس تقویم تنها ۲۱ روز تعطیل رسمی در سال ۹۱ وجود دارد اما تعطیلات کاری به حدود ۱۳۰ روز می‌رسد که این رقم با لحاظ کردن روزهای بین تعطیلی به دست می‌آید. حالا با این پنج روز تعطیلی که تنها دو روزش تعطیلی رسمی است، تعداد تعطیلات اداری سال ۹۱ به ۱۳۳ روز بالغ می‌شود.
این میزان تعطیلی در مقایسه با کل روزهای سال بیش از یک‌سوم روزها را تشکیل می‌دهد. اولین تاثیر منفی این اتفاق در تولید ناخالص ملی قابل مشاهده است. بر اساس آخرین آمار منتشرشده، سال گذشته تولید ناخالص داخلی ۴۱۸هزار‌میلیارد تومان بود که اقتصاد کشور به ازای هر روز تعطیلی حدود ۱۴۲۸میلیارد تومان زیان دید.
سیدعلی خامنه ای رهبر جمهوری اسلامی یکی از مخالفان جدی تعطیلات محسوب می شود. به گفته وی “این تعطیلات طولانی و بیدلیل، هیچ منطق عقلایی ندارد. وضع خوبی نیست که اوّلِ سال، روزهای متوالی - گاهی دو هفته و گاهی بیشتر - همه چرخهای فعّالیت در کشور از حرکت بیفتد.”
انتقاد آقای خامنه ای اما بیشتر متوجه تعطیلات ملی مانند عید نوروز و ملی شدن صنعت نفت است.
اسدالله عسگراولادی رییس اتاق بازرگانی ایران و چین با دیدگاه اقتصادی این تعطیلات را نقد می کند: “با تعطیلی سه روز آخر هفته جاری و دو روز ابتدای هفته آتی که در بازارهای جهانی انجام می‌شود، پنج روز اقتصاد ایران بخصوص در پایتخت تعطیل است.”
اما ستاد بحران استان تهران نظر دیگری دارد که به سلامت شهروندان مربوط می شود: “به علت تداوم شرایط آلوده هوای تهران و با توجه به اعلام هواشناسی مبنی بر افزایش میزان آلودگی هوا، کمیته اضطراری آلودگی تهران خود تصمیم گرفت، روزهای سه شنبه و چهارشنبه همه ادارات دولتی، سازمان‌ها، نهادها و مدارس و دانشگاه‌های شهر را تعطیل کند.”
به رغم انتقاد فعالان اقتصادی از تعطیلی های فراوان در جمهوری اسلامی ،محمود احمدی نژاد که همواره نظرهای متفاوتی دارد درباره تعطیلات هم دیدگاه دیگری دارد. به گفته رییس دولت دهم “ما عده‌ای را مامور کردیم که گزارشی از میزان تعطیلات کشورهای دیگر نیز تهیه کرده و مقایسه‌ای با تعطیلات خود داشته باشیم. در گزارشی که از این موضوع در شورای عالی انقلاب فرهنگی ارائه شد کمترین میزان تعطیلات متعلق به کشوری بود که هم اکنون در خلیج عدن قرار داشته و با مشکلات بسیاری روبرو است و پس از آن کمترین تعطیلات در ایران وجود دارد.”
احمدی نژاد در پاسخ به منتقدان تعطیلات می گوید: “برخی می‌گفتند دولت نهم و دهم تعطیلات زیادی را به کشور تحمیل کرده است و با محاسبات غلطی آن را عاملی برای زیان دیدن کشور اعلام می‌کردند ولی باید گفت مگر کار به ساعات طولانی ارتباط دارد.”
اظهارات احمدی نژاد در حالی است که براساس گزارش مرکز آمار ایران، سرانه مفید کار در ایران سالانه ۸۰۰ ساعت است که این رقم در ژاپن ۲۴۲۰ و کره جنوبی ۱۹۰۰ ساعت است. پس از ایران کشورهای کویت با ۶۰۰ ساعت و عربستان با ۷۲۰ ساعت رتبه های بعدی را در منطقه دارند.
به گزارش مرکز پژوهش های مجلس “در خوشبینانه‌ترین حالت ساعات کار مفید در ایران در هر روز حداکثر ۲ ساعت است که میزان هفتگی آن به بیشتر از ۱۱ ساعت نمی‌رسد. البته برخی آمارهای دیگر نیز این میزان را ۶ تا ۷ ساعت در هفته برآورد کرده است. با این حال میزان ساعات کار مفید هفتگی در ژاپن ۴۰ تا ۶۰ ساعت و در کره جنوبی نیز ۵۴ تا ۷۲ ساعت برآورد می‌شود.”
جمهوری اسلامی اگرچه تعطیلات را به علت آلودگی هوای شهرهای بزرگ و صنعتی اعلام می کند تا سلامت شهروندان حفظ شود اما مشخص نیست چرا از تدوام ارسال پارازیت های ماهواره ای که یکی از عوامل اصلی سرطان در ایران به شمار می رود جلوگیری نمی کند.
