پنج روز بعد از تصادف دو اتوبوس “اسکانیا” در آزادراه تهران – قم که ۴۴ شهروند انسان را به کام مرگ فرستاد و ده‌ها تن دیگر را روانه بیمارستان کرد، شکایت و گلایه از وضعیت ناهنجار خدمات جاده ای همچنان ادامه دارد. خانواده های داغدار می پرسند این هلی کوپترها برای چیست، فقط برای جریمه و کنترل حرکت های اعتراضی مردم؟
کار شناسایی هویت سه جسد باقی مانده که قراربود تا ساعت ۱۷ روز شنبه ۲۳ شهریورماه به پایان برسد تا آخرین دقایق دیروز به انجام نرسید. سرهنگ میر رحیم فخرز رئیس مرکز تشخیص هویت گفته است: “تاکنون موفق شده‌ایم هویت ۱۵ جسد را با انجام آزمایش DNA شناسایی کنیم و تحویل خانواده هایشان دهیم. همچنین ۲۶ خانواده نیز بدون انجام این آزمایش با مراجعه به پزشکی قانونی از روی وسایل باقی مانده اجساد هویت آنها را شناسایی و اجساد را تحویل گرفتند.” او تاکید کرده پلیس از روش هویت مولکولی تنها برای خانواده هایی که درخواست بدهند، استفاده می‌کند.
از سوی دیگر دلیل اصلی وقوع این تصادف که جان ۴۴ نفر را گرفت و ۴۴ نفر هم مصدوم به جای گذاشت هنوز مشخص نشده است. رییس سازمان ملی استاندارد با خودداری از ارائه جزییات درباره دلیل یا دلایل سانحه رخ داده از تشکیل کارگروه‌های مختلف برای بررسی دلایل حادثه تصادف دو اتوبوس در اتوبان قم خبر داده و گفته نتایج بررسی این کارگروه‌ها به زودی از سوی مسوولان مربوطه اعلام خواهد شد.
در جریان این حادثه یکی از این اتوبوس‌های اسکانیای شرکت “آسیاسفر” در مسیر اصفهان به تهران در حال حرکت بود اما در حوالی کیلومتر ۲۸ اتوبان قم ـ تهران، در محدوده پاسگاه کوشک نصرت یکی از لاستیک‌های جلوی اتوبوس که با سرعت در حرکت بود، می‌ترکد. راننده تعادل خودرو را از دست می‌دهد و اتوبوس ابتدا با یک خودرو سواری هوندا تصادف کرده سپس با شکستن گاردریل وارد مسیر مقابل می‌شود. در همین حین اتوبوس اسکانیای دیگری از شرکت “همسفر یزد” که از تهران به اردکان می‌رفت به شدت با آنها برخورد می‌کند و این فاجعه به وجود می‌آید.
وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی از ارائه گزارش عملکرد دستگاه‌های امدادی به رئیس جمهور درباره حادثه اتوبان قم خبر داده است. سید حسن هاشمی پس از بازدید از محل حادثه اتوبان قم، گفت: “مسئولیت سلامت مردم بعد از رئیس جمهور، برعهده این وزارتخانه است و این مسئله که آیا قسمت‌های تحت نظر وزارت بهداشت وظیفه خود را به درستی انجام می دهند، باید مورد بررسی قرار گرفته و به رئیس جمهور گزارش داده شود.”
وزیر بهداشت با انتقاد از عملکرد دستگاه‌ها گفته است: “در این حادثه شاهد بودیم که ابتدا دستگاه‌ها یکدیگر را متهم می‌کردند اما اگر نقصی در وسایل حمل و نقل عمومی وجود دارد، باید آنها را برطرف و در عین حال نباید مردم را به وسایل نقلیه عمومی یا دیگر مسائل بدبین کرد، اگر مشکلی هم وجود دارد باید جلوی استفاده از آنها گرفته شود.”
بوی گوشت سوخته می‌آمد…
“بعد از وقوع حادثه، پسربچه‌ای را در میان مجروحان به بیمارستان آوردند که بسیار آشفته بود وقتی از او پرسیدیم مادرت کجاست جواب داد نمی دانم.” این را یکی از پرستاران بیمارستان علی بن ابی طالب(ع) قم به روزنامه شرق گفته و ادامه داده است: “مجروحان دیگر توضیح دادند مادر این کودک با وسیله‌ای، شیشه را شکست و فرزندش را به بیرون پرت کرد اما خودش نتوانست از اتوبوس بیرون بیاید در میان آتش سوخت و فوت شد.”
”زهره خان‌محمدی” یکی از مسافران اتوبوس تهران – یزد که در همان بیمارستان بستری است در تشریح حادثه می‌گوید: “دیروقت بود. چشمانم را روی هم گذاشتم و خوابم برد اما ناگهان صدای فریادی را شنیدم. آتش همه جا را گرفت. بوی سوخته می آمد. اتوبوس از دود پر شده بود. مردی داد کشید: یا خدا. بعد ناگهان همه جا آتش گرفت.”
او ادامه می‌دهد: “آتش خیلی زود در تمام اتوبوس پخش شد به نظر یک ثانیه هم طول نکشید. بعد هم انفجار رخ داد. من و چند مسافر دیگر در صندلی های بعد از یخچال نشسته بودیم. آنهایی که جلو بودند همان اول فوت شدند. بوی گوشت سوخته در اتوبوس پیچیده بود. ترسیده بودیم. نمی دانستیم چه کار کنیم. چند نفر که از آنجا رد می شدند همین که ما را دیدند سریع داخل اتوبوس دویدند و با چکش و وسایل دیگر شیشه های عقب را شکستند بعد ما را از اتوبوس به بیرون پرت کردند.”
“شهرزاد رامتین” مادر محمدامین میانجی، یکی از کشته‌شدگان حادثه آزاد راه قم هم به مهر می‌گوید: “گفتند هیچ‌جور نمی‌شود جنازه‌ها را شناسایی کرد. مگر از روی ظاهر دندان‌ها یا تست دی‌ان‌ای. جنازه‌ها را نشانم دادند و من کیف و کمربند دومین جنازه را شناختم. تنها وسایل محمدامین که چون چرم بودند در آتش نسوخته بودند. عکس من و مادربزرگ و مادرش هنوز توی کیف سالم مانده بود. مدارک را تحویل دادم و با واسطه‌گری یکی از آشنایان، جسد سوخته پسرم را تحویل گرفتم.”
این مادر داغدار آرزو دارد آخرین مادری باشد که در تصادف داغ اولاد می‌بیند: “خانمی را دیدم که می‌گفت سال گذشته در سانحه جاده‌ای پدر و مادرش را از دست داده و در این حادثه هم خواهرش را. دیگر به جز خودش عضوی از خانواده‌اش نمانده بود. کسی دیگر را دیدم که سه نفر از خانواده‌اش در این اتوبوس سوخته بودند و از بین رفته بودند. اما یکی دو هفته دیگر هیچ‌کس یاد این رفته‌ها و مانده‌ها را نمی‌کند. ماجرا فراموش می‌شود تا دوباره یک حادثه مشابه اتفاق بیفتد و ده‌ها نفر بمیرند.”
متهم کیست؟
سیدمحمد جعفری، رییس انجمن ملی حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان برخورد با عوامل ایجاد حادثه مرگبار تصادف دو اتوبوس مسافربری اسکانیا را خواستار شد و به ایسنا گفت: “متأسفانه علی‌رغم گذشت چند روز از حادثه مرگبار تصادف دو اتوبوس مسافربری اسکانیا هنوز اعلام رسمی و دقیقی از علل بروز این حادثه صورت نگرفته است.” وی با بیان اینکه تاکنون از خودروساز تولیدکننده اتوبوس، شرکت تعاونی مسافربری و نقص تایر و گاردریل جاده به عنوان دلایل این حادثه نامبرده شده است، خاطرنشان کرد: “با این حال هنوز نقش و سهم احتمالی هر یک از این عوامل در بروز این حادثه مشخص نشده است.”
روزنامه بهار با اشاره به سابقه اتوبوس‌های اسکانیا در ایران آورده است: “اولین‌بار نیست که تردد این نوع اتوبوس در جاده‌های ایران حادثه می‌آفریند؛ اتوبوس‌‌هایی که گفته می‌شود یکی از آنها هر هفته در جاده‌های کشور تصادف می‌کند. یکی از مهمترین تصادفات این خودرو سال گذشته در جاده ایذه- بروجن اتفاق افتاد که باعث مرگ ۲۶ دختر دانش‌آموز شد. در این حادثه که ابتدا به علت نقص در سیستم ترمز رخ داد، راننده برای متوقف کردن خودرو اقدام به کوبیدن اتوبوس به تپه می‌کند که همین مساله موجب واژگونی می‌شود، همزمان با واژگونی، ۲۶ دانش‌آموز دختر که از اردو بازمی‌گشتند، به‌دلیل نقص در اتاق خودرو و گیر کردن در میان آهن‌پاره‌ها جانشان را از دست دادند. حادثه مهم دوم در محور اهواز به هفتگل میان اتوبوس اسکانیا و کامیون اتفاق افتاد، در این حادثه اتوبوس بلافاصله آتش گرفته و مسافران در میان شعله‌های آتش گرفتار شدند. از میان مسافران ۱۷ نفر در آتش سوخته و تنها پنج نفر توانستند از مهلکه فرار کرده و از مرگ نجات یابند.”
سرهنگ میرزایی، رییس پلیس راه غرب استان تهران هم به تازگی خبر داده در ساعت ۱۶ روز پنجشنبه بیست و یکم شهریور ماه سال جاری یک دستگاه اتوبوس اسکانیا که از مبدا اصفهان به تهران در حال حرکت بود، در آزادراه تهران – قم کیلومتر ۱۵ باند شرقی به دلیل جدا شدن پوسته بیرونی لاستیک جلوی سمت چپ و سپس ترکیدگی آن، دچار نقص فنی شده است.
وی با تاکید بر اینکه اتوبوس مذکور پس از طی مسافتی حدود ۱۰۰ متر متوقف شد، اضافه کرده: خوشبختانه این حادثه هیچ تلفات جانی نداشته است.
با این حال آمار بالای تصادفات اتوبوس‌های اسکانیا، اتهاماتی را متوجه این خودروسازی کرده است. دولت هم در بررسی این حادثه به موضوع اتوبوس‌های اسکانیا توجه نشان داده و وزیر راه و شهرسازی با بیان اینکه موضوع بازرسی از اتوبوس ها مطرح شده است، عنوان کرد: “قرار شد که یک بازرس مستقل برای بازرسی از اتوبوس ها در نظرگرفته شود تا ایمنی فنی اتوبوس قبل از حرکت مورد بررسی قرار گیرد.”
عباس آخوندی با اشاره به اینکه از شرکت سوئدی دعوت شده تا برای ارایه گزارش در خصوص اتوبوس های اسکانیا به ایران سفر کند، گفت: “مقرر شده که نماینده این شرکت پس از حضور در ایران، گزارشی را به مقامات دولت جمهوری اسلامی ارایه دهد.”
نقش حاکمیت؛ تقصیر مردم
۲۴۱ هزار کشته و سه میلیون و ۶۱۵ هزار مصدوم، رقمی است که برای تلفات حوادث رانندگی ایران در دهه ۸۰ برآورده شده است. به این ترتیب مجموع کشتگان حوادث رانندگی در این ۱۰ سال از مجموع شهدای ایران در جنگ ۸ ساله با عراق هم بیشتر بوده است و تصادفات هر دو سال یک بار به اندازه یک زلزله بم، جان شهروندان ایرانی را می‌گیرند.
بنا برآمارهای اعلام شده سازمان پزشکی قانونی، به طور میانگین در ۱۰ سال گذشته، روزی ۶۶ ایرانی در تصادفات جان باخته‌اند. همچنین به طور متوسط به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر ۳۷ نفر در تصادفات رانندگی جان خود را از دست می‌دهند که این آمار در تهران ۲۲ نفر و در سمنان ۷۸ نفر بوده و میانگین سنی قربانیان تصادفات نیز ۳۷ سال است.
حدود ۵۱ درصد قربانیان در صحنه تصادف جان خود را از دست می‌دهند. ۳۹ درصد نیز در بیمارستان و ۹ درصد در حین انتقال به بیمارستان فوت می کنند. یک درصد قربانیان هم در خانه می میرند.
روزنامه اطلاعات در سرمقاله روز شنبه خود آورده است: “درست است که ۷۰درصد از علل وقوع حوادث تلخ رانندگی و کشته و معلول شدن مردمان ما، تقصیر رانندگان ـ یعنی همان مردمان ـ است، اما اصلاح این نقص بزرگ از وظایف حاکمیتی حکومت است. مگر می‌شود با این توجیه که “مردم خودشان بد می‌رانند” حاکمیت نقش خودش را رها کند؟ مهمترین وظیفه حاکمیتی حکومت، سخت‌گیری جدی و مستمر (نه مقطعی) در همه ضوابط مربوط به راننده و خودروست. تا زمانی که ویراژ دادن‌های خطرناک میلیاردرهای تازه به دوران رسیده با خودروهای ۸۰۰ میلیون تومانی را با جریمه فقط ۵۰ هزار تومانی بخواهیم کنترل کنیم، این ویراژ‌ها روز به روز بیشتر می‌شود. عرصه، عرصه جان مردم است. نه فقط جان آنان که بد رانندگی می‌کنند، بلکه جان آنان که در آن سوی جاده‌اند و بد رانندگی نمی‌کنند و تقاص گروه اول را می‌دهند.”
با وجود آمارهایی که از بحران تصادفات رانندگی در ایران خبر می‌دهد، هنوز به طور مشخص متولی و مسوول رسیدگی به این معضل ملی مشخص نیست. در مصاحبه‌های رسانه‌ای فرماندهان نیروی انتظامی از کیفیت پایین خودروها و جاده‌ها گلایه می‌شود و گاهی تقصیر متوجه رانندگانی می‌شود که قوانین راهنمایی و رانندگی را رعایت نمی‌کنند. بیشتر کارشناسان اما ایمن نبودن خودروهای رایج در بازار ایران را یکی از عوامل اصلی بالابودن تصادفات می‌دانند.
