“طبق آمار دقیق، در کشور ۹ میلیون و ۶۰۰ هزار بی سواد وجود دارد که این رقم برای کشوری مانند ایران فاجعه محسوب می‌شود.” این را عطاالله سلطانی‌صبور عضو کمیسیون آموزش مجلس روز یکشنبه ۳۱ مرداد گفته و با اشاره به اینکه با وجود اقدامات صورت گرفته برای کاهش بی سوادی، آمار موجود در زمینه بی سوادی بسیار بالاست، ادامه داده : “دولت باید در زمینه کاهش بی سوادی اقدامات جهادی انجام دهد.|
علی باقرزاده رئیس سازمان نهضت سوادآموزی هم چندی پیش با اشاره به آخرین سرشماری نفوس و مسکن کشور در سال ۱۳۹۰ گفت: “بر اساس نتایج به دست آمده تمام افراد بیسواد بالای ۶ سال تا حتی ۱۰۰ سال که حق تحصیل دارند، ۹ میلیون و ۷۱۹ هزار نفر است که خودشان را بیسواد مطلق معرفی کرده‌اند که از این تعداد ۳ میلیون و ۴۵۶ هزار نفر در گروه سنی ۱۰ تا ۴۹ سال هستند.” به گفته او این موضوع چون به صورت خود اظهاری است از درجه اعتباری پایینی برخوردار و در تمام دنیا همینطور است.
علاوه بر آمار بی‌سوادان، ایران از جهت تعداد کم‌سوادان هم در وضعیت بدی قرار دارد. براساس آمارهای منتشر شده از سوی توسعه انسانی سازمان ملل متحد در سال ۲۰۱۰، حدود ۶۱ درصد از زنان ایرانی بالای ۲۵ سال و تقریبا ۴۳ درصد از مردان ایرانی بالای ۲۵ سال، تحصیلاتی در حد دوره راهنمایی یا کمتر دارند.
همچنین بر اساس اعلام یونسکو، در میان ۱۶۴ کشور جهان، ایران در موضوع سوادآموزی در رتبه هشتاد و ششم قرار دارد.
بیشترین نرخ بیسوادی در استانهای مرزی
عطاالله سلطانی‌صبور، عضوکمیسیون آموزش مجلس که روز گذشته (۳۱ مرداد) نسبت به آمار بی‌سوادان کشور ابراز نگرانی کرده است، پیش‌تر به روز گفته بود: “نهضت سوادآموزی از هدف اصلی خود دور و در بدنه آموزش و پرورش به فراموشی سپرده شد.”
به گفته او، نهضت سواد آموزی در حال حاضر به یک دفتر در آموزش و پروش بسنده کرده و دچار روزمرگی شده است. این نماینده مجلس در ادامه با ابراز نگرانی از وضعیت کودکان بازمانده از تحصیل گفته بود: “آمار دقیقی از شمار این افراد وجود ندارد و آماری هم که ارائه می‌شود دقیق نیست. مرکز پژوهش‌ها گفته است ۸۸ درصد و آموزش و پروش می‌گوید ۹۸ درصد از لازم‌التعلیم‌ها، آموزش می‌بینید و به دوره ابتدایی ورود می‌کنند؛ این یعنی یک اختلاف ۱۰ درصدی. اگر آمار مرکز پژوهش‌های مجلس را بپذیریم ۱۲ درصد از لازم‌التعلیم‌ها از تحصیل باز مانده‌اند که این واقعا دردناک و غم‌انگیزاست. اگر نظرآموزش پرورش را هم بپذیرم باز ۲ درصد از دانش‌آموزان تعلیم نمی‌بینند که این رقم کمی نیست ما باید این رقم را به صفربرسانیم.”
در میان آمارهای اعلام شده، وضعیت استانهای مرزی از دیگر استان‌ها بدتر است رییس سازمان نهضت سوادآموزی گفته: “بیشترین نرخ بیسوادی در کشور مربوط به استانهای مرزی است”.
علی باقرزاده رئیس نهضت سوادآموزی پیش‌تر با بیان اینکه بیسوادی در هر منطقه جغرافیایی و برش فرهنگی دلایل خاصی دارد، گفته بود: “به نظر می رسد در استانهای مرزی عمده ترین دلیل، افت پوشش حداکثری تحصیل و کم توجهی به مسائل فرهنگی باشد. آمار بیسوادی زنان و دختران در برخی از استان های مرزی به بیش از 30 درصد می‌رسد.” به گفته سلطانی استانهای سیستان و بلوچستان، آذربایجان غربی، خراسان شمالی، کردستان و کرمان از استانهایی هستند که در زمینه سوادآموزی نیازمند توجه و کار ویژه هستند.
مفهوم امروزی سواد
“سن ۱۰ سالگی پایه سوادآموزی در سازمان نهضت سوادآموزی کشور محسوب می‌شود و مهم ترین گروه هدف نهضت، گروه سنی ۱۰ تا ۲۹ سال و بعد از آن گروه سنی ۲۹ تا ۴۹ سال است که جمعیت تولیدکننده و فعال کشور در این طیف قرار دارند. در گروه های سنی بالاتر اصولا بحث ریشه کنی بیسوادی مطرح نیست.” این را شیرزاد عبداللهی، کارشناس مسائل آموزشی پیش‌تر در مقاله‌ای نوشته و ادامه داده بود: “یکی از روشهای مسئولان کمیته پیکار با بیسوادی تهیه آمار غیر واقعی بود. روشی که کمابیش بعد از انقلاب هم ادامه یافت. در سال ۱۳۵۸ که نهضت سوادآموزی تشکیل شد حدود ۱۴ میلیون از جمعیت ۳۶ میلیونی ایران بیسواد بودند. بر اساس سرشماری سال ۱۳۸۵، هنوز حدود ۱۶ درصد مردم ایران کاملا بی‌سوادند و توانایی خواندن و نوشتن را ندارند. این آمار شامل افراد کم‌سواد نمی‌شود. کارشناسان معتقدند با وجود تلاش های نهضت سواد آموزی هنوز حدود ۲۰ درصد مردم کشور بیسواد هستند. بنابراین با وجود بالا رفتن آمار جمعیت باسواد در سال‌های پس از انقلاب قدر مطلق بیسوادی تغییر چندانی نکرده و بیش از ۱۰ میلیون از جمعیت کشور همچنان در گروه بی‌سوادان قرار دارند.”
یک کارشناس مسائل آموزشی هم پیش از این به “روز” گفته بود: “با پیشرفت زندگی بشری دیگر نمی‌شود به کسی که تنها می‌تواند بخواند و بنویسد باسواد گفت. بلکه امروزه این بحث مطرح است که باید به کسی با سواد بگوییم که علاه بر خواندن و نوشتن توانایی‌ها و مهارت‌هایی هم داشته باشد تا بتواند در جامعه مشارکت و پیشرفت کند و سطح زندگی‌اش را بالا ببرد. گذشته از آن در جامعه پیشرفته و کنونی، یک شهروند به مهارت ها و آموزش های تخصصی بیشتری، بخصوص در زمینه فن آوری های نوین اطلاعاتی و ارتباطی و زبان خارجی نیاز دارد تا بتواند خود را با شرایط زندگی مدرن تطبیق دهد. چنانچه طبق برخی از تعاریف کسی که در دنیای امروز نتواند از اینترنت استفاده کند کم‌سواد است.”
حتی بدون در نظر گرفتن تعاریف دنیای امروز، ایران نه تنها در جهان از رتبه خوبی برخوردار نیست بلکه در منطقه هم، رتبه‌ای پایین‌تر از کشورهایی مثل ترکیه، آذربایجان، قطر و کویت دارد. این در حالی است که طبق سند چشم انداز توسعه ایران، کشور باید تا سال ۱۴۰۴ در صدر کشورهای منطقه در حوزه علم و فناوری قرار بگیرد همچنین ریشه‌کن کردن بیسوادی از اهداف مهم برنامه چهارم و پنجم دولت طی سال‌های گذشته بوده است.
