اگرچه بیماری و بستری شدن رهبر جمهوری اسلامی سوژه تازه‌ای برای شوخی در فضای مجازی شده اما موج اخیر شوخی با رهبر پیشین، با وجود کم‌رونق شدنش، از یاد مقامات انتظامی نرفته است. به این ترتیب پس از فرمانده نیروی انتظامی جمهوری اسلامی دو مقام عالی‌رتبه دیگر از برخورد با توهین‌کنندگان به آیت‌الله خمینی در شبکه‌های ارتباطی و اجتماعی مانند وایبر خبر داده‌اند. دستگیری افرادی با اتهام توهین به مقدسات و مقامات، در فضای مجازی مسبوق به سابقه است و به تازگی یکی از این دستگیر شدگان به اتهام توهین به پیامبر اسلام، حکم اعدام گرفته است. همزمان خبر داده شده که 135 صفحه فیسبوکی مرتبط با روسپیگری شناسایی شده و برخورد با آنها در دستور کار قرار گرفته است.
از توهین‌کنندگان به خمینی تا فعالان روسپیگری
سردار حسین اشتری، جانشین فرمانده ناجا روز شنبه اعلام کرد که درباره “ریشه اصلی پیام‌های توهین آمیزعلیه مسئولان و مقامات کشور در فضای مجازی” با همکاری پلیس فتا و دستگاه‌های دیگر غیر از ناجا، سرنخ‌هایی به دست آمده و این افراد با “تشخیص مقام قضایی” معرفی خواهند شد.
پیش از او نیز، رییس پلیس فضای تولید و تبادل اطلاعات کشور(فتا) از پیگیری و به نتیجه رسیدن “پیام‌های توهین‌آمیز در مورد امام خمینی(ره)” خبر داده بود. به گفته سردار سیدکمال هادیان‌فر، تاکنون چند نفر از افرادی که شایعات “جریمه‌های رانندگی و آسپرین” را در فضای مجازی منتشر کرده بودند، دستگیر شده و “شناسایی کسانی که منشاء انتشار پیام‌های توهین آمیز به امام خمینی (ره) هستند، نیز روال خودش را طی می‌کند.”
او کمیسیون تعیین مصادیق مجرمانه را مسوول این موضوع معرفی کرد و از تشکیل جلسه “کمیسیون عالی امنیت” خبر داد. نتیجه این جلسه نامه‌ای خطاب به دو سازمان بود که طی آنها ابلاغ شد با عوامل “پیام‌های منتسب به امام و ناهنجاری‌های شبکه” به طور جدی برخورد شود.
او از سازمان‌های مورد خطاب این نامه اسم نبرده است؛ ضمن این که کمیسیونی به نام کمیسیون عالی امنیت وجود ندارد. احتمالا اشاره او به یکی از کمیسیون‌های شورای عالی فضای مجازی است. این شورا به دستور رهبر جمهوری اسلامی در اسفند ۱۳۹۰ تشکیل شد و سران و مقامات ارشد کشور در آن عضویت دارند.
اما این مقام ارشد پلیس در بخش دیگری از گفت‌وگویش با خبرگزاری نسیم، ادعایی مطرح کرد که در فضای مجازی جنجالی شد. او مدعی شد که “ پیام‌های خصوصی در وایبر، واتس‌آپ و… در صورت داشتن شاکی خصوصی و انجام کار مجرمانه توسط پلیس فتا قابل کنترل است.”
ادعای توان شنود و کنترل پیام‌ها از سوی کاربران زیادی به چالش کشیده شد و از جمله امین ثابتی، کارشناس امنیت دیجیتال مطلبی در این زمینه نوشت که مورد توجه بسیار قرار گرفت. این کارشناس توضیح داده است که برخلاف گفته رییس پلیس فتا، واتس‌آپ قابل شنود نیست، البته اگر گوشی هوشمند مورد استفاده، حاوی هیچگونه بدافزار و اپلیکیشن مشکوکی نباشد. همچنین در مکالمه صوتی/ تصویری از طریق وایبر شنود ممکن است اما در حالت‌های دیگر مانند پیام‌های رد و بدل شده از طریق وایبر، این امکان وجود ندارد.
عده‌ای هم به این نکته اشاره کردند که با درنظر گرفتن تسلط بر زیرساخت‌های ارتباطی کشور، شنود و کنترل و ردیابی کاملا میسر است، هرچند بسیار وقت‌گیر و پرهزینه خواهد بود. ضمن این که فرستندگان پیام‌های طنزآمیز درباره آیت‌الله خمینی، لزوما اطلاعات فنی بالایی ندارند و ممکن است با ردیابی، شناسایی شوند. خطر موقعی مضاعف می‌شود که همچون برخی موارد گذشته، پلیس و دستگاه‌های امنیتی بخواهند با سنگین کردن اتهامات یک فرد معمولی دستگیر شده، توان نظارتی خود را به رخ کشیده و از سایرین نیز زهرچشم بگیرند.
دو روز پس از این مصاحبه جنجالی، رییس پلیس فتا بار دیگر به ایسنا گفت که این نیرو، قادر به کنترل و نظارت بر شبکه‌هایی مانند وایبر است. سردار هادیان‌فر همچنین از شناسایی ۱۳۵ صفحه فیسبوکی فعال در روسپیگری خبر داد: “چندی پیش هرکه در فضای فیس بوک تحت عنوان روسپیگری و… فعالیت می‌کرد را شناسایی کردیم و بیش از ۱۳۵ صفحه در این خصوص شناسایی شد. اطلاعات این صفحات را به پلیس امنیت اخلاقی دادیم؛ با تعدادی از موارد برخورد شده و برخورد با دیگر موارد نیز در دستور کار پلیس امنیت اخلاقی است.”
کار معاندان بود یا دستگاه امنیتی؟
شهریور ماه امسال، موجی از شوخی با آیت‌الله خمینی و هجو او در شبکه‌های اجتماعی و ارتباطی، به ویژه وایبر به راه افتاد و حجم قابل توجهی مطالب طنزآمیز در این مورد، بین شهروندان ایرانی رد و بدل شد. یکی از قالب‌های مشترک و پرطرفدار این شوخی‌هاف “صفات بارز امام” بود که روایت‌های رسمی از ویژگی‌های رهبر پیشین جمهوری اسلامی را به سخره می‌گرفت.
واکنش رسانه‌های طرفدار حاکمیت به حرکت، مقصر معرفی کردن افرادی بود که با واژه‌هایی مشابه “معاندان و جریان‌های خاص” از آنها نام برده می‌شد و در کنار آن از “جریحه‌دار شدن احساسات” ملت خبر می‌دادند. در مقابل برخی از کاربران فضای مجازی احتمال دادند که این حرکت توطئه‌ای به راه افتاده از سوی جریان‌ها و نهادهای امنیتی برای زمینه‌سازی فیلترینگ وایبر است که تاکنون با مخالفت دولت مواجه شده.
اما سردار اسماعیل احمدی‌مقدم، فرمانده ناجا ضمن رد لزوم فیلترینگ این شبکه‌ها به دلیل وجود چنین پیام‌هایی، گفت: “این که در حال حاضر خیابان‌های ما باز است و آزادی در کشورمان وجود دارد، دلیل نمی‌شود راننده‌ای با هر سرعت دلخواهی در خیابان‌های شهر براند. لذا این اقدامات توهین‌آمیز یک جرم است.”
او در عین حال تاکید کرد: “با توجه به مجرمانه بودن این اقدامات طبیعی است ما با کسانی که حدود آزادی را رعایت نکنند و از قوانین کشور تخطی کنند، به عنوان یک مجرم و متخلف برخورد خواهیم کرد. ما با متخلفان و مجرمان و خصوصاً رفتارهایی که موجب جریحه‌دار شدن مقدسات، ارزش‌ها و سرمایه‌های ملی ما می‌شود، برخورد می‌کنیم.”
در تیر ماه امسال از سوی خبرگزاری ایرنا اعلام شد که شعبه ۲۸ دادگاه انقلاب اسلامی در ایران، به ریاست قاضی مقیسه، ۸ نفر از گردانندگان صفحات فیسبوکی را مجموعا به ۱۲۷ سال حبس محکوم کرده است.
اتهامات این افراد نیز “اجتماع و تبانی علیه امنیت ملی، فعالیت تبلیغی علیه نظام، توهین به مقدسات، توهین به سران قوا و توهین به اشخاص” عنوان شد. دستگیر شدگان که ساکن شهرهای مختلف ایران بوده‌اند، پیش از محاکمه در دادگاه ماه‌ها پیش دستگیر شده و در بی‌خبری، مورد بازجویی قرار گرفته بودند.
کمپین بین‌المللی حقوق بشر در ایران هم به تازگی خبر داده که سهیل عربی، به اتهام توهین به پیامبر از طریق نوشته‌هایش در فیسبوک به اعدام محکوم شده است. سهیل عربی، ۳۰ ساله، متاهل و دارای یک فرزند ۵ ساله است که در آبان ماه سال ۱۳۹۲ توسط ماموران قرارگاه ثارالله سپاه پاسداران به همراه همسرش بازداشت شد.
پیش از این و در سال‌های گذشته هم وبلاگ‌نویسان و کاربرانی در شهرهای مختلف استان‌های گیلان، همدان، سمنان و… به اتهام “توهین به مقدسات” دستگیر شده و خبر ردیابی و دستگیری آنها توسط پلیس فتا، در رسانه‌ها منتشر شده است.
