آیت الله منتظری، روز گذشته در حالی با تشییع صدها هزار ایرانی به خاک سپرده شد که از رهبر جمهوری اسلامی گرفته تا رهبران اپوزیسیون خارج از کشور، از دراویش گنابادی گرفته تا کاخ سفید، و از رهبران اهل سنت گرفته تا روحانیون شیعه، با انتشار پیام تسلیت، درگذشت این روحانی بلند پایه را تسلیت گفتند.
همزمان، در حالیکه رسانه های دولتی جمهوری اسلامی نسبت به تشییع پیکر آیت الله منتظری و وقایع روز گذشته قم سکوت اختیار کرده اند، رسانه های خبری بین المللی و شبکه های تلویزیونی جهانی با پوشش گسترده خبری، گزارش ها و عکس هایی از حضور صدها هزار مردم عزادار در تشییع پیکر آیت الله منتظری منتشر کردند. محور اصلی گزارش های این رسانه ها زندگینامه آیت الله منتظری، حمایت او از جنبش سبز مردم ایران و انتقادات تند او از حکومت جمهوری اسلامی بود.
شخصیت ها و گروه ها
اکثر مراجع تقلید در مورد درگذشت آیت الله منتظری پیام تسلیت صادر کرده اند. احزاب سیاسی از جبهه مشارکت تا نهضت آزادی و سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی و … تا شخصیت های سیاسی و مدنی چون میرحسین موسوی، خاتمی، کروبی، شیرین عبادی، محسن کدیور، مهاجرانی، دکتر معین، سروش و …. با انتشار پیام های جداگانه درگذشت آیت الله منتظری را تسلیت گفته اند.
در ادامه این پیام ها، روز گذشته مولوی عبدالحمید ، امام جمعه اهل سنت سیستان و بلوچستان ، در گذشت آیت الله العظمی منتظری را “ضایعۀ اسفناکی برای حوزه های علمیه و جامعه علمی” خوانده و با انتشار پیامی اعلام کرد : “حضرت آیت الله منتظری از مراجع عظام شیعه، از سرمایه های علمی کشور و شخصیات شاخص جهان اسلام بود.”
جامعه روحانیت اهل سنت استان سیستان و بلوچستان نیز با انتشار پیامی ضمن تسلیت درگذشت آیت الله منتظری اعلام کرد: “ایشان بحق یکی از مراجع روشنفکر، عالم و فقیهی بودند که خدمات شایسته ای برای ملت مسلمان انجام دادند.”
در پیامی دیگر، عبدالله نوری اعلام کرد: “آنچه این مرد بزرگ را کم نظیر می نمود از یک سو سعه علمی ایشان بود که در عین استقرار در قله فقاهت و اجتهاد، در عرصه حکمت، فلسفه، عرفان، اخلاق و به ویژه احاطه عمیق بر نهج البلاغه نیز مقامی ممتاز داشت، و از دیگر سو مبارزات خستگی ناپذیر و شجاعانه و مثال زدنی ایشان بر علیه ظلم و استعمار و استبداد و تحجر و مقدس مآبی بود.”
عبدالله نوری در ادامه تصریح نمود: “نقش ممتاز و تعیین کننده فقیه عالیقدر درشکل گیری و پیروزی انقلاب اسلامی و همراهی با امام خمینی بر هیچ کس پوشیده نیست و افزون بر از خود گذشتگی و فداکاری در راه مبارزه، خانواده خود را نیز وقف انقلاب کرد و فرزند برومند ایشان شهید محمد منتظری همواره پیشتاز مبارزات بود.”
همچنین، عبدالکریم سروش فیلسوف و روشنفکر دینی در نوشته ای آیت الله منتظری را دلیرترین فقیه استبدادستیز دوران خواند که “به آنچه می گفت و می آموخت حقیقتا باور داشت و از آنچه داشت و می توانست داشته باشد کریمانه و دلیرانه گذشت.” دسروش پیام تسلیت آیت الله خامنه ای را بی دردانه و خودپسندانه خواند که “نمکی تازه بر این زخم ظالمانه پرعفونت ریخت”.
بر اساس گزارش بی بی سی ، دکتر سروش نوشته است: “جرم بزرگ آن فقیه نزیه جز این نبود که رهبری حاضر را شایسته منصب افتا نمی شمرد و … آنچه همه در پس می گفتند او در پیش می گفت.”
به نوشته او برخی مراجع با عدم حمایت خود از آیت الله منتظری “حوزه و مرجعیت را به زبونی و ذلتی نشاندند که حتی رضا خان پهلوی هم در خواب نمی دید و مصداق سخن پیامبر خدا شدند که … هر کس ستمگری را یاری کند خود اسیر آن ستمگر خواهد شد.
محسن کدیور، محقق و پژوهشگر علوم دینی نیز در پیام تسلیت خود حصر خانگی آیت الله منتظری را “لکه ننگی” خوانده که “هرگز از دامان حاکمان جمهوری اسلامی پاک نخواهد شد.
اکبر گنجی، روزنامه نگار و فعال سیاسی آیت الله منتظری را تاریخ سازخواند که حتی در مقابل شخصیت کاریزماتیک آیت الله خمینی هم وادار به سکوت نشد، فریب پست رهبری را نخورد و از اهانت و حمله اوباش نترسید. شیرین عبادی، برنده جایزه صلح نوبل نیز با انتشار پیامی ، آیت الله منتظری را پدرحقوق بشر خواند و خطاب به او نوشت: “تو را پدر می خوانم زیرا حمایت از زندانیان سیاسی را از تو فرا گرفتم که بخاطر آنان از کلیه مناصب دولتی و رهبری حکومت جمهوری اسلامی چشم پوشیدی. ترا پدر می خوانم زیرا از تو آموختم چگونه از مظلوم دفاع کنم بدون آن که علیه ظالم دست به خشونت زنم.”
از سوی دیگر، سازمان گزارشگران بدون مرز، درگذشت آیت الله منتظری را ضایعه ای بزرگ برای جنبش آزادیخواهانه امروز ایران و همه تلاشگران آزادی بیان دانست و اعلام کرد که “آیت الله العظمی منتظری، یکی از مدافعان حقوق بشر و آزادی بیان و از حامیان خانواده‌های زندانیان سیاسی و روزنامه‌نگاران زندانی در ایران بوده است.”
مادر انوشیروان لطفی از جان باختگان اعدام های سیاسی در ایران، پیامی از جانب خود و جمعی از “مادران خاوران” به مناسبت درگذشت آیت الله العظمی منتظری منتشر کرده است. او نوشته است: “هنوز از خاطر من و دیگر مادران خاوران نرفته که در دهه پنجاه آیت اله منتظری و انوش و دیگر مبارزان آنسوی دیواری بودند که ما همراه با خانواده آیت اله به فرو ریختن دیوار جدائی ها می اندیشیدیم. دیوار جدائی در بهمن ۵۷ فرو ریخت. اما بار دیگر فرزندانمان به حبس دیگری گرفتار آمدند. این بار موضوع دادخواهی فرزندان جان باختگان مان را با آیت اله آزاده ای که درحصر ناخواسته گرفتار آمده بود مطرح میکردیم. ایشان با همه محدودیت ها حاضر به سکوت درمقابل کشتار فرزندانمان در سال شصت و هفت نشد.”
در یکی از خبرسازترین واکنش ها به فوت آیت الله منتظری، کاخ سفید با انتشار بیانیه‌ای درگذشت آیت‌الله منتظری را تسلیت گفت. بر اساس گزارشه مایک هامر، یکی از سخنگویان کاخ سفید،آیت الله منتظری را چهره‌ای شناخته شده دانست که تعهد راسخش در دفاع از حقوق بشر، برای او احترامی جهانی به همراه آورده است.
کاخ سفید در این بیانیه برای نام بردن از این مرجع تقلید شیعه، از آیت‌الله العظمی منتظری استفاده کرده است.
رسانه های بین المللی و پدر معنوی جنبش
دیروز روزنامه نیوروک تایمزدر مطلبی با عنوان “مراسم تشیع جنازه روحانی ایرانی تبدیل به بک اعتراض گسترده شد” و انتشار عکسی از عزادارن ایرانی از آیت الله منتظری به عنوان پدر معنوی جنبش اعتراضی ایران نام برد.
این روزنامه نوشت: “مراسم تشیع یکی از بنیانگذاران انقلاب اسلامی که حالا به عنوان رهبر روحانی جنبش اعتراضی ایران پذیرفته شده است به یک اعتراض گسترده تبدیل شد. مردم عزادار در سطح شهر مقدس قم با نیروهای امنیتی و نیروهای داوطلب شبه نظامی بسیجی درگیر شدند”
نیویورک تایمز، همچنین به عدم امکان فعالیت خبرنگاران خارجی در طی این مراسم اشاره کرد و با اشاره به حضور میر حسین موسوی و مهدی کروبی، رهبران جنبش مردمی در این مراسم خبر از پایین کشیدن تصویر آیت الله منتظری توسط نیروهای بسیجی داد.
روزنامه واشنگتن پست با انتشار عکسی از آیت الله منتظری نوشت: “روحانیان ایران تحت سانسور شدی ماتم زده شدند”.
این روزنامه هم به درج این خبر در صفحه اول خود از سانسور خبری دولت در مورد اخبار مراسم تشیع آیت الله منتظری خبر داد. واشنگتن پست از طرح میر حسین موسوی و مهدی کروبی برای اعلام روز دوشنبه به عنوان عزای عمومی خبر داده است. همچنین به نقل از یکی از فرزندان آیت الله منتظری از حضور نیروهای امنیتی را در اطراف منزل ایشان خبر داده است.
این رسانه خبر داده است که سخنگوی شورای امنیت ملی آمریکا، مایک همر، با ابرازی همدردی از فوت آیت الله منتظری از ایشان به عنوان شخصی که در سطح بین الملل برای احترام به حقوق جهان شمول بشر شناخته شده بود یاد کرده.
سایت بی بی سی انگلیسی که اخبار مربوط به وفات آیت الله منتظری را برای تمام روز در صدر اخبار داشت با انتشار عکسهایی از آیت الله منتظری و مراسم تشیع جنازه در قم از ایشان به عنوان روحانی ناراضی ایران یاد کرد و همچنین از درگیری مردم عزادار با نیروهای طرفدار دولت خبر داد.
بی بی سی نوشته است: “ده ها هزار نفر از در مراسم تشیع آیت الله عظمی منتظری در شهر مقدس قم جمع شدند”
این سایت ضمن بررسی زندگی نامه سیاسی آیت الله منتظری به نقل از سایتهای اصلاح طلبان ، گزارش مراسم دیروز را منتشر کرده است.
شبکه تلویزیونی سی سی ان در گزارشی با عنوان “مراسم تدفین روحانی ایرانی رویارویی معترضین” عکسی از انبوه مردمی را منتشر کرده و که در حال تشییع پیکر آیت الله منتظری هستند. این شبکه یک روز قبل نیز در مطلبی با عنوان “درگذشت روحانی منتقد در ایران” را در راس اخبار خود قرار د اده بود.
تایمز آنلاین گزارشی با عنوان “توده مردم در ماتم آیت الله العظمی منتظری” منتشر کرده و به وقایع دیروز تشییع پیکر این روحانی بلند پایه و حضور مردم پرداخت.
هفته نامه تایم از آیت الله منتظری با عنوان رهبر معنوی مخالفین ایران یاد کرده و پرسیده: سوال بزرگی که مطرح است اینست که آیا مرگ ناگهانی ایشان سبب تشدید مبارزات و کشمکشهای اخیر بین دولت با جنبش سبز خواهد بود؟ اشپیگل نیز به انتشار عکس هایی از مراسم دیروز مبادرت کرده است.
روزنامه الشرق الاوسط آیت الله منتظری را “وجدان انقلاب اسلامی” دانسته و به شرح مفصلی از زندگی آیت الله منتظری پرداخته است. به نوشته این روزنامه “آیت الله منتظری با کشتار زندانیان سیاسی در سال ۱۳۶۶ و فتوای قتل سلمان رشدی توسط امام خمینی مخالف بود و همین امر منجر به برکناری او از تمامی پست های دولتی شد و دست آخر در سال ۱۳۷۶ منجر به حصر خانگی او در قم شد.”
روزنامه الحیات نیز از آیت الله منتظری با عنوان “پدر روحانی جنبش اصلاحات ایران” نام برده و روزنامه الاتحاد نیز از رحلت آیت الله منتظری با عنوان “مرگ پدر اصلاحات” یاد کرده است.
برخی از رسانه های خبری خارجی ویدئو کلیپ هایی از زندگی آیت الله منتظری و همچنین فیلم هایی کوتاه از وقایع دیروز را بر وب سایت های خود قرار داده اند.
خبر درگذشت آیت الله منتظری و تشییع پیکر این مرجع تقلید شیعه به همراه اتفاقات دیروز قم ، درمیان چند خبر مهم شبکه های یورونیوز، کانال 24 فرانسه، الجزیره و روزنامه های دیلی تلگراف، وال استریت ژورنال و دیگر رسانه های معتبر بین المللی شده است و خبرگزاری های معتبر جهان عکس های تشییع پیکر آیت الله منتظری با به عنوان عکس اول خود منتشر کرده اند.
رسانه های داخلی، زیر فشار برای سانسور
مجموعه واکنش های فوق در شرایطی صورت می گیرد که اغلب رسانه های حکومتی در قبال تشییع جنزه آیت الله منتظری سکوت اختیار کرده اند. این رسانه ها که تنها به انتشار خبر رحلت آیت الله منتظری اکتفا کرده اند.
اما نکته قابل تامل در این میان چرخش و تغییر لحن این رسانه ها درباره آیت الله منتظری بعد از پیام تسلیت رهبر جمهوری اسلامی بود.به عنوان نمونه ، خبرگزاری دولتی ایرنا که که خبر رحلت آیت الله منتظری را با عنوان “منتظری در گذشت ” منتشر کرده بود بعد از پیام تسلیت آیت الله خامنه ای بخش هایی از گزارش خود درباره آیت الله منتظری را که حاوی توهین هایی به این روحانی بلند پایه بود حذف کرد. این خبرگزاری پس از حذف بخش هایی از گزارش خود که آیت الله منتظری را “چهره مذهبی اغتشاشگران” معرفی بود، در بخشی از متن گزارش عنوان آیت الله را اضافه کرد.
روزنامه کیهان از عنوان آیت الله در تیتر و آقا در متن خبر مربوط به درگذشت آیت الله منتظری استفاده کرده و اشاره ای کوتاه به سوابق این روحانی بلند پایه کرده است.
خبرگزاری فارس در خبر اولیه خود از عنوان آیت الله منتظری استفاده کرده بود اما ساعتی بعد خبر را اصلاح کرده و عنوان آیت الله را حذف کرد.
این خبرگزاری ها از انعکاس وقایع دیروز و تشییع پیکر آیت الله منتظری خودداری کرده و سکوت اختیار کرده اند این در حالیست که روزنامه ها از انعکاس اخبار مربوط به آیت الله منتظری و انتشار عکس و تصویر ایشان در صفحات اول خود منع شده اند.
براساس گزارش خبرنگار “روز”، روز گذشته معاونت مطبوعاتی وزارت ارشاد در تماس با روزنامه ها آنان را از انعکاس گزارش های مربوط به قم و تششیع پیکر آیت الله منتظری منع کرده اند. در نامه ای که محمد علی رامین به روزنامه ها فرستاده به مسولان روزنامه ها گفته شده وقایع قم را باید بدین گونه گزارش کنند که مردم در اعتراض به میرحسین موسوی و مهدی کروبی تجمع کرده و علیه این دو نامزد معترض به انتخابات شعار داده اند.
یک روز پیشتر نیز معاونت مطبوعاتی وزارت ارشاد در نامه ای ، روزنامه ها را از پوشش خبری پیام های تسلیت منع کرده و با حضور در چاپخانه ها اقدام به سانسور مطالب روزنامه ها کرده بودند.
در این میان سایت بازتاب، متعلق به محسن رضایی از حضور گسترده مردم عزادارکه از نقاط مختلف کشور خود را به قم رسانده بودند، خبر داده و نوشته است: جمعیت انبوهی که در این مراسم حضور پیدا کرده بودند، به دلیل بسته شدن ورودی های حرم، هم اکنون در خیابانهای اطراف به سر می برند.
سایت سایت خبر آنلاین نزدیک به لاریجانی نیز، عکس های تظاهرات چند صد هزار نفری مردم در قم را منتشر کرده که در یکی از عکس ها نمادهای بزرگ سبز کاملا مشخص است.
اما سایت های حامی محمود احمدی نزاد تلاش کرده اند حضور صدها هزار مردم معترض را به نفع احمدی نژاد و نظلم مصادره کنند . سایت رجانیوز از تجمع صدها هزار نفری مردم معترض با عنوان تجمع بزرگ مردم قم در اعتراض به رفتار حامیان موسوی یاد کرده است.
