مارک لینچ
رابرت گیتس وزیر دفاع آمریکا ماه گذشته در بحرین به شخصیت های عالی رتبه کشورهای شورای همکاری خلیج فارس هشدار داد،”هر جا که رو می کنید، با سیاست ایران در جهت ایجاد بی ثباتی و هرج و مرج روبرو می شوید.” اما در واقع هر جا که رو می کنید، از قطر گرفته تا عربستان سعودی و مصر، می بینید که رهبران ایران از طریق دیدار صمیمانه با همتایان عرب خود، موانع بلندمدت را از میان برمی دارند.
کشورهای شورای همکاری خلیج فارس، استدلال های آمریکا را برای به انزوا کشاندن ایران کنار گذاشته اند. سیاست گذاران آمریکا نیز باید همین کار را بکنند. این کشورها در نظر دارند خود را با نفوذ روزافزون ایران در سیاست منطقه تطبیق دهند، گرچه همچنان بخش های مهم ساختار امنیتی آمریکا در منطقه بشمار می روند، میزبان پایگاههای وسیع نظامی آمریکا هستند و در قبال امنیت کشورشان، اقتصاد آمریکا را تضمین می کنند. اما به گفته خالد الدخیل تحلیلگر سعودی، کشورهای خلیج فارس دیگر راضی نیستند به طور منفعلانه زیر چتر امنیتی آمریکا بنشینند و آلت دست ایران و آمریکا در نزاع قدرت شوند. این کشورهای غرق پول به جنگی که باعث آشفتگی بازار تجارت شود، علاقه ای ندارند.
به این خاطر است که تلاش آمریکا برای افزایش مهار ایران بیش از پیش بنظر می رسد که جنگ دیروز است. محمود احمدی نژاد رئیس جمهوری ایران در تاریخ 3 دسامبر در دوحه قطر، کشورهای شورای همکاری خلیج فارس را خطاب قرار داد. این اولین بار بود که یکی از سران ایران این اتحاد را، که در سال 1981 برعلیه چالش ایران تشکیل شد، خطاب قرار می داد.
چند هفته بعد، عبدالله پادشاه عربستان، احمدی نژاد را برای انجام مراسم حج به کشور خود دعوت کرد و این سومین سفر احمدی نژاد ظرف یک سال به عربستان سعودی بود. شاه عربستان از این موقعیت برای برگزاری مذاکرات صمیمانه با ایران استفاده کرد. ایران حتی به سراغ مصر نیز رفته است. علی لاریجانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی کشور، اخیرا ً برای انجام مذاکراتی در سطح بلندپایه ترین مقامات دو کشور ظرف 27 سال گذشته، به قاهره سفر کرد. پس از آن عمر موسی، رئیس اتحادیه عرب، با کمال صراحت اظهار داشت، هیچ دلیلی وجود ندارد که اعراب به ایران بعنوان دشمن بنگرند.
بدین ترتیب کشورهای عربی شورای همکاری خلیج فارس علنا ً استراتژی خاورمیانه آمریکا را رد کرده اند. سعودی ها و مصری ها عاملان اصلی تنش های ضدایرانی و ضدشیعی بوده اند. وقتی اینها احمدی نژاد و لاریجانی را به کشورهای خود دعوت می کنند، دیگر صحبت آمریکا دربارۀ به انزوا کشاندن ایران بیهوده بنظر می رسد.
امروز کمتر شنیده می شود که “اسلام شیعه” تهدیدی برای منطقه بشمار رود، موضوعی که زمانی مقامات عرب به جد در مورد آن هشدار می دادند. بنظر می رسد کشورهای شورای همکاری خلیج فارس بیش از پیش با یکدیگر متحد شده اند و از اعتماد به نفس بیشتری برخوردارند. اوایل هفته جاری شش عضو این شورا با یکدیگر توافق کردند بازار مشترکی را تشکیل دهند. در همین حال، عربستان سعودی و قطر نیز روابط خود را بهبود بخشیده اند. کشورهای این شورا حامیان آمریکایی خود را به این زودی ترک نخواهند کرد، اما بنظر می رسد بیش از پیش تمایل دارند بر مبنای طرح های ابتکاری خود عمل کنند.
علائم ظاهر شده در خصوص بهبود روابط احتمالی میان اعضای شورای همکاری خلیج فارس صرفا ً بخاطر انتشار ارزیابی سازمان ملی اطلاعات آمریکا دربارۀ توقف برنامه تسلیحات اتمی ایران نیست. در واقع، گزارش نای با متقاعد کردن اعراب دربارۀ اینکه احتمال حمله آمریکا به ایران بسیار ضعیف شده، به بهبود روابط کمک کرده است. مدت هاست که معلوم شده است اکثر حاکمان کشورهای خلیج فارس به جنگی که شکوفایی اقتصادی آنها را مختل کند و آنها را به شدت به مخاطره اندازد، هیچگونه تمایلی ندارند. رسانه های این کشورها نیز امروز بیشتر دربارۀ جلوگیری از جنگ تا برپایی آن سخن می گویند.
البته موارد یاد شده به این معنا نیست که کشورهای خلیج فارس از نفوذ و قدرت ایران راضی هستند. احساسات ضدشیعی و ضدایرانی در همه این کشورها وجود دارند. اختلافات ارضی ایران با امارات باعث عصبانیت شدید دوبی شده است. به علاوه، تعداد معدودی از رهبران عرب به طور علنی از برنامه هسته ای ایران استقبال می کنند و پیشنهاد احمدی نژاد دربارۀ ساختار جدید امنیتی این شورا که ایران را نیز شامل می شود، در سطح گسترده ای بعنوان ابتکار عمل ایران برای سلطه افکنی تلقی شده است.
کشورهای خلیج فارس به ایران نه بعنوان یک تهدید موجود و یا فوری، بلکه بعنوان چالشی که دهه ها با آن روبرو بوده اند، نگریسته اند. ممکن است رویکرد تغییریافته اعراب، گزینه ای جزء اتخاذ همین سیاست را پیش روی آمریکا نگذارد.
منبع: کریستین ساینس مانیتور، 4 ژانویه