همزمان با دعوت رسمی از تهران برای حضور در نشست صلح سوریه با حضور عربستان سعودی و ایالات متحده، دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی این دو کشور را به حمایت از تروریسم متهم کرد، در همین حال وزیر خارجه عربستان سعودی گفته است در صورتی که کشورهای حاضر در نشست نتوانند پیرامون سرنوشت بشار اسد در فرایند انتقال قدرت به نتیجه برسند، ریاض گزینه های دیگری را امتحان خواهد کرد.
سخنگوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی دیروز، علی رغم اعلام ایالات متحده مبنی بر لزوم شرکت تهران در مذاکرات صلح سوریه، ضمن حملات تندی به واشنگتن،کاخ سفید را به داشتن سیاست “تروریست پروری” متهم کرد. مرضیه افخم به خبرنگاران گفته است: “ مشکلات جدی و واقعی بحران سوریه ناشی از مداخله نظامی و سیاست‌های دوگانه آمریکا و متحدان آن کشور و استفاده ابزاری از گروه‌های تروریستی است.”
افخم که قرارست به زودی این پست را ترک کرده و به عنوان سفیر عازم خارج از کشور شود،نام عربستان را نیز در کنار ایالات متحده به عنوان دو کشوری که از گروه های جهادی تندرو حمایت می کنند آورده است: “ آمریکا با همراهی کشورهای مختلف همچون عربستان و دیگران که القاعده، طالبان، جبهه النصره، داعش و سایر گروه‌های تروریستی را ایجاد کرده‌اند و بالاترین میزان حمایت از تروریسم را نیز در پرونده خود دارند.”
این در حالی است که از تابستان سال گذشته باراک اوباما با اعلان جنگ علیه گروه داعش، جنگنده های هوایی ارتش ایالات متحده را راهی آسمان عراق و سوریه کرده است. با این حال افخم متذکر شده است: “ آمریکا برای پیگیری راه‌حل‌های سیاسی در سوریه باید رویکرد نظامی و حمایت از سیاست تروریست پروری را متوقف کند.”
مواضع وزارت خارجه در انتقاد از نقش ایالات متحده و عربستان سعودی در بحران سوریه در شرایطی مطرح می شود که جامعه جهانی برای نخستین بار از زمان آغاز جنگ داخلی در سوریه (تیرماه ۹۱) با حضور نمایندگان جمهوری اسلامی در گفتگوهای صلح موافقت کرده است.
دیروز بی بی سی از قول یک مقام بلندپایه آمریکایی اعلام کرد که به طور “رسمی” از جمهوری اسلامی برای شرکت در نشست مربوط به بحران سوریه در وین دعوت شده است. به گفته وی این دعوتنامه را آمریکا و روسیه ارسال کرده اند.
به نظر می آید این دعوتنامه محصول رایزنی جان کری – وزیر خارجه ایالات متحده – با عادل الجبیر همتای سعودی خود است، وی این هفته شخصا به ریاض سفر کرده بود تا از آل سعود بخواهد در کنار نمایندگان جمهوری اسلامی بنشینند و پیرامون راه حل صلح در سوریه مذاکره کنند. تهران و ریاض در سال های گذشته در دو قطب کاملا مخالف تحولات سوریه حاضر بوده اند، جمهوری اسلامی حامی سرسخت بشار اسد است و با نیروهای نظامی خود و همراهی حزب الله لبنان علیه مخالفان اسد می جنگد، در حالی که عربستان خواهان سقوط دولت اسد است و به طور مخفیانه از گروه های شبه نظامی تندرو مخالف اسد حمایت کرده است.
خبرگزاری فارس – نزدیک به سپاه – دیروز در واکنش به دعوت رسمی از جمهوری اسلامی برای حضور در نشست وین، در گزارشی تحلیلی با تیتر “سرانجام ایران و عربستان سر میز سوریه” نوشته که آنچه نشست جمعه را با نشست‌های قبلی بین‌المللی درباره سوریه متفاوت‌تر می‌کند، “یارکشی جدید” است. خبرگزاری نزدیک به سپاه نوشته است: “سرانجام جبهه مقابل روسیه پذیرفت که ایران به این نشست دعوت شود. حضور ایران، عراق و مصر می‌تواند به تقویت موضع ایران و روسیه در مقابل جبهه غربی-عربی که سابقا خود را دوستان سوریه می‌نامیدند، کمک کند.”
قرارست نشست وین در سطح بسیار بالای دیپلماتیک برگزار شود چرا که به گفته افخم، نماینده تهران در نشست سوریه کسی نیست جز جواد ظریف، وزیر خارجه دولت حسن روحانی. حسین امیرعبداللهیان معاون عربی و آفریقا و سید عباس عراقچی معاون امور حقوقی و بین‌المللی هم ظریف را در این سفر همراهی می‌کنند.
به نظر می آید چالش برانگیز ترین بحث در نشست آتی، چگونگی انتقال قدرت در سوریه و زمان باقی ماندن بشار اسد در قدرت باشد.مقامات جمهوری اسلامی از جمله علی اکبر ولایتی و کمال خرازی – وزرای سابق جمهوری اسلامی – سرسختانه گفته اند که بشار اسد باید تا پایان دوران ریاست جمهوری اش در قدرت بماند اما عربستان می گوید ادامه حضور اسد در دفتر ریاست جمهوری برای ریاض تنها برای چند ماه قابل تحمل است.
عادل الجبیر دیروز، دو روز مانده به نشست سوریه، برای اینکه نشان دهد نظر آل سعود در این خصوص تغییر نکرده گفت: “در ایجاد راهکاری سیاسی برای حل بحران سوریه نباید بشار اسد نقشی در آینده این کشور داشته باشد.”
با این حال به نظر می آید طرف های درگیر حاضرند بر سر حضور اسد در قدرت چانه زنی کنند. برای نمونه فرانسه و ریاض در یکی دو سال اخیر مدام تاکید می کردند پیش از کناره گیری اسد هیچ انتقال قدرتی نباید صورت بگیرد، اما با توجه به تحولات اخیر، در راس آن ها حضور نظامی روسیه به نفع اسد در سوریه، نظرها تا حدودی عوض شده و حالا پاریس و ریاض می گویند چند ماه حضور اسد را می پذیرند؛دوره ای که ممکن است در ادامه گفتگوها بیشتر نیز بشود.
الجبیر دیروز با بیان اینکه هنوز در مورد زمان و نحوه کنار رفتن اسد حتی بین جمهوری اسلامی و روسیه نیز اختلاف نظر وجود دارد، تهدید کرد که اگر درباره رئیس جمهور سوریه توافق نشود “مجبور خواهیم شد گزینههای دیگری را انتخاب کنیم.”
با این حال وی توضیح نداده است چه گزینه های دیگری روی میز عربستان سعودی قرار دارد.
همزمان با این تحولات، دیروز ژنرال ژوزف دانفورد، رئیس ستاد مشترک ارتش آمریکا اعلام کرد در حال حاضر تهران کمتر از ۲هزار نیروی نظامی در سوریه دارد. این آمار در شرایطی اعلام شده که تعداد کشته های اعضای سپاه ظرف ۲۰ روز اخیر به طور تصاعدی در جبهه های نبرد سوریه افزایش پیدا کرده است.
سپاه و دستگاه دیپلماسی تاکنون اعلام کرده بودند که حضورشان در سوریه تنها “مستشاری” است، اما سردار حسین اسلامی، جانشین فرمانده سپاه، سه شنبه در گفتگوی ویژه خبری ۳۰:۲۲ در اظهاراتی تازه تصریح کرد: “ما به فرماندهان لشکر و تیپ‌های سوریه در میدان به عنوان مستشاری عملیاتی کمک می کنیم.”
این بدین معنا است که نیروهای ویژه سپاه که پیشتر گفته می شد برای طراحی استراتژی های دفاع و حمله و بسیج نیروهای شبه نظامی در سوریه حاضر بودند حالا از اتاق های جنگ خارج و فرماندهی واحدهای نظامی درگیر در سوریه را عهده دار شده اند.
