صبح دیروز بار دیگر گروهی از صاحبان صنایع لبنی در جریان پیگیری مطالبات خود از دولت به نشانه اعتراض در برابر ساختمان وزارت بازرگانی در میدان ولیعصر تهران تجمع کردند. آنطور که خبرگزاری ایلنا گزارش کرده این تجمع در اعتراض به به حذف یارانه شیر و پرداخت نشدن مطالبات صاحبان صنایع لبنی در هشت ماه بر پا شده است. طی هفتههای گذشته صاحبان صنایع لبنی چندین بار برای دریافت مطالبات خود اقدام به برپایی تجمع در برابر وزارت بازرگانی کرده اند که تا به امروز راه به جایی نبرده است.
دولت شرمنده صنایع لبنی شد
از اولین تجمع اعتراض آمیز صاحبان صنایع لبنی تا کنون بیش از یک ماه و نیم میگذرد. دو هفته پیش معاون پارلمانی و هماهنگی وزیر صنعت، معدن و تجارت پس از تجمع مشابه روز 22 خرداد با اعلام اینکه “ما به اندازه کافی شرمنده کارخانجات شده‌ایم”، از واریز این مطالبات به حساب کارخانه‌های لبنی در همان هفته خبر داد. این مقام مسئول روز 15 مرداد ماه نیز از برطرف شدن موانع تامین اعتبار کارخانجات شیر و لبنیات و دامداران خبر و وعده داده بود که طی دو روز پس از انجام امور اداری این مطالبات پرداخت خواهد شد.
تجمع دیروز صاحبان صنایع لبنی در حالی شکل گرفت که همزمان با آن قائم مقام وزیر صنعت معدن و تجارت از ناتوانی پرداخت مطالبات سال گذشته صنایع لبنی خبر داد. وی لحاظ نکردن مطالبات صنایع لبنی در بئدجه سال 90 را علت این مساله عنوان کرده است. خبرگزاری فارس ازقول فریدون احمدی نوشت: “باید این اعتبار به ما واگذار شود تا بتوانیم آن را پرداخت کنیم، ما که نمی توانیم پول تولید کنیم.“او گفته که مطالبات سال گذشته کارخانجات در ردیف بودجه وزارت بازرگانی نیست و باید معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی ریاست جمهوری فکری درباره آن بکند.
از سوی دیگر مسئولان وزارت بازرگانی پرداخت مطالبات را منوط به دریافت اعتبار از سازمان هدفمندی اعلام کرده و مسئولان سازمان هدفمندی نیز عنوان می کنند که پولی از محل این سازمان برای مطالبات صاحبان صنایع لبنی پرداخت نخواهد شد.
افزایش هزینه، کمبود نقدینگی
ستاد هدفمندی یارانه‌ها از اواسط تیر ماه توزیع شیر یارانه‌ای در ایران را قطع کرد تا به زعم خود “از کل روش تولید شیر حمایت کند.” اما این اقدام دولت از نظر اتحادیه دامداران بدون “هیچ برنامه و راهبردی” صورت گرفته است.
اتحادیه تولیدکنندگان محصولات لبنی می گوید که کارخانجات لبنی حدود 140 میلیارد تومان بابت شیر یارانه ای توزیعی در سال گذشته و با مطالبات امسال در مجموع 280 میلیارد تومان از دولت طلبکارند. صاحبان صنایع لبنی، افزایش هزینه های تولید قیمت تمام شده محصولات لبنی را عاملی برای کمبود نقدینگی این صنایع می دانند.
طبق قانون هدفمند کردن یارانه‌ها، دولت 30 درصد از درآمد حاصل از اجرای این قانون را باید دراختیار صنایع قرار دهد اما به گفته رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس، دولت تنها یک هشتم از این سهم 30 درصدی را به صنایع و تولید اختصاص داده است. یعنی چیزی کمتر از 4 درصد کل در آمد حاصل از اجرای طرح هدفمندی یارانه‌ها. براساس گزارش دولت از زمان اجرای یارانه‌ها (28 آذر 1389) تا اواخر تیر ماه، یک هزار و 400 میلیارد تومان به بخش صنعت و تولید یارانه نقدی پرداخت شده درحالی که مجلس در بودجه 90 که قانون یارانه‌ها در آن لحاظ شده، مبلغ 10 هزار میلیارد تومان به صنعت و تولید اختصاص داده است.
وعده های دولت عملی نشد
پیش از این، مدیرعامل اتحادیه فرآورده‌های لبنی گفته بود که نه تنها یارانه شیر که قرار بود برای جلوگیری از افزایش قیمت به نهادهای دامی داده شود، داده نشد بلکه تسهیلاتی نیز که دولت قول داده بود اجرا نشده است. به گفته مجید علیداد هم‌اکنون کارخانه‌های محصولات لبنی به اندازه دو برابر تولید فعلی ظرفیت دارند واگر یارانه شیر اختصاص نیابد میزان تولید کارخانه‌ها کمتر می‌شود و ورشکسته می‌شوند.
سعید سلطانی؛ مدیرعامل اتحادیه سراسری دامداران ایران نیز از بلاتکلیفی 820 میلیارد تومان تسهیلاتی که قرار بوده تا کنون در اختیار تولیدکنندگان صنایع لبنی قرار گیرد خبر داده است. دولت در پی حذف 680 میلیارد تومان یارانه شیر در سال گذشته قول‌هایی برای حمایت از چرخه تولید داده بود که به گفته فعالان این صنعت تا کنون هیچکدام عملی نشده است.
دو ماه پیش جلال محمودزاده؛ عضو هیئت رئیسه کمیسیون کشاورزی، با اعلام خبر تعطیلی 50 درصد از واحدهای صنعتی گاوداری و مرغداری کشور به علت اجرای ناهماهنگ هدفمندی نسبت به فراگیر شدن موج بیکاری، کاهش شدید تولید و افزایش مطالبات معوقه این بخش هشدار داده بود.
کاهش 40 درصدی تولید شیر
همزمان با تجمع دیروز صاحبان صنایع لبنی در مقابل وزارت بازرگانی رییس انجمن صنفی گاوداران استان تهران در گفت گو با خبرگزاری ایسنا از تعطیلی دو هزار و 420 واحد دامی از مجموع چهار هزار و 600 واحد در این استان خبر داد. سید احمد مقدسی در این گفت‌وگواظهار کرد: “به دلیل مقرون به صرفه‌نبودن تولید شیر و هزینه‌های بالای تولید، روزانه سه گاو روانه‌ی کشتار می‌شوند تا هفت دام دیگر زنده بمانند، به طوری‌که 40 درصد از میزان تولید شیر کاسته شده است.” وی سیاستهای یک سال گذشته دولت در قبال صنایع لبنی را “عامل نابودی سرمایه‌گذاری‌های این صنعت و از بین‌رفتن اشتغال‌های ایجاد شده” ارزیابی کرد.
خبرگزاری ایسنا همچنین از قول سیروس روستا رئیس هیات مدیره اتحادیه مرکزی دامداران از افزایش یکباره که قیمت علوفه در ایران خبر داده است. آنچنان که آقای روستا گفته در فاصله یک هفته گذشته هر کیلو جو با 140 تومان افزایش به 475 تومان و هر کیلو ذرت با 70 تومان افزایش به کیلویی 550 تومان رسیده است.
دولت به شدت قیمت شیر و محصولات لبنی را تحت کنترل دارد و سازمان تعزیرات حکومتی برای قیمت آن نظارت می کند در حالی که به گفته آقای روستا “طی چهار سال اخیر قیمت خرید شیر از دامداران ثابت بوده اما قیمت خوراک و علوفه دام بدون هیچ نظارتی به صورت روز افزون رو به افزایش است.”
کاهش 60 درصدی مصرف مواد لبنی
در پی اجرای برنامه حذف یارانه ها، قیمت هر لیتر شیر که تا تیرماه امسال 350 تومان بود به 600 تومان در هر لیتر افزایش یافت ولی کارخانجات و صنایع لبنیات و دامداران می گویند که هزینه تولید شیر بسیار بیشتر از این است. در حال حاضر هر کیلو شیر با کیفیت در استان تهران 560 تومان خریداری می‌شود، در حالی‌که هزینه‌ی تمام‌شده‌ی با 10 درصد سود برای دامداران 680 تومان است.
افزایش قیمت تمام شده محصولات لبنی باعث شده که علی رغم کاهش 40 درصدی تولید شیر در ایران، صادرات این محصول به خارج از کشور با رشد چشمگیری مواجه شود که حکایت از کاهش شدید مصرف شیر و محصولات لبنی در داخل کشور دارد. براساس گزارش گمرک ایران صادرات محصولات لبنی کشور طی سال 88 معادل 20 میلیون دلار بوده است و در سال 89 به حدود 31 میلیون دلار افزایش پیدا کرده است. این میزان تنها در بهار سال جاری با رشدی معادل 245 درصد کل صادرات سال گذشته به مبلغی معادل 76 میلیون دلار رسیده است. پیش بینی می‌شود که تا پایان سال جاری رشد صادرات محصولات لبنی نسبت به سال گذشته بیش از 10 برابر باشد.
فعالان صنایع لبنی گفتهاند که کاهش 40 درصدی تولید شیر در کشور و احتمال افزایش هزار درصدی صادرات محصولات لبنی به معنای کاهش نزدیک به 60 درصدی مصرف این محصولات در داخل کشور است. در پی این کارشناسان بهداشت عمومی نیز نسبت به کاهش کیفی سطح تغذیه در اقشار متوسط و کم درآمد جامعه هشدار داده و تاکید کردهاند که ادامه روند کنونی در یک دهه آینده موجب کاهش متوسط قد و افزایش میزان ابتلا به انواع بیماری های استخوانی در بین شهروندان ایرانی می‌شود و این مساله میتواند هزینه های اقتصادی سنگینی برای کشور به دنبال داشته باشد.
واردات شیر حشک های چینی
این در حالی است که برخی گزارشهای غیر رسمی افزایش میزان واردات شیر خشک از چین را تائید میکند. شیر خشکی که درصد زیادی از آن به عنوان ماده اولیه تولید محصولاتی چون ماست به مصرف میرسد. گفته شده شیر خشکهای چینی به لحاظ داشتن مواد مغذی و نیز رعایت بهداشت تولید از کیفیت بسیار نازلی برخوردارند.
چندی پیش یک عضو هیات مدیره مرکز همکاریهای امور دام گفته بود: “هرچند از ابتدای سال 89 دولت با اعمال تعرفه 90 درصدی از واردات شیر خشک به کشور جلوگیری کرده است، اما واقعیت آن است که واردات شیر خشک در قالب شیر خشک نوزادی به کشور همچنان ادامه دارد. پری محصل فرد در این زمینه افزوده بود: “در زمان حاضر حجم قابل توجهی شیر خشک قاچاق از مرزهای شمالی کشور و از چین در قالب شیر خشک نوزاد با تعرفه 10 درصدی وارد کشور می شود.” وی خاطرنشان کرده بود: “اثبات این موضوع با چشیدن ماستهای پرچرب شرکتهای فرآوری تولید شیر توسط بازرسان دستگاههای نظارتی محقق می شود.” مسوولان دولتی ایران تا کنون تمام گزارشها و اظهارنظرهای موجود در این زمینه را تکذیب کردهاند.
هم اکنون میزان مصرف سرانه شیر در کشور 85 کیلوگرم و استاندارد مصرف جهانی 160 کیلوگرم است. درحالیکه قرار بود در برنامه چهارم و پنجم توسعه میزان مصرف سرانه شیر به استاندارد جهانی برسد این هدف در برنامه چهارم توسعه محقق نشد و با شرایط فعلی حذف یارانه شیر، افزایش نرخ محصولات لبنی و کاهش قدرت خرید مردم جای نگرانی است که میزان مصرف این محصول در کشورمان از 85 کیلوگرم هم کمتر شود.
