پالایشگاه ها تعطیل شده؛ از بنزین خبری نیست

خودکفایی بنزین با تولید بنزین از پتروشیمی ها، امروز سکه رایج دولتی هاست. تا قبل از دولت دهم سخن از ساخت بزرگترین پالایشگاههای بنزین در خاورمیانه بود. نفتی های دولت نهم هم هر وقت این سخن را میگفتند گوشه ای به نفتی های اصلاحات میزدند که به فکر خودکفایی در بنزین وساخت پالایشگاه نبودند. اما این روزها در دوران دولت دهم بزرگترین پروژه ساخت پالایشگاه یعنی “ستاره خلیج فارس”از دی ماه 88 کاملا متوقف شده وهیچ فعالیتی در آن نمیشود.

بنا بر نوشته وبلاگی به نام “حقایق پالایشگاه میعانات گازی بندرعباس”، این  پالایشگاه از ابتدای دی ماه 1388 تا کنون در مقدار پیشرفت 34 درصد ثابت باقی مانده و از همین تاریخ تعداد بسیار زیادی از کارکنان و کارگران این پالایش اخراج شده اند. کارکنان و کارگران اخراج شده هم همچنان بخشی از مطالباتشان را دریافت نکرده  و مدیران این پروژه نیز جز وعده های واهی تزریقات مالی و شروع مجدد پروژه تاکنون حرفی نزده اند. در عین حال کارکنان و کارگران اخراج شده تهدید شده اند که در صورت شکایت، شانس جذب مجدد در صورت شروع پروژه را نخواهند داشت و بدین ترتیب راه بر آنها بسته است؛ کارکنان و کارگرانی هم که شکایت نموده اند تاکنون هیچ نتیجه ای نگرفته اند.

اخبار منتشر شده در این زمینه اکثرا بطور یکطرفه از زبان مدیران پروژه بیان شده است. همین وضعیت در طرح توسعه پالایشگاه اصفهان و پالایشگاه شیراز، شرکت بزرگ مجتمع گاز پارس جنوبی، شرکت پژوهش و فنآوری پتروشیمی، پتروشیمی گلستان، پالایشگاه آبادان (فاز 3) هم حاکم است. همچنین به گزارش اویل نیوز، بر اساس اظهارات مسئولان پیشین شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده های نفتی ایران، عملیات اجرایی پالایشگاه ستاره خلیج فارس که با ظرفیت پالایش روزانه 360 هزار بشکه نفت از سال 1385 آغاز شده، و  پس از گذشت چهار سال باید به بهره برداری برسد ـ بر این اساس می بایست طی سال جاری شاهد بهره برداری مهم ترین پالایشگاه کشور برای تولید بنزین با کیفیت استاندارد جهانی باشیم ـ نیز متوقف شده است. به گزارش شانا در خرداد ماه  علیرضا ضیغمی، معاون وزیر نفت در امور پالایش و پخش در باره پالایشگاه در حال ساخت ستاره خلیج فارس گفته بود: “این پالایشگاه که با هدف تصفیه روزانه 360 هزار بشکه میعانات گازی و جلوگیری از واردات بنزین و دیگر فرآورده های نفتی هم اکنون در دست ساخت است تا کنون ¹¹⁄₃₅ درصد پیشرفت داشته است.”

 سخن از پیشرفت بود یک زمانی

 این در حالی است که مدیرعامل سابق شرکت ملی پالایش و پخش (شهنازی زاده) در نشست های مطبوعاتی خود با اطمینان از پیشرفت مطابق برنامه 7 پالایشگاه در دست احداث کشور سخن می گفت و این موضوع هم اکنون هم در مصاحبه ها و کنفرانس های خبری مدیرعامل جدید پالایش و پخش تکرار می شود.

به گزارش ایسنا یک سال ونیم پیش، سید نورالدین شهنازی زاده در زمان مدیریتش با بیان اینکه “تاکنون در روند ساخت پالایشگاه های جدید هیچ وقفه ای رخ نداده است”، از امکان ساخت پالایشگاه های جدید با نفت 45 دلاری خبر داده بود که نه تنها راهی برای رسیدن به خودکفایی کشور محسوب می شود بلکه می تواند ایران را به عنوان صادرکننده قدرتمند نفت در عرصه بین المللی معرفی کند؛ او همچنین گفته بود با توجه به بررسی ‌های کارشناسی انجام شده، طرح ساخت پالایشگاه جدید توجیه اقتصادی دارد و تا کنون هیچ گونه مشکلی در روند ساخت این پالایشگاه ها رخ نداده است!

به گفته وی “هفت پالایشگاه نفتی آبادان (با ظرفیت اسمی تولید روزانه 350 هزار بشکه فرآورده)، بندرعباس (با ظرفیت اسمی تولید روزانه 320 هزار بشکه فرآورده)، تهران (با ظرفیت اسمی تولید روزانه 220 هزار بشکه فرآورده)، اصفهان (با ظرفیت اسمی تولید روزانه 200 هزار بشکه فرآورده)، اراک (با ظرفیت اسمی تولید روزانه 150 هزار بشکه فرآورده) تبریز (با ظرفیت اسمی تولید روزانه 110 هزار بشکه فرآورده)، شیراز (با ظرفیت اسمی تولید روزانه 40 هزار بشکه فرآورده)، کرمانشاه (با ظرفیت اسمی تولید روزانه 25 هزار بشکه فرآورده) و لاوان (با ظرفیت اسمی تولید روزانه 20 هزار بشکه فرآورده) وظیفه تولید روزانه 251 میلیون لیتر فرآورده نفتی در کشور را بر عهده دارند که تا سال 1392 هفت پالایشگاه دیگر به این 9 پالایشگاه اضافه خواهد شد.”

بعد از آن بخشی از اعتبار مالی مورد نیاز ساخت پالایشگاه ستاره خلیج فارس نیز  از محل تسهیلات شرکت نیکو تامین شد که بر اساس دستور وزیر نفت قرار بود 620  میلیون یورو (800 میلیون دلار) در قالب فاینانس از محل تسهیلات شرکت نیکو برای ساخت این پالایشگاه اختصاص یابد. پیش از آن نیز 400 میلیون یورو از سرمایه مورد نیاز پروژه از سوی شرکت نیکو برای ساخت این پالایشگاه اختصاص یافته بود که 180 میلیون یورو از این میزان در قالب فاینانس برای ساخت پالایشگاه هزینه شده و 220 میلیون یورو باقی مانده نیز به دستور وزیر نفت برای ساخت این پالایشگاه اختصاص یافته بود.

علاوه بر این در سفر استانی هیات دولت به استان هرمزگان نیز حدود یک میلیارد و 500 میلیون دلار برای ساخت پالایشگاه ستاره خلیج فارس، چند طرح نیروگاهی و طرح های دیگر اختصاص داده شد که مطابق پیش بینی  های صورت گرفته، حدود 620 میلیون یورو ( 800 میلیون دلار) از این منابع نیز به ساخت پالایشگاه ستاره خلیج فارس اختصاص داده شد. فروش اوراق مشارکت پس از انجام فرآیند افزایش سرمایه از دیگر راه های تامین اعتبار مالی این پالایشگاه بود که در مرحله نخست عرضه اوراق مشارکت حدود 200 میلیون یورو اوراق برای تکمیل این طرح پالایشی منتشر شد.

سرمایه‌گذاران پالایشگاه‌ها چه کسانی هستند؟

از صددرصد سهام5 پالایشگاه جدید واگذارشده 11 درصد سهم خارجی ها، 70درصد متعلق به زیر مجموعه های شرکت های دولتی (نیمه خصوصی ) و تنها 19درصد متعلق به بخش خصوصی داخلی است.

سهم سرمایه گذاری خارجی در ساخت این پالایشگاه ها تنها 55 درصد است. اندونزی در 15 درصد سهام  پالایشگاه ستاره خلیج فارس و مالزی در 40 درصد سهام پالایشگاه مایعات گازی پارس پتروفیلد شیراز مشارکت کرده است و دیگر سرمایه گذاران داخلی هستند.

از جمله سرمایه گذاران داخلی که سهم عمده ای از این سرمایه گذاری ها را دارا هستند می توان به شرکت تدبیرانرژی اشاره کرد که در حال حاضر 80 درصد سهام پالایشگاه نفت سنگین هرمز را در اختیار دارد. بر اساس پیگیری های صورت گرفته این شرکت زیر نظر “ستاد اجرایی فرمان حضرت امام” فعالیت می کند. در این بین 80 درصد از مجموع  سهام این پالایشگاه ها در اختیار شرکت توسعه صنایع پالایش نفت است که از این میزان 40 درصد سهام پالایشگاه مایعات گازی پارس پتروفیلد شیراز، 20 درصد سهام پالایشگاه نفت سنگین هرمز و 20 درصد سهم پالایشگاه خوزستان را شامل می شود.

شرکت توسعه صنایع پالایش نفت ایران آبان در آغاز با هدف جلب مشارکت سرمایه گذاران خارج از کشور تاسیس شد اما به گفته مسئولان نفتی، این شرکت با تغییر کاربری در یکی از شرکت های منحل شده شرکت ملی پالایش و پخش، آغاز به کار کرده و در حال جلب مشارکت سرمایه گذاران خارجی در کشورهای مالزی، سوریه و اندونزی است. به عبارت دیگر این شرکت که تنها با هدف جلب سرمایه خارجی تاسیس شده، در حال حاضر سهام دار سه پالایشگاه جدید محسوب می شود.

پس از این دو سهام دار بزرگ پالایشگاه های جدید می توان به سهم 75 درصدی کنسرسیومی متشکل از شرکت های داخلی و خارجی در پالایشگاه خوزستان به عنوان سومین سهام دار بزرگ در این پالایشگاه ها اشاره کرد. البته مشخص نشده که این سهامداران داخلی و خارجی چه کسانی هستند و هر یک چقدر سهم دارند. در این ارتباط  تنها به این نکته اکتفا می شود که این سهامداران متشکل از یک بخش خصوصی داخلی و خارجی در قالب یک کنسرسیوم هستند.

تامین اجتماعی نیز در قالب شرکت سرمایه گذاری تامین اجتماعی و صندوق بازنشستگی تامین اجتماعی با سهمی به ترتیب 55 درصد و 25 درصد نقش بسزایی در تامین سرمایه لازم برای ساخت این پالایشگاه ایفا کرده است. در حال حاضر 80 درصد سهم پالایشگاه آناهیتا در اختیار تامین اجتماعی و 20 درصد مابقی نیز در اختیار شرکت ملی پالایش و پخش فراورده های نفتی است.

البته در این میان نیز باید سهم 35 درصدی شرکت نفت و گار تامین در پالایشگاه ستاره خلیج فارس را نیز به سهم تامین اجتماعی در پالایشگاه های جدید افزود. در این بین کمترین سهم را شرکت سرمایه گذاری ایران دارد که حدود 20 درصد سهم پالایشگاه مایعات گازی پارس پتروفیلد شیراز را در اختیار دارد. در حال حاضر علی نقی خاموشی رئیس هیئات مدیره این شرکت است.

چندین سال از زمان آغاز ساخت 7 پالایشگاه نفتی جدید می گذرد و دوران پایانی وعده داده شده برای اتمام پروژه ها نزدیک می شود؛اینک با سخنان ضیغمی، امسال وعده مسئولان نفتی محقق نمی شود چرا که به جای راه اندازی پالایشگاه ستاره خلیج فارس تنها شاهد پیشرفت 35 درصدی آن هستیم.