در نهایت پس از چند ماه کشمکش سیاسی در لبنان، دولت وحدت ملی این کشور به نخست وزیری سعد حریری، سقوط کرد.
دیروز عصر 11 وزیر از 30 وزیر کابینه لبنان که از اعضای حزب الله و جنبش امل بودند، در اعتراض به دادگاه بین المللی رسیدگی به پرونده ترور رفیق حریری نخست وزیر سابق این کشور، استعفای خود را اعلام کردند.این مسئله زمانی اتفاق افتاد که سعد حریری، نخست وزیر کنونی و فرزند رفیق حریری، در آمریکا به سر می برد.
طبق قانون اساسی لبنان، در صورت استعفای یک سوم به علاوه یک وزرا، کابینه منحل می شود و رئیس جمهور باید نخست وزیر جدیدی را برای تشکیل دولت معرفی کند. همچنین طبق همین قانون، پست نخست وزیری لبنان در اختیار اهل سنت این کشور است، کرسی ریاست جمهوری سهم مسیحیان است و ریاست پارلمان به شیعیان تعلق دارد.
روز گذشته بلافاصله پس از سقوط دولت وحدت ملی در لبنان، جناح موسوم به 14 مارس (به رهبری سعد حریری) که جریان اکثریت لبنان به شمار می آید با صدور بیانیه ای اعلام کرد که سعد حریری را مجددا برای بر عهده گرفتن پست نخست وزیری معرفی خواهد کرد.
این جناح همچنین در بیانیه خود تاکید کرد که پرونده ترور رفیق حریری در دادگاه بین المللی را تا دستیابی به عدالت پیگیری خواهد کرد.
پرونده ای که به گفته کارشناسان، دلیل اصلی بحران سیاسی به ظاهر بی پایان کنونی در این کشور است. علی مهتدی، روزنامه نگار در پاریس و تحلیلگر مسائل لبنان درباره سقوط دولت لبنان به “روز” می گوید: “استعفای 11 وزیر وابسته به حزب الله و جنبش امل پس از اعلام رسمی شکست تلاش ها برای میانجیگری بین گروه های سیاسی عمده این کشور توسط سوریه و قطر صورت گرفت.”
به گفته مهتدی “با سقوط دولت حریری، نقش و وزن ایران و سوریه در معادلات سیاسی آینده این کشور بیش از پیش تقویت خواهد شد.”
سقوط دولت ائتلافی
دولتی که دیروز در لبنان سقوط کرد، دولتی است که سعد حریری بیش از 9 ماه برای تشکیل آن تلاش کرد. جناح موسوم به 14 مارس اگرچه اکثریت کنونی لبنان را تشکیل می دهد اما این اکثریت برای تشکیل دولت کافی نبود و حریری پس از چند ماه تلاش بی وقفه و میانجیگری کشورهایی مانند سوریه، قطر، عربستان سعودی، فرانسه و ایالات متحده آمریکا، موفق شد اعضای دولت خود را منصوب کند.
اما در این میان چاره ای برای او باقی نماند که 10 وزارتخانه از مجموع 30 وزارتخانه کابینه را به حزب الله و امل که از متحدان سوریه و ایران در لبنان به شمار می آیند، اهدا کند. ولی حتی با وجود این مسئله، حزب الله و جنبش امل با رایزنی های گسترده و اعمال فشار توانستند اختیار انتخاب یک وزیر دیگر را به رئیس جمهور این کشور بدهند. وزیری که اگرچه نماینده رئیس جمهور مسیحی لبنان بود اما در عمل مهره شیعیان این کشور به شمار می رود. به این ترتیب، حزب الله و امل توانایی این را پیدا کردند که در هر زمان، با خروج از ائتلاف، دولت وحدت ملی را ساقط کنند. اتفاقی که دیروز افتاد.
“عباس هاشم ” عضو فراکسیون اصلاح و تغییر (به ریاست میشل عون و از متحدان حزب الله)، عصر دیروز با تاکید بر اینکه وزرای معارضان دولت بیروت پس از یک جلسه مشورتی استعفای خود را اعلام می‌کنند، علت این امر را مخالفت سعد حریری با درخواست معارضان دانست.
جریان‌های مخالف دولت لبنان در دیدار دیروز خود با میشل سلیمان رئیس جمهور، همچنین خواستار این موضوع شدند که نشست فوق العاده کابینه به محورهای لغو پروتکل همکاری با دادگاه حریری، بیرون کشیدن قضات لبنانی از این دادگاه، توقف حمایت‌های مالی از آن و بسته شدن دفاتر این دادگاه در بیروت و همچنین ارجاع پرونده ترور رفیق حریری نخست‌وزیر اسبق لبنان و تمام موضوعات مربوط به آن به دادگاه عالی بپردازد.
او که با تلویزیون الجزیره قطر گفت‌وگو می‌کرد با اشاره به دیدار دیروز عصر سعد حریری با باراک اوباما، رئیس جمهور آمریکا که گفته می‌شود برای جلب حمایت مجدد واشنگتن از دادگاه بین‌المللی رفیق حریری صورت می‌گیرد؛ تاکید کرد که وزرای مخالف دولت عصر امروز و قبل از دیدار حریری با اوباما استعفای خود را اعلام می‌کنند تا بدینوسیله حریری به عنوان نخست وزیری که دولتش سقوط کرده با رئیس جمهوری آمریکا دیدار کند نه نخست وزیر لبنان.
مظنونین اشتباهی
بحران سیاسی کنونی لبنان، ناشی از اختلافی است که میان جریان موسوم به 8 مارس (به رهبری حزب الله) با جریان 14 مارس (به رهبری سعد حریری) بر سر رسیدگی به پرونده ترور رفیق حریری، نخست وزیر سابق این کشور وجود دارد.
رفیق بهاءالدین حریری، نخست وزیر سابق لبنان، روز 14 فوریه سال 2005 بر اثر انفجار بمبی بر سر راه کاروان خودروهای حامل او و محافظانش، کشته شد. بر اثر این انفجار ده ها نفر از محافظان حریری و مردم بیروت نیز کشته و زخمی شدند.
رفیق حریری، سیاستمدار سنی مذهب لبنان از سال ۱۹۹۲ تا زمان استعفا در اکتبر ۲۰۰۴ در دو دوره نخست‌وزیر این کشور بود.
به دنبال ترور رفیق حریری که به داشتن سیاست های مخالف سوریه و حزب الله (بزرگترین گروه نظامی ـ– سیاسی در لبنان با مذهب شیعه) مشهور بود، بسیاری از کشورهای جهان و افکار عمومی در این کشور، حزب الله و دولت سوریه را به طراحی و اجرای این انفجار متهم کردند.
سعد حریری خود بارها، سوریه را به دست داشتن در قتل پدرش متهم کرده و نسبت به تلاش های این کشور برای برخوردار شدن از “نفوذ گذشته” در لبنان هشدار داده بود.
ولی او اخیرا در مصاحبه با روزنامه الشرق الاوسط، چاپ لندن، متهم کردن سوریه به دست داشتن در ترور پدرش، رفیق حریری، را یک اشتباه خواند.
اما سازمان ملل متحد با تشکیل کمیسیونی حقیقت یاب، سوریه و حزب الله را به دست داشتن در این ترور متهم کرد.
نتیجه‌گیری این کمیسیون حقیقت‌یاب، موجب صدور قطعنامه‌ای با اجماع کامل در شورای امنیت شد که بر اساس آن، دیوان بین‌المللی لاهه از سال ۲۰۰۷ بررسی پرونده قتل رفیق حریری را در دستور کار خود قرار داده است.
تلاش هایی که شکست خورد
قتل رفیق حریری موجب شد که ملی گرایان لبنان ائتلافی به نام “14 مارس” تشکیل بدهند. این جناح به رهبری حزب المستقبل که سعد حریری، فرزند رفیق حریری رهبری آن را در دست دارد، در انتخابات پارلمانی ژوئن ۲۰۰۹ بیشترین کرسی را به دست آورد و سعد حریری نیز به عنوان نخست وزیر این کشور انتخاب شد.
علی مهتدی، کارشناس مسائل لبنان معتقد است که مسائل لبنان در واقع به نوعی زورآزمایی میان ایران و سوریه از یک سو و عربستان، مصر، آمریکا و فرانسه از سوی دیگر تبدیل شده است.
به گفته مهتدی: “حکومت ایران هرگاه در کشمکش های خود با غرب به بن بست می رسد، جبهه لبنان را که در آن نفوذ بسیاری دارد فعال می کند و با توجه به ناکامی های اخیر مرتبط با پرونده هسته ای این کشور، به نظر می آید سقوط دولت لبنان، نشاندهنده فعال شدن مجدد این جبهه علیه غرب توسط جمهوری اسلامی است.”
سعد حریری، نخست وزیر لبنان چندی پیش با سفر به تهران، تلاش کرد تا حکومت جمهوری اسلامی را به ایفای نقشی مثبت در ارتباط با دادگاه بین المللی رسیدگی به پرونده ترور پدر خود ترغیب کند اما به گفته مهتدی “سقوط دولت لبنان نشان می دهد این تلاش ها شکست خورده است.”
سخنان خامنه‌ای؛ آغاز آشوب
آیت الله خامنه ای، رهبر جمهوری اسلامی در دیدار اخیر خود با شیخ حمد خلیفه آل ثانی، امیر قطر، دادگاه بین المللی را دادگاهی “فرمایشی” توصیف کرد که “هر حکمی صادر کند، مردود است.”
محمود احمدی نژاد نیز در جریان سفر اخیر خود به لبنان اعتبار این دادگاه را زیر سئوال برد و گفت حکم نهایی آن هیچ ارزشی ندارد. او همزمان لبنان را خط مقدم جبهه نبرد با اسرائیل توصیف کرد. سخنانی که با واکنش بسیار منفی جناح 14 مارس در این کشور روبرو شد.
منابع خبری و رسانه های غربی می گویند که دادگاه بین المللی رسیدگی به پرونده ترور رفیق حریری احتمالا برخی از فرماندهان و اعضای رده بالای حزب الله را عامل قتل او اعلام می کند. شایعات دیگری نیز هست که از نقش جمهوری اسلامی در این ترور خبر می دهد.
در مقابل حزب الله اعلام کرده دادگاه بین المللی را به رسمیت نمی شناسد و هشدار داده که هرگونه متهم کردن اعضای این گروه در این دادگاه، واکنش جدی این گروه را به دنبال خواهد داشت.
علی مهتدی معتقد است که نقطه آغاز آشوب سیاسی اخیر در لبنان به سخنان تحریک کننده آیت الله خامنه ای درباره دادگاه بین المللی باز می گردد.
این روزنامه نگار در عین حال می گوید: “کنترل دادگاه بین المللی به طور کامل از دست دولت لبنان خارج شده و در اختیار شورای امنیت سازمان ملل متحد قرار گرفته است. بنابراین کشورهایی مانند ایران و سوریه دیگر راهی برای متوقف کردن آن ندارند.”
