توماس اردبرینک
درگیری های شدید روز یکشنبه در شهرهای مختلف ایران که دست کم پنج کشته و تعداد زیادی مجروح برجای گذاشت، بر وخامت اوضاع برای هر دو طرف افزوده است. این درحالی است که دولت تلاش می کند جنبش احیا شدۀ مخالفان را مهار کند.
نبردهای خیابانی در یکی از مقدس ترین روزهای مذهبی شیعه اتفاق افتاد. این همزمانی، که رنگ و بوی پرمعناتری به کشته شدن مردم در روز یکشنبه داد، می تواند زمینه را برای تظاهرات بیشتر در روزهای آینده فراهم کند. وب سایت های مخالفان از کشته شدن دست کم 12 معترض، شامل خواهرزاده میر حسین موسوی نامزد شکست خورده انتخابات، خبر می دهند. از سوی دیگر، دولت مرگ پنج نفر در تهران را تأیید کرده است و در عین حال، ضمن رد مسؤولیت این کشتارها، ادعا می کند نیروی انتظامی دست به اسلحه نبرده است.
تعداد اعلام شده کشته شدگان، با آمار منابع متعدد اطلاع رسانی مخالفان در تضاد است. به گزارش این منابع، نیروهای امنیتی در نقاط مختلف شهر به روی جمعیت آتش گشوده اند. شاهدان نیز می گویند تظاهرکنندگان که شمار آنها به ده ها هزار نفر می رسید، به مقابله با نیروهای نظامی دست زدند و ضمن زد و خورد با افسران پلیس، به ساختمان ها و خودروهای دولتی حمله کردند.
در همین حال، کاخ سفید آنچه را «سرکوب خشونت بار و ناعادلانه» شهروندان به دست دولت خواند، محکوم کرده است.
مایک همر سخنگوی امنیت ملی کاخ سفید طی اطلاعیه ای اعلام کرد: “امید و تاریخ در طرف کسانی است که به طور صلح آمیز در پی کسب حقوق جهانی خود هستند. ایالات متحده نیز طرف آنهاست.”
خیل عظیم معترضان پس از گذشت پائیزی نسبتاً آرام، یکی از بزرگترین و فشرده ترین تظاهرات اخیر را به راه انداختند. پس از ادعای پیروزی چشمگیر محمود احمدی نژاد در انتخابات ریاست جمهوری خرداد ماه گذشته که به اعتقاد معترضان با تقلب همراه بوده، صدها هزار ایرانی خیابان های کشور را به تسخیر خود درآوردند.
تظاهرکنندگان در روز یکشنبه به نواحی مرکزی تهران ریختند و در مقابل نیروهای امنیتی که به شدت در پی پراکنده کردن جمعیت بودند، به مبارزه دست زدند. پلیس می گوید 300 «اغتشاشگر» دستگیر و 10 افسر پلیس زخمی شده اند.
در حالی که نقاط مرکزی شهر در هاله ای از دود و گازهای اشک آور فرو رفته بود، تهران صحنۀ جنگ تن به تن میان نیروهای امنیتی و معترضان بود. به گفته شاهدان، در یکی از صحنه ها، اعضای شبه نظامیان بسیجی طرفدار دولت هنگام عبور از روی موانع ایجاد شده از سوی معترضان، به شلیک گلوله دست زدند. در جاهای دیگر، معترضانی که در گذشته تنها به فراراز دست نیروهای ضد شورش می پرداختند، شروع به مبارزه و حمله کرده و با پرتاب سنگ و آتش زدن برخی از خودروهایشان به استقبال نظامیان رفته اند.
حمیدرضا جلائی پور استاد جامعه شناسی دانشگاه تهران و یکی از طرفداران جنبش می گوید: “اعتراضات مردم عمیق تر، گسترده تر و افراطی تر شده است.”
او انتظار دارد دولت نسبت به تابستان، سرکوب شدیدتری را عملی کند. به گفته جلائی پور، «از حالا به بعد، همه چیز خشن تر، سخت تر و محکم تر خواهد بود.»
جلائی پور از راه حل موازی سخن گفت که از دید او، بعید است مورد قبول دولت واقع شود: “راه حل صحیح برای دولت، پاسخ گفتن به درخواست های مخالفان است، نه ایستادن در برابر آنها و بازداشتن آنها.”
اعتراضات فزاینده
مخالفان از خرداد ماه به این سو خواستار ابطال نتایج انتخابات و انجام انتخابات جدید بوده اند. به نظر می رسید از قدرت جنبش آنها در پائیز کاسته شده باشد و دولت به سرکوب مستمر و ممانعت از وقوع تظاهرات جدید در خیابان های بزرگ کشور مشغول بود.
آخرین دور از اعتراضات مردم در روز 7 دسامبر آغاز شد و از آن پس در سطح دانشگاه های سراسر کشور ادامه داشت. اعتراضات یک هفته پس از درگذشت حسینعلی منتظری، آیت الله العظمی ای که یک چهرۀ پیشروی مخالف در تشکیلات دینی کشور محسوب می شد، شعله ور شد.
مسؤولان بلافاصله این تظاهرات ضددولتی را کوچک و غیرقابل توجه و ساختۀ دست گروهی «اغتشاشگر» خواندند. دولت اعلام کرد تظاهرکنندگان عمداً از مراسم شهادت امام سوم شیعیان در روز یکشنبه سوءاستفاده کرده اند. طرفداران اندک امام سوم، در روز عاشورا در قرن هفتم به نبردی نابرابر علیه لشکری قدرتمند و سرکوبگر دست زده بودند.
نبرد خیابانی
تظاهرکنندگان که خود را در حال و هوای نمادین دینی روز یکشنبه می دیدند، به سر دادن شعارهائی مشغول شدند که رهبر ایران را با یزید، دشمن دیرین امام حسین مقایسه می کرد. جمعیت شعار می داد: «این ماه، ماه خون است، یزید سرنگون است.»
معترضان بر روی پلی در خیابان آزادی به نشان دادن علامت پیروزی و خواندن سرودهائی از دوره انقلاب 1357 مشغول شدند. مردان جوان که صورت برخی از آنها پوشیده بود، سطل های زباله شعله ور را به سوی نیروهای امنیتی پرتاب می کردند و آنها نیز بلافاصله می گریختند. کمی بعد، ده ها عضو سپاه پاسداران که با لباس رسمی شان شناخته می شوند، درحالیکه به طور شتاب زده با گلوله های رنگی و گاز اشک آور به مردم حمله می کردند، هدف سنگ های معترضان قرار گرفتند. بعد نیروهای کمکی در حالیکه از ماشین هایشان تیر هوائی شلیک می کردند، از راه رسیدند و نیروهای سپاه تازه توانستند جمعیتی را که تعداشان به صدها نفر می رسید عقب برانند.
به گزارش شاهدان، صحنه هائی اینچنین در تقاطع های مختلف نقاط مرکزی شهر از جمله خیابان های آزادی و انقلاب، دیده می شد. توده بزرگی از ابر سیاه در هوا پراکنده بود. خودروها نیز به نشانه همبستگی، با به صدا درآوردن بوق، هیاهوئی به راه انداخته بودند.
عباس عبدی تحلیلگر سیاسی می گوید باید سریعاً راه حلی پیدا شود تا جلوی ناآرامی های فزاینده گرفته شود.
عبدی گفت: “هر دو طرف در حال از دست دادن کنترل شان هستند و این به ضرر هر دوی آنهاست. شرایط بی ثبات است و نمی تواند اینگونه ادامه پیدا کند.”
منبع: واشنگتن پست- 28 دسامبر 2009
