گزارشهای فعالان حقوق بشر آذربایجانی درهفته های اخیر از موج فزاینده دستگیریها در آذربایجان حکایت می کند. دستگیریهای جدید در حالی صورت می گیرد که بسیاری از فعالان بازداشت شده در شش هفته گذشته بدون دیدار با وکیل و ملاقات با خانواده خود در بازداشتگاههای وزارت اطلاعات به سر برده اند.
طبق گزارش آداپ (انجمن دفاع از زندانیان سیاسی آذربایجانی در ایران) مأموران وزارت اطلاعات جمهوری اسلامی اواخر اردیبهشت و اوائل خردادماه امسال همزمان با چهارمین سالگرد اعتراضات گسترده آذربایجانیها در شهرهایی مانند تبریز٬ ارومیه٬ نقده٬ اردبیل و زنجان، دهها تن از فعالان مدنی آذربایجان را دستگیر و بازداشت کرده اند. براساس این گزارش بازداشت شدگان غیر تبریزی هم از شهرهایی مانند ارومیه٬ مشکین شهر، خوی، صوفیان٬ میاندوآب٬ کرج و تهران به بازداشتگاه اطلاعات تبریز منتقل شده اند.
در مورد چگونگی دستگیری این فعالین٬ اتهامات وارد شده به آنها و وضعیت فعلی بازداشت شدگان با خانواده برخی از این زندانیان و یاشار حکاک پور فعال حقوق بشر آذربایجانی گفتگو کرده ایم که در پی می آید.
اقدام علیه امنیت ملی
اتهام اقدام بر علیه امنیت ملی، بر روی برگه جلب برخی از بازداشت شدگان دیده شده است؛ به گفته بعضی از خانواده ها٬ مسئولین امنیتی با ذکر اینکه پرونده نزدیکان آنها امنیتی است٬ اجازه ملاقات خانواده و وکیل مدافع با زندانی را نمی دهند.
یاشار حکاک پور، فعال حقوق بشر آذربایجانی و سخنگوی آداپ٬ در مصاحبه با روز ضمن مبهم توصیف کردن این اتهام٬ چنین می گوید: ”قوانین جمهوری اسلامی به دادگاهها این اختیار را داده است که در مرحله تحقیق وبازجویی اجازه حضور وکیل را صادر نکنند و قضات معمولا به این منظور از قوانین مربوط به جرائم امنیتی استفاده می کنند.”
حکاک پور می افزاید:” این قضات از تبصره ماده ۱۲۸ قانون آیین دادرسی کیفری استفاده می کنند که در خصوص جرایم علیه امنیت کشور حضور وکیل در مرحله تحقیق را منوط به اجازه دادگاه می نماید واین موجب محروم شدن بسیاری از فعالان آذربایجانی از ملاقات با وکیل، خانواده و ارتکاب اعمال خلاف قانون توسط مامورین امنیتی ـ همچون شکنجه متهم در ماههای اولیه بازداشت ـ می شود.در این خصوص می توان به پرونده سعید متین پور، فعال حقوق بشر و زندانی سیاسی آذربایجانی اشاره کرد. ماموران امنیتی این فعال حقوق بشر را در غیاب وکیل در زندان اوین تحت بازجویی و شکنجه قرار داده بودند.”
اول بازداشت٬ بعد صدور حکم
بر طبق گزارش آداپ٬ مأمورین اداره اطلاعات تبریز محمود فضلی، فعال سیاسی و عضو هیأت مؤسس مجمع دانشگاهیان آذربایجان را ۱۸ خرداد ۱۳۸۹ هنگامی که برای خرید از خانه خارج شده بود٬ در یکی از خیابانهای تبریز دستگیر کردند.
فاطمه حیدری همسر این فعال آذربایجانی در خصوص چگونگی دستگیری همسرش در مصاحبه با روز چنین می گوید: “حدود ساعت نه و نیم سه شنبه شب بود؛ آقای فضلی را که مدتی قبل برای خرید از منزل خارج شده بود دو مأمور لباس شخصی با ماشین خودش آوردند.”
خانم حیدری در حالیکه سعی دارد کودک دو ساله خود را که صدای گریه اش از پشت گوشی تلفن هم بلند است٬ آرام کند٬ ادامه می دهد: “مأمورها نه حکم جلب داشتند و نه حکم بازرسی منزل. وقتی خواستند خانه را بگردند٬ من و آقای فضلی گفتیم چون حکم ندارید اجازه تفتیش منزل را نمی دهیم. مأمورها حدود ۴۰ دقیقه پشت در منتظر ماندند٬ محمود را هم نگذاشتند وارد خانه شود و همراه خودشان نگهداشتند. بعد سه مأمور دیگر با حکم آمدند و پس از بازرسی منزل، محمود را بردند. شناسنامه و موبایل همسرم٬ تعداد زیادی کتاب و یک مجسمه را هم بردند.”
به گفته فاطمه حیدری همسرش دو روز بعد از دستگیری تماس تلفنی گرفته و خبر داده است که در بازداشتگاه اطلاعات تبریز تحت بازجویی قرار دارد. از طرف دیگر قاضی هاشم زاده، بازپرس شعبه چهار دادسرای عمومی و انقلاب تبریز با بیان اینکه محمود فضلی به اتهام فعالیت بر علیه امنیت ملی دستگیر شده ، با در خواست ملاقات خانواده با وی مخالفت کرده است.
به گفته یاشار حکاک پور «محمود فضلی از ۲۱ آذر ۱۳۸۱ تا کنون دست کم ۵ بار توسط مأموران امنیتی بازداشت شده است.»
فاطمه حیدری٬ علت این بازداشت ها را فعالیتهای همسرش در خصوص مسائل آذربایجان و زبان مادری می داند.
بازداشت روزنامه نگاران آذربایجانی
اکبر آزاد روزنامه نگار٬ نویسنده کتابهای کودک به زبان ترکی و محقق فرهنگ بومی آذربایجان روز چهارم خرداد در منزلش واقع در کیانشهر تهران بازداشت و سپس به بازداشتگاه اطلاعات تبریز منتقل شد.
مأموران منزل این نویسنده آذربایجانی را تفتیش کرده و سه عدد کیس کامپیوتر متعلق به او و فرزندانش٬ دست نوشته ها و کتابهایش را با خود برده اند. حیدر آزاد، فرزند این فعال مدنی آذربایجانی در مصاحبه با روز می گوید: “برخی از این کتابها متعلق به مشتری بوده و برای ویراستاری به پدرم سپرده شده بودند.”
سازمان گزارشگران بدون مرز در گزارشی که روز دهم خردادماه منتشر کرده٬ ضمن اشاره به دستگیری این روزنامه نگار آذربایجانی می نویسد: “دومین بار است که در طی دوسال گذشته این روزنامه نگار بازداشت می شود. شبانگاه چهارشنبه ۲۰ شهریور ۱۳۸۷ ماموران وزارت اطلاعات با حمله به منزل یکی از فعالان جامعه مدنی در تهران بیست نفر از فعالان مدنی و روزنامه‌نگاران آذربایجانی از جمله اکبر آزاد را دستگیر کرده بودند. این روزنامه نگار پس از تحمل بیش از ۵۰ روز انفرادی در زندان اوین با سپردن وثیقه آزاد شد.”
به گفته حیدر آزاد٬ پدرش تماس تلفنی با منزل داشته ولی تا کنون با او ملاقات نکرده اند.
همچنین گزارشگران بدون مرز در گزارش جدیدتر خود از دستگیری حیدر کریمی، روزنامه‌نگار هفته نامه توقیف شده سینا در خوی خبر داده است.
آداپ گزارش می دهد که ماموران اداره اطلاعات روز هجده خرداد ۸۹ حیدر کریمی را که از فعالین سابق دانشجویی آذربایجان است٬ در یکی از خیابانهای شهرستان خوی در استان آذربایجان غربی دستگیر و اقدام به تفتیش منزل او کرده اند.
حیدر کریمی، عضو شورای نویسندگان هفته نامه توقیف شده «سینا»ی همدان، مدیر مسئول سابق نشریه دانشجویی «ایلدیریم» در دانشگاه بوعلی سینا و عضو شورای مرکزی موسسه غیر دولتی «اورین» خوی است.
بازداشت در ارومیه٬انتقال به تبریز
بنا به گزارشهای منتشر شده در سایت «ساوالان سسی» ارگان خبری انجمن دفاع از زندانیان سیاسی آذربایجانی در ایران٬ اواخر اردیبهشت و اوائل خردادماه سال جاری عده ای از فعالان مدنی آذربایجان از جمله آیت مهر بیگلو در صوفیان٬ علیرضا عبدالهی و حمیده فرج زاده در اورمیه٬ شهرام رادمهر در مشکین شهر٬ اکبر آزاد در تهران٬ لطیف حسنی در کرج٬ بهبود قلیزاده در میاندوآب٬ توسط نیروهای امنیتی در این شهرها بازداشت و جهت انجام تحقیقات به تبریز منتقل شدند.
مأموران وزارت اطلاعات روز سوم خردادماه دکتر لطیف حسنی، از فعالان مدنی آذربایجان را در منزل شخصی او در کرج بازداشت و پس از یک روز به اداره اطلاعات تبریز منتقل کردند.
الناز حسنی، خواهر این فعال آذربایجانی در مورد دستگیری و وضعیت فعلی این فارغ التحصیل دوره دکترای حقوق بین الملل در این مورد به روز می گوید: ”مأموران سه نفر بودند٬ آنها کامپیوتر مرا که برادرم از آن هیچ استفاده ای نکرده٬ با خود بردند ولی چون قبلا چنین چیزی را ندیده بودم٬ نفهمیدم مأمورین دقیقا چه چیزهای دیگری را برداشتند.”
الناز حسنی در پاسخ به این سؤال که آیا برادرش امکان دیدار با خانواده و وکیل را داشته است٬ چنین می گوید:“برادرم در تماس تلفنی که داشته٬ از ما خواسته با هیچ وکیلی صحبت نکنیم و برای ملاقات با او هم هیچ اقدامی انجام ندهیم.”
به گفته خواهر لطیف حسنی٬ این فعال آذربایجانی «فعالیتهایی در خصوص حقوق زبانی داشته است.»
ضبط کتابهای مجوزدار
به گزارش آداپ مأموران امنیتی دکتر علیرضا عبدالهی از اعضای مؤسس سازمان غیر دولتی «بیلیم یولو» (راه دانش) را روز شنبه اول خرداد ۱۳۸۹ در مطب دندان پزشکی اش در خیابان امام اورمیه بازداشت و فردای آن روز او را به بازداشتگاه اطلاعات تبریز منتقل کردند.
مرضیه مختاری، همسر این فعال آذربایجانی در مصاحبه با روز می گوید مأموران هم خانه و هم مطب همسرش را تفتیش کرده اند:” کتابهایی را که با مجوز خود دولت چاپ شده اند٬ از مطب برده اند.”
او از اتهام وارده به همسرش اطلاعی ندارد و می گوید:“کسی به ما در این مورد جواب نمی دهد.”
علیرضا عبدالهی چند بار با خانواده خود تلفنی تماس تلفنی داشته ولی به گفته همسرش “در دوره بازجویی امکان ملاقات حضوری با خانواده و دیدار با وکیل برای او وجود ندارد.“
خواهر و همسر در بازداشت
زهرا فرج زاده که همسرش آیت مهر علی بیگلو و خواهرش حمیده فرج زاده جزء فعالان بازداشت شده هستند٬ در گفتگو با روز از اتهام و دلیل دستگیری همسر و خواهرش اظهار بی اطلاعی می کند.
آیت مهرعلی بیگلو از فعالان مدنی آذربایجان روز ۲۰ ام اردیبهشت ماه در منزل شخصی اش در شهرستان صوفیان دستگیر و سپس به تبریز منتقل شده است. این فعال دانشجویی سابق بعد از دستگیری با خانواده خود تماس تلفنی داشته ولی از زمان دستگیری تا کنون اجازه ملاقات نداشته است.
زهرا فرج زاده همسر این فعال آذربایجانی ضمن بیان مطلب فوق در مصاحبه با روز همچنین خبر می دهد که همسرش طی این مدت طولانی از دیدار با وکیل نیز محروم بوده و همچنین اینکه«بیش از دو هفته است که تلفن هم نکرده.»
به گفته زهرا فرج زاده که خواهرش حمیده فرج زاده هم جزء دستگیر شدگان است٬ مسئولین در خصوص اتهامات وارده به همسر و خواهرش پاسخ مشخصی به آنها نداده اند.
حمیده فرج زاده فعال حقوق زنان و کارمند بیمارستان شهید مطهری اورمیه بعد از دستگیری در تاریخ ۴ خرداد ۱۳۸۹ توسط مأموران اداره اطلاعات در اورمیه به تبریز منتقل شده است. این فعال دانشجویی سابق٬ به گفته خواهرش٬ سه هفته بعد از بازداشت با خانواده اش ملاقات کرده است.
یاشار حکاک پور سخنگوی آداپ در خصوص وضعیت نگهداری این فعال آذربایجانی حقوق زنان به روز می گوید:“زنان بازداشتی توسط اداره اطلاعات تبریز عموما در سلول های انفرادی زندان تبریز و در شرایط بد بهداشتی و بدون دسترسی به هرگونه امکانات اولیه نگهداری می شوند و این امر باعث وارد آمدن فشار مضاعف روحی و جسمی بر زنان بازداشتی می شود.”
از سوی دیگر خواهر بهبود قلیزاده فعال آذربایجانی که هم اکنون در بازداشت اداره اطلاعات تبریز است٬ در گفتگو با روز خبر می دهد که “برادرش به اتهام فعالیت علیه امنیت ملی و تبلیغ علیه نظام دستگیر شده است.”
در گزارش انجمن دفاع از زندانیان سیاسی آذربایجانی در ایران آمده است: “بهبود قلیزاده دبیر سازمان غیر دولتی لغو مجوز شده «یاشیل آذربایجان» و فعال مدنی آذربایجانی روز جمعه ۳۱ اردیبهشت٬ توسط ماموران امنیتی در مغازه عکاسیش در خیابان امام میاندوآب(قوشاچای) بازداشت شد.”
به گفته خواهر این فعال آذربایجانی٬ مأموران منزل و محل کار برادرش را تفتیش کرده٬ یک گیرنده ماهواره را از منزل و ۸ کیس کامپیوتر را از محل کارش در مغازه عکاسی ضبط کرده اند.
بهبود قلیزاده قبلا هم سابقه دستگیری داشته است. چندی قبل٬بهبود قلیزاده به دلیل استفاده از نامهای آذربایجانی در تابلوی مغازه عکاسی و فعالیتهایش در قالب سازمان غیر دولتی «یاشیل آذربایجان» به دادگاه انقلاب شهر مهاباد احضار شده بود.
گروههای مدافع حقوق بشر آذربایجانی همچنین از دستگیری چند تن از هواداران تیم های فوتبال آذربایجانی٬ عده ای از فعالان دانشجویی و یک روزنامه نگار دیگر آذربایجانی نیز خبر داده اند.
