شیرین کریمی
به دنبال حمایت کانادا از قطعنامه نقض حقوق بشر در ایران، و به دنبال 4 سال تیرگی روابط دو کشور، جمهوری اسلامی دیروز با نپذیرفتن سفیر کانادا در ایران، از تیره شدن بیشتر روابط دو کشور پرده برداشت.
این خبر با بیانیه وزارت خارجه کانادا به رسانه ها راه یافت. وزارت خارجه کانادا در این بیانیه که دیروز منتشر شد اعلام کرد ایران سفیر کانادا در تهران را اخراج کرده است. به گفته ماکسیم برنیه، وزیر خارجه کانادا “از آنجا که این کشور هنوز سفرای پیشنهادی ایران در اتاوا را نپذیرفته، تهران نیز دست به اخراج سفیر کانادا زده است.“
بر اساس این بیانیه، از این پس کاردار سفارت کانادا در تهران، نمایندگی و حفاظت از منافع این کشور را بر عهده خواهد داشت.در عین حال به گفته وزیر خارجه کانادا “اتاوا و تهران به روابط عادی دیپلماتیک خود ادامه می دهند و کانال های ارتباطی خود را «باز» نگه می دارند”.
در پاسخ به این بیانیه، محمدعلی حسینی، سخنگوی وزارت خارجه ایران، با صدور بیانیه ای با اشاره به اینکه “دولت ایران تاکنون استوارنامه سفیر کانادا را دریافت نکرده” عملکرد وزارت خارجه کانادا را “مطابق با رویه معمول تبادل سفرا با اراده متقابل و مشترک” ندانست.
در بیانیه آقای حسینی همچنین تاکید شده است که: “برابر رویه ها و موازین دیپلماتیک، طرفین می بایست در تطبیق اقدامات متقابل، شئونات و جوانب رویه های موجود را رعایت و در خصوص سطح فعالیت ها و چگونگی حضور مقامات دیپلماتیک اراده خویش را به طور متوازن و متعادل فراهم ساخته و از رفتارهای یک سویه پرهیز نمایند.” او در بیانیه خود اشاره مستقیمی به “مسئله اخراج یا خروج” جان مندی، سفیر جدید کانادا در تهران ندارد، اما این خبر را تکذیب هم نکرده است.
به نوشته خبرگزاری ها “سخنان آقای حسینی بدین معنی است که جان مندی، که از سوی دولت کانادا به عنوان سفیر این کشور در تهران معرفی شده، هنوز رسما سفیر کانادا در تهران به حساب نمی آمده است” و به این ترتیب استفاده از عبارت “اخراج سفیر کانادا از ایران” فاقد معنای حقوقی و سیاسی است. در برابر این اظهار نظر اما شان تینکلر، سخنگوی وزارت خارجه کانادا، به خبرگزاری آسوشیتدپرس گفت که: “ایران از قبول استوارنامه سفیر پیشنهادی کانادا سر باز زده و مانع انجام کامل وظایف او شده است”.
وزیر خارجه کانادا نیز پیش از این گفته بود “کانادا و ایران مدتهاست برای رسیدن به توافقی بر سر تبادل سفیر تلاش می کنند.” تلاشی که تا اینجا بی نتیجه بوده است. گفته می شود کانادا در چند ماهه اخیر دو سفیر پیشنهادی ایران را با این استدلال که آنها جزو “دانشجویان افراطی” بوده و “احتمالا با ماجرای گروگانگیری سفارت آمریکا در تهران ارتباط داشته اند” قبول نکرده است.
سردی روابط ایران و کانادا به 4 سال پیش بر می گردد؛ زمانی که زهرا کاظمی خبرنگار و عکاس ایرانی ـ کانادایی در زندان اوین به قتل رسید و گزارشات حاکی از نقش مستقیم سعید مرتضوی، دادستان تهران در مرگ و شکنجه وی بود. اما قوه قضاییه ایران نه تنها به این مسئله رسیدگی نکرد بلکه با ارسال جنازه زهرا کاظمی به کانادا ـ که خواسته تنها پسر وی بود ـ مخالفت کرد. بعد از آن نیز دادگاه های مختلفی تشکیل شد که هیچکدام رضایت خانواده زهرا کاظمی و وکلای وی را جلب نکرد؛ به گونه ای که حتی علیرضا جمشیدی، سخنگوی قوه قضائیه ایران اخیرا اعلام کرد: “دیوان عالی کشور از حیث شکلی بر پرونده زهرا کاظمی ایراد وارد کرده و این پرونده برای رسیدگی به مرجع صالح ارسال شده است.” خبری که از جانب وکلای زهرا کاظمی به عنوان “خبری خوش” تلقی شد اما استفان کاظمی، پسر وی، آن را دور دیگری از اقدامات بی نتیجه دانست.
به نوشته رسانه های خبری “اخراج جان مندی از تهران یک روز پس از آن صورت می گیرد که سید مهدی محبی، کاردار ایران در کانادا در مصاحبه با نشریه «کانیدین پرس» نسبت به بی توجهی اتاوا به تلاش های دیپلماتیک تهران ابراز ناراحتی” کرده بود. وزارت خارجه کانادا اما این اقدام جمهوری اسلامی ایران را “کاملا توجیه ناپذیر” خوانده و آن را “اقدامی تلافی جویانه” نامیده است.
شون تینکلر، سخنگوی وزارت امور خارجه کانادا همچنین با تاکید بر اینکه “ایران تصمیم گرفته است که روابط بین دو کشور را کاهش دهد” این موضع گیری را ناشی از “گزارش های مربوط به نقض حقوق بشر، پرونده هسته ای و مرگ زهرا کاظمی” دانست و گفت: “ایران نتوانسته است شریکی تمام عیار و طبیعی برای کانادا محسوب شود.”
کانادا هفته گذشته با طرح و حمایت از قطعنامه ای در شورای حقوق بشر سازمان ملل باعث شد تا ایران به علت “نقض مداوم و سیستماتیک حقوق بشر” محکوم شود. در این اجلاس جان فون کافمن، نماینده کانادا در شورای حقوق بشر سازمان ملل تاکید کرد که “وضعیت حقوق بشر در ایران، «روز به روز بدتر می شود» و جمهوری اسلامی، با نقض حقوق بشر، قوانین بین المللی و داخلی خود را زیر پا می گذارد.“