”مبارزه سیاسی برای یک نیروی داخل حاکمیتی، برنامه است زیرا آن نظام را پذیرفته ودرچارچوب آن حرکت پذیرفته شده است ولذا قانونی است، ولی وقتی شرکت درانتخابات تبدیل به تکلیف می شود طبیعتا از فاز مبارزه سیاسی خارج شده وشکل اعتقادی خاصی پیدامی کند. من مخالف ایدئولوژی نیستم ولی اینکه بگوییم شرکت درانتخابات وظیفه ملی است، به نظر من دوره اش گذشته است.“
تقی رحمانی ازفعالان ملی ـ مذهبی که در دفتر جنبش مسلمانان مبارز سخنرانی می کرد ضمن اظهار مطلب بالا افزود : “ این موضوع با آمدن جمهوری اسلامی دیگر جواب نمی دهد، زیرا تدوین قوانین انتخاباتی جمهوری اسلامی منجربه ایجاد محدودیت هایی شده که لااقل در گذشته نبوده است. بین سالهای 1320 تا سالهای 1340 افراد خود را کاندیدا می کردند، این افراد نه رد صلاحیت ونه احراز صلاحیت می شدند. البته این امکان وجود داشت که آراء ریخته شده در صندوق ها خوانده نشود، حتی بعد از کودتای 28 مرداد 1332 هم افراد می توانستند کاندیدا شوند ولی نامشان از صندوق بیرون نمی آمد”.
وی سپس با اشاره به اینکه رویه های غیردموکراتیک امروزکه تبدیل به قانون شده، اساسا آن زمان خلاف قانون بوده گفت: “از این رو شرکت درانتخابات از شکل تکلیف ویک وظیفه ملی درآمده و به راهبرد وبرنامه نزدیک شده است”.
رحمانی با اشاره به اینکه وی در سال 1377 معتقد بود برخی گروه ها هنوز اپوزیسیون هستند [برخلاف حمید رضا جلایی پورکه در دانشگاه امیرکبیر گفت: از این پس در ایران اقلیت ـ اکثریت داریم] تاکید کرد: “از آن جا که حکومت همه نحله های فکری وسیاسی را درچارچوب یک نظام فراگیر نپذیرفته بود، از این رو امکان پذیرنبود تا اقلیت واکثریت ایجاد شود و حتی امروز نیز جریان اصلاح طلب اگر بخواهد روی اصول خود بایستد باید به اپوزیسیون تبدیل شود”.
وی در ادامه سخنان خود با تاکید بر اینکه قوی ترین جناح حاکمیت، انتخابات را در راستای سیاست آمریکا به منظور تغییر رفتار ودرنهایت تغییر نظام جمهوری اسلامی می بیند، گفت: “به نظر من سال ها است که سیاست داخلی ایران تحت تاثیر سیاست خارجی شکل گرفته که دارای تعریف بلندپروازانه ای بوده است. براساس این تعریف جمهوری اسلامی معتقد است که به یک قدرت منطقه ای تبدیل شده که قادر است برمعادلات جهانی تاثیرگذار بوده به نحوی که می تواند با آمریکا طرف شده و به مقابله بپردازد.“
وی سرمقاله های روزنامه کیهان را نشان دهنده این سیاست دانست وگفت: “اگر به سرمقاله های کیهان توجه کنید، می بینید، جمهوری اسلامی به عنوان قدرت بدیل درنظام جهانی معرفی شده و به دلیل سیاست های آمریکا که خواهان تنش محدود وبه رسمیت نشناختن تهران و گفت وگو با ایران از سرناگزیر است، این جناح نیز استراتژی منازعه محدود با آمریکا درمنطقه برای وادارکردن آمریکا به گفت وگو را انتخاب کرده، چون نه آمریکا ایران را به رسمیت می شناسد، و نه حاکمیت ایران می تواند آمریکا را به رسمیت بشناسد، مگر آنکه آمریکا پا پیش بگذارد.از این رو با یک قفل شدگی اوضاع مواجه هستیم.“
تقی رحمانی با اشاره به اینکه کشمکش ایران با آمریکا درداخل ایران نیست، بلکه این کشمکش در داخل منطقه بوده وایران مایل است از موضوع هسته ای به گونه ای بیرون بیاید که اصول گراها مجبور به واگذاری بازی به اصلاح طلبان نشوند گفت: “اینکه ایران بخواهد خود را بدیل آمریکا مطرح کند این امر به نسبت نابرابر است و این دیدگاه دربخشی از حاکمیت به نام راست افراطی وجود دارد ومی خواهد از این طریق به نوعی توسط آمریکا به رسمیت شناخته شود. وی افزود: “در حقیقت این راست افراطی است که درایران دارای راهبردشورانگیز است که هرچند خیلی زود به عرق می افتد اما جذابیت داشته و می تواند به بسیج نیرو بپردازد”.
تقی رحمانی اصلی ترین هدف درمجلس ششم را این دانست که« سکوت محض» برآن حکم فرما باشد. وی افزود: “از این رو 190و حتی بیش از 200 کرسی از قبل بسته شده و حتی کسانی که حاضر نیستند این سیاست را بپذیرند مانند مشارکت، به هیچ وجه پذیرفته نخواهند شد.“
وی درادامه گفت: “اقلیتی که درمجلس پذیرفته خواهند شد، اقلیتی خواهند بود که از نظر اصول گرایان نباید صدای موثری داشته باشند. ضمن آنکه برای راست کلاسیک، مجلس هشتم جایی است که راست افراطی را کنترل کرده ودر عین حال بتوانند از یک اکثریت نسبی یا یک اقلیت قوی برخوردار باشند تا بتواند درانتخابات ریاست جمهوری، رییس جمهوری فعلی را عوض کنند.”
وی با ذکر اینکه راست کلاسیک به هیچ وجه حاضر نیست اصلاح طلبان تعیین کننده شرایط انتخابات بشوند گفت: “این استراتژی راه ورود بسیاری از کاندیداهای اصلاح طلبان را به انتخابات بسته به نحوی که رد صلاحیت ها تا آن جا پیش رفته که صدای احمد توکلی وآیت الله های قم را نیز درآورده است”.
تقی رحمانی دربخش دیگری از سخنان خود گفت: “بزرگترین مشکل هاشمی رفسنجانی این است که نمی خواهد تبدیل به اپوزیسیون نظام شود، ضمن آنکه او با سیاست های دهه 60 خود بسیاری را تبدیل به اپوزیسیون کرده است. درعین حال هاشمی رفسنجانی می داند که دراین بافت نیز یک اقلیت قابل ملاحظه ای درمجلس طرفدار او خواهند بود”.
تقی رحمانی انتخابات مجلس را چشم اندازی برای انتخابات ریاست جمهوری برای کروبی ذکر کرد وگفت: ”کروبی باید چند نفر نیرو در مجلس داشته باشدتا بتواند در انتخابات ریاست جمهوری شرکت کند.“
وی افزود: “به نظر من در بازی انتخابات مجلس هشتم، بازنده بزرگ خاتمی بود چون اگر ترکیب درستی از کاندیداها را درمجلس نداشته باشد، عملا نمی تواند امیدی درانتخابات ریاست جمهوری داشته باشد.”
رحمانی مواضع مشارکت را درانتخابات مجلس تعیین کننده ندانست وگفت: “در این شرایط باید به دنبال نیروهای اصلاح طلب برود که با این دنباله روی، مشکل رهبری وبدنه برای او به وجود می آید. زیرا بدنه مشارکت این سیاست ها را نمی پذیرد”.
انتخابات و اپوزیسیون داخلی
تقی رحمانی انتخابات را برای نیروهای اپوزیسیون داخلی همچون ملی- مذهبی ها، نیروهای ملی و… وابسته به میزان تعیین کنندگی آنان با توجه به حفظ اصول ذکر کرد وبا اشاره به اینکه جبهه ملی موضع عدم مشارکت ونهضت آزادی موضع نظارت بین المللی برانتخابات را مطرح کرده، گفت: “طرح نظارت بین المللی موضع خوبی بود که به درستی مطرح نشد و متاسفانه برخی از اصلاح طلبان نیز به این موضع به نحو بدی حمله کردند که نمی باید چنین می کردند، چون بعدها مشخص شد که این ایده قابل تاملی است”.
رحمانی با اشاره به اینکه جریان ملی ـ مذهبی یک برخورد سه مرحله ای برای انتخابات درنظرگرفت و اینکه اگر 200 کرسی ازقبل بسته شده باشد، شرکت درانتخابات به چه بهایی باید صورت بپذیرد گفت: “این مجلس باید چیزهایی را به تصویب برساند که دفاع ازآن برای آدم ها درآینده شاید امکان پذیر نباشد. ضمن آنکه ما نمی دانیم فضای چهارسال آینده ایران به چه سمتی رفته ونسبت سیاست خارجی که درجامعه ایران تعیین کننده شده است چه سرنوشتی برای ما رقم خواهد زد؟”
وی افزود: “برخی از دوستان این مجلس را تریبونی برای اعتراض دانسته و برخی نیز آن را برای عدم حذف از صحنه سیاسی کشور می دانند”.
وی درادامه با اشاره به اینکه درمجلس چهارم اصلاح طلبان دارای قدرت نبودند ولی حذف نشدند گفت: “در شورای سوم و همچنین مجلس هفتم با حضور70 نماینده به عنوان اصلاح طلب، چه اقدام موثری انجام شد؟ یکی از نمایندگان جناح اصلاح طلب اخیرا در گفت وگویی اعلام کرده بود که دوستان ما درمجلس آن قدر از روحیه نظامی برخوردارند که ما جرات نمی کنیم کوچکترین انتقادی از آنان به عمل بیاوریم. از این منظرگاه شرکت نکردن به عنوان یک کنش سیاسی نسبت به شرکت کردن مهمتر می شود”.
وی در ادامه با اشاره به اینکه اگر اصلاح طلبان با شروط مشخصی وارد انتخابات می شدند و در 180 حوزه می توانستند لااقل رقابت کنند افزود: “در این شرایط دو اتفاق می افتاد : 1- یا همگی رد صلاحیت می شدند وبه عنوان یک نیروی منتقد باقی می ماندند ومی توانستند مفید واقع شوند، ضمن آنکه معتقدم حذف اصلاح طلبان در جمهوری اسلامی غیر ممکن است 2- کسانی که بلند اعتراض می کنند هیچگاه نسبت به آنان اعتمادی به وجود نمی آید، مانندبی اعتمادی که میان جناح راست و حزب مشارکت ایجاد شده است.اصلاحات زمانی رخ می دهد که حاکمیت، مردم و اپوزیسیون حاضر به تعامل باشند و در ایران اصلاح طلبان می خواستند با جریانی تعامل برقرارکنند که به آنان اعتمادی نداشتند.”
تقی رحمانی دربخش دیگری از سخنان خود با اشاره به همه آنچه که مطرح کرده گفت: “آیا دلایل مطرح شده به این معنی است که ما باید به سوی تحریم برویم؟”
وی با اشاره به اینکه درانتخابات شهرستان ها معمولا کاندیدا ها براساس وظایف ملی مورد انتخاب قرار نمی گیرند گفت: “در پرتو یک استراتژی پیش برنده مانند ملی شدن صنعت نفت، تحقق دموکراسی وتحقق اصلاحات می توانیم به پارلمان معنی بدهیم، ودرغیر این صورت افراد تنها وارد پارلمان می شوند. به عبارت دیگر شما اگر یک راهبرد پیش برنده نداشته باشید نمی توانید درانتخابات پارلمانی تاثیرگذارباشید، بخصوص به عنوان یک اپوزیسیون بیرون ازحاکمیت.”
وی درادامه با اشاره به اینکه “اصلاحات در خرداد 76 دارای سازمان رای در دانشجویان و درنهایت دارای استراتژی پیش برنده بود و درحال حاضر مافاقد چنین استراتژی هستیم” گفت: “ضربه ای که جریان دانشجویی متحمل شد و فراز ونشیبی که پیدا کرد باعث شده اصلاحات آنان را ازدست بدهد. همچنین تشکلات معلمان، پزشکان، وکلا و کارگران نیز دچارهمین ضربه ها شه اند. به عبارتی استراتژی به یک سازمان مناسب نیاز دارد که درحال حاضر این سازمان از دست رفته است و به همین دلیل نمی توانیم نقش بسیج کننده درانتخابات داشته باشیم و این ها محدودیت های ما هستند. دراین چارچوب کسی نمی تواند انتخابات را عطف به تکلیف ملی کند به این معنا که من امروز تکلیف دارم ازپیشروی راست افراطی جلوگیری به عمل بیاورم. به شکل دیگری نیز می توان جلوی راست افراطی را گرفت اما با شرکت درانتخابات، به نظرمن جلوی راست افراطی گرفته نمی شود.“
رحمانی فضای به وجود آمده را مخالف اتخاذ راهبرد برای شرکت درانتخابات ذکر کرد و درادامه با اشاره به اینکه با این فضا شما دیگر امکان هرگونه مشارکت را از دست می دهید گفت: “در چنین شرایطی انتخابات از وجه تکلیفی اش خارج شده، از این رو یا برنامه است که اصلاح طلبان داخل حاکمیت دارند، یا راهبرد است که مافاقد آن راهبردی هستیم که انتخابات را برای ما موثر سازد. ماحتی فاقد راهبردی هستیم که قادرباشیم در حوزه تحریم انتخابات نیز موثرباشد، زیرا این موضوع درشرایطی واقع خواهد شد که ما نیز دارای رسانه بوده وبتوانیم به مخاطبان خود موضع تحریم را اعلام کنیم.”
رحمانی با تاکیدبراینکه مطمئنا 20 تا 25 میلیون نفر درانتخابات شرکت نخواهند کرد گفت: “ولی راست افراطی تصمیم خود را گرفته و اصلاح طلبان زمانی می توانند شرایط را تغییر بدهند که آن 20 درصدی که در انتخابات شرکت نمی کند را وارد میدان کرده و به پای صندوق های رای بیاورند. اگر این 20 درصد واردانتخابات بشوند، چهره هایی را انتخاب خواهند کرد که 100 درصدبه نفع جناح راست نخواهد بود. ولی ازآن جا که جامعه مدنی و ارتباطی دراین حوزه وجود ندارد بنا براین تحقق این موضوع امکان ناپذیر است.“
وی براین اساس، گزینه عدم شرکت را به عنوان یک گزینه خوب رد کرد و گفت: “این گزینه یک گزینه تحمیلی بوده که وقتی استراتژی به بن بست می رسد باید مقاومت اعتقادی انجام داد تا شرایطی مهیا شود که انتخابات منجر به تغییر مثبت درشرایط کلی کشور شود. به همین دلیل ما درانتخابات کنونی شاهد چنین شرایطی نیستیم.”
مجلس هشتم
رحمانی دربخش دیگری از سخنان خود به خصیصه اصلی دولت های شبه مدرن که وجود بحران درآن است اشاره کرد و گفت: “ مشکل ما این است که تا ما یک راهبرد پیش برنده برای تحقق دموکراسی درایران پیش بینی نکنیم وبرای آن سازمانی تدارک نبینیم، نمی توانیم پیش برویم. ضمن آنکه مشاهده می کنید که تا جلسه ای در یک شهرستان برگزار می شود، صاحبخانه و… فردای آن روز به وزارت اطلاعات احضار می شوند.“
وی بارد هرگونه رفتارخشونت طلبانه و زیرزمینی همگان را به تامل در انتخابات سال 1384 فراخواند وگفت: “ما نسبت به نیروی مقابل ارزیابی درستی نداریم این درحالی است که او با دقت تمام همه نیروها از جمله نیروهای روحانیون را نیز درمعرض رد صلاحیت قرار داده است”.
رحمانی مجلس هشتم را دارای سه طیف ذکر کرد وگفت: “به نظر من در مجلس آینده اصلاح طلبان میانه رو یا مستقل، یک طیف از راست های کلاسیک و یک طیف از راست های افراطی تشکیل خواهد شد و درعمل مجلس هیچ کاره خواهد بود.“
وی مهمترین چالش جمهوری اسلامی ایران را درچند سال آینده موضوع هسته ای ذکر کرد وگفت: “هرچند ما از این حق باید برخوردارباشیم و آمریکایی ها در این باره گاهی زور می گویند، ولی این موضوع با تدبیر قابل حل بوده که متاسفانه این هوشیاری وتدبیر وجود ندارد.”
چشم اندازآینده
رحمانی چشم اندازآینده را بیش از اندازه باز دانست وگفت: “هنگامی که راه های پیش رو متعدد می شود باید آن را درچند راه جمع بندی کنیم تا بتوانیم به عمل مناسب برسیم و امکان نتیجه گرفتن فراهم شود. اگر جامعه مدنی یا دموکراسی می خواهیم، باید با گفت وگوی تفاهم انگیز، راه ها را محدود کرده تا به نتیجه برسیم.“
رحمانی در بخش دیگری از سخنان خود با تاکید براینکه این بسیار مهم بود که خاتمی را در سال76 انتخاب کنید ودر سال78 از او عبور کنید گفت: “دراین مرحله هم آقای خاتمی مشکل داشت وهم آن کسانی که اورا برروی دوش خود گذاشته بود مشکل داشتند.“
وی سپس با تاکید بر اینکه برای اپوزیسیون بسیار مهم است یک شمای راهبردی به دست بیاورد، درغیر این صورت، چنین نیرویی در تندبادها از بین می رود، ضعیف شده یا به بازی گرفته می شود، با طرح این سوال گفت: “چرا آیت الله منتظری به خارج از کشور نرفت؟ برای اینکه حوزه، یک نهاد سنتی مدنی بود و آقای منتظری احتیاج نداشت به خارج ازکشور برود. ولی چرا رهبران گروه های سیاسی به خارج از کشور رفتند ؟ برای اینکه بدون حضور جامعه مدنی حزب سیاسی درست کرده بودند که پس از عدم پذیرش دولت، مجبور به خروج از کشور شدند.“
وی با اشاره به اینکه رفتن به خارج از کشور درحالی درست خواهد بود که پایگاهی نیز درکشور وجودداشته باشد گفت: “باید درجامعه مدنی ایستادگی کرد تا معیارهای دموکراتیک اجراشود.زیرا قدرت درجامعه مدنی و درخیابان است و گروه های ایرانی فاقد این قدرت هستند. “
رحمانی نگاه خود را به سوی آینده دانست وگفت: “ما برای آینده باید راهبردی بدهیم که به مجاب کردن نیروهای سیاسی واجتماعی با همه اختلافات منجر شود. این مجاب شدن به نحوی درانتخابات مجلس ششم کاملا به چشم می خورد.“
وی در پایان با اشاره به یاس حاکم برجامعه عنوان کرد که: “ما در100 ساله اخیر راهبرد کامیاب نداشتیم و درحال حاضر نیازمند راهبرد کامیاب برای ازمیان برداشتن یاس عمومی هستیم.“