کاهش قیمت نفت که بخشی از آن به خاطر افزایش تولید نفت آمریکاست، اقتصاد روسیه و ایران را بیشتر از تحریم‌های غربی مورد تهدید قرار می‌دهد. از ماه ژوئن قیمت نفت به خاطر افزایش تولید و همچنین افول اقتصادی در آسیا و اروپا، حدود ۲۰ درصد کاهش یافته است.
این کاهش، فشار سیاسی و اقتصادی فزاینده‌ای را بر ولادمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه وارد می‌کند. امسال مسکو بخاطر دخالت در امور اوکراین و کمک به جداشدن منطقه کریمه از اکراین هدف تحریم‌های آمریکا و اتحادیه اروپا قرار گرفت.
این ماجرا همچنین بر دولت حسن روحانی که وعده داده بود به رغم تحریم‌ها اقتصاد در حال احتضار کشورش را بهبود می‌دهد نیز فشار زیادی وارد می‌کند. کاهش قیمت نفت همچنین دست ایران را در مذاکرات بین‌المللی بر سر برنامه هسته‌ای این کشور خواهد بست.
جواد صالحی اصفهانی، اقتصاددان و متخصص امور ایران در دانشگاه ویرجینیا می‌گوید: «برای آن‌ها خبر بسیار بدی است.» بعضی از تحلیلگران اعتقاد دارند روند کاهش قیمت نفت می‌تواند درازمدت باشد، چراکه جهان در حال استفاده از تکنولوژی‌های است که کمتر مواد نفتی استفاده می‌کند، نظیر خودروهای برقی و سیستم‌های گرمایی کارآمدتر. عامل دیگر وابستگی فزاینده به جداسازی هیدرولیک است که به میزان زیادی تولید انرژی در آمریکا، کانادا و کشورهای دیگر را افزایش داده است.
نفت برای روسیه که بزرگترین صادرکننده انرژی در جهان محسوب می‌شود حیاتی است.
نزول دو سوم قیمت نفت در دهه ۱۹۸۰ دولت شوروی را بسیار ضعیف و به فروپاشی آن در سال ۱۹۹۱ کمک کرد. یک دوره شکننده از دموکراسی با ظهور پوتین در اواخر دهه ۲۰۰۰ شکل گرفت که بیشتر به خاطر افزایش قیمت انرژی بود.
امسال، کاهش قیمت با تحریم‌های آمریکا و اتحادیه اروپا علیه بانک‌ها، شرکت‌های دفاعی و شرکت‌های انرژی روسیه به خاطر نقش این کشور در بحران اوکراین همراه شده است. واحد پول روسیه به کمترین میزان خود در مقابل دلار رسیده و به گفته برخی از اقتصاددانان، اقتصاد بر پایه انرژی این کشور می‌تواند وارد رکود شود.
انتظار نمی‌رود فشار اقتصادی، تلاش‌های خصمانه پوتین برای حفظ نفوذ در اوکراین را تغییر دهد، اما موجب وخیم شدن روابط او با نخبگان و موسسات تجاری روسی شده که دو رکن حمایت سیاسی او محسوب می‌شوند.
بانک‌های روسیه برای جبران تحریم‌های غربی که به آن‌ها اجازه قرض گرفتن از غرب را نمی‌دهد، به سراغ پوتین آمده‌اند. اما با کاهش قیمت نفت که نیمی از درآمد دولت را تشکیل می‌دهد، پوتین توان محدودی برای فراهم کردن پول نقد دارد.
یوجین رومر، متخصص روسیه در بنیاد کارنگی برای صلح بین‌الملل در واشنگتن می‌گوید: “پوتین وعده میزانی از ثبات را در سیستم الیگارشی داده است و تمام این جریانات تاثیر خوبی روی او ندارد و باعث حسی از ناآرامی شده است.” او می‌افزاید، با این حال طول می‌کشد تا تحریم‌های امسال تاثیر کامل خود را بگذارند؛ اکنون کاهش قیمت نفت نگرانی بیشتری تولید خواهد کرد.
وزیر بازرگانی روسیه هفته گذشته اعلام کرد که کرملین نمی‌تواند برنامه ۱۰ ساله مدرنیزاسیون دفاعی با هزینه ۷۲۰ میلیارد دلاری را که برای پوتین اولویت دارد، تامین کند و مجبور است میزان آن را کاهش دهد.
اقتصاد ایران که بخاطر سال‌ها سوءمدیریت و تحریم‌های غرب ضعیف شده، در ماه‌های اخیر تا حدی خود را ترمیم کرد. مشاوران اقتصادی روحانی به رغم تحریم‌ها راه‌هایی را برای فروش بیشتر محصولات نفتی پیدا کرده‌اند و توافق اولیه هسته‌ای با قدرت‌های جهانی در ماه نوامبر مقداری از تحریم‌ها را نیز کاهش داد.
صالحی اصفهانی اشاره می‌کند که به عنوان مثال تولید خودرو ۹۰ درصد افزایش داشته است. صندوق بین‌المللی پول می‌گوید، اقتصاد ایران امسال ۱.۵ درصد و سال آینده ۲.۳ درصد رشد خواهد داشت.
اما ایران مانند روسیه نیاز دارد که قیمت نفت بالای بشکه‌ای ۱۰۰ دلار باشد. اکنون قیمت نفت برنت پایین‌تر از بشکه‌ای 85 دلار است.
کاهش قیمت نفت اعتماد به نفس ایران در مذاکرات هسته‌ای را نیز کاهش می‌دهد. صالحی اصفهانی می‌گوید: “حالا مشخص نیست جای تنفسی وجود داشته باشند. بنابراین کاهش قیمت نفت باید آینده نگران‌کننده‌ای را رقم بزند.”
او می‌گوید، در حال حاضر فشار تحریم‌ها بر ایران از کاهش قیمت نفت دردناک‌تر است، چراکه ایران را از محصولات و تجارت بین‌المللی دور کرده است. اما در درازمدت ایران می‌تواند با ارتباط با کشورهای آسیایی مثل چین و هند، خود را با تحریم‌ها هماهنگ کند. وی می‌گوید: “در درازمدت، قیمت نفت مهمتر خواهد بود. اگر درآمد نفتی نداشته باشید، هندی‌ها و چینی‌ها چیزی به شما نمی‌فروشند.”
منبع: ال ای تایمز - 13 اکتبر
