امید معماریان
شش روز پس ازدستگیری 15 ملوان بریتانیا درآبهای مرزی ایران وعراق ، دولت بریتانیا از تعلیق همه روابط خود با ایران خبرداد و نخست وزیر آن کشور در جلسه فوق العاده مجلس و در حالی که با تائید دو حزب رقیب روبه رو بود، اظهار داشت که ایران در عملی که انجام داده منزوی است و اتحادیه اروپا و شورای امنیت سازمان ملل با تائید موضع لندن خواستار آزادی هر چه زودتر ملوانان شده اند. 
در همین زمان دولت تهران با پخش فیلمی از ملوانان که آنان را در حال خوردن غذا نشان می داد، نوشته و صدای تنها زن این گروه را پخش کرد که در آن ادعای ایران تائید شده که ملوانان در آب های ایران بوده اند. “فای تورنی” در عین حال از رفتار اعضای سپاه پاسداران ابراز رضایت کرده است. به دنبال پخش این فیلم اعلام شد که وی به زودی دیگر آزاد می شود.
همزمان، دولت بریتانیا با صدور اطلاعیه ای اعلام کرد که به دلیل بازداشت ۱۵ تن از نظامیانش در خلیج فارس توسط ایران، روابط رسمی خود را با ایران به حالت تعلیق در می آورد. نیل کرنوهان، از دفتر مطبوعاتی وزارت امور خارجه بریتانیا در مصاحبه با رادیو فردا گفت که تعلیق روابط رسمی، شامل تمامی دیدارهای رسمی میان مقام های دولت های طرفین خواهد بود. به گفته وی در این مرحله، صدور ویزا برای مقام های ایرانی متوقف می شود و همچنین دولت بریتانیا، تا زمان آزادی ۱۵ نظامی بازداشت شده، از موضوعاتی چون قراردادهای تجاری میان ایران و بریتانیا حمایت نمی کند.
واکنش دولت تونی بلر گرچه با رعایت احتیاط های دیپلوماتیک است، اما نشان می دهد که روابط دو کشور به تیره ترین روزهای خود در ده سال گذشته رسیده است. نمایش فیلم ملوانان اسیر از تلویزیون العالم، چند ساعت پیش از اعلام خبر آزادی وی، خشم دولت تونی بلر رابرانگیخت. با این ها مقامات دولت لندن جز به کار بردن اصطلاح “وضعیت جدی است” از هر نوع برخورد تندتر با ماجرای گروگان گیری ملوانان بریتانیائی خودداری کردند. باراک اوباما، کاندیدای دو رگه و دموکرات ریاست جمهوری آمریکا درگفت وگویی اختصاصی با شبکه سی ان ان آمریکا گفت که اگر چنین اقدامی برای سربازان آمریکایی اتفاق می افتاد، آمریکا از هرگونه اقدامی ازجمله اقدامات نظامی برای حفاظت ازسربازان آمریکایی استفاده می کرد.
رسانه های آمریکائی که توجه بسیاری به چالش دریائی ایران و بریتانیا از خود نشان داده اند در تفسیرهای خود به گمانه زنی درباره علت این حادثه پرداخته و از جمله از قول کارشناسان گفته اند ایران در برابر انزوای پدید آمده در زمان تصویب قطعنامه اخیر شورای امنیت با این کار سعی کرده روحیه ای به هواداران خود بدهد. دراغلب خبرها این دستگیری با ارائه توضیحاتی درمورد سپاه پاسداران و اتهام هایی که طی ماه های گذشته توسط مقامات آمریکایی درخصوص دست داشتن بخش عملیات خارجی این نیرو یعنی سپاه قدس درناآرامی های عراق همراه بوده است. به این ترتیب، بعد از تصویب سومین قعطنامه شورای امنیت سازمان ملل برای تحریم بیشتر صنایع هسته ای وموشکی ایران که محدودیت های بیشتری را برای دولت به همراه خواهد داشت، دستگیری ملوان ها عملا بحران دیگری را پیش روی ایران قرارداده است. قیمت نفت به 65 دلار درهربشکه رسیده است. از سوی دیگجر برخی ازتحلیلگران ازجمله شبکه های تلویزیونی “سی ان ان” آمریکا، دستگیری ملوان های یاد شده را توسط سپاه پاسداران، پاسخی به دستگیری پنج عضو سپاه ایران درماه ژانویه می دانند که مقامات آمریکایی اعلام کرده اند شواهدی دردست دارند که این افراد مقامات نهادهای جاسوسی و امنیتی هستند. پس ازآن علی رغم تلاش های مقامات ایرانی و وعده های مقامات عراقی هیچ کدام از افراد یاد شده آزاد نشدند.
درلندن، معاون ستاد ارتش بریتانیا در یک مصاحبه عمومی نقشه ای را نشان داد که مطابق آن نقطه ای که دو قایق تفنگدار دریائی سلطنتی در آن دستگیر شدند چند مایل داخل آب های عراق بوده – امری که به گفته وزیر خارجه بریتانیا ، همتای عراقی وی هم آن را تائید کرده است – مهم ترین نکته در مصاحبه ژنرال بریتانیائی اشاره وی به خطائی بود که از سوی سپاه پاسداران در اعلام نقطه توقف قایق ها رخ داده است. به گفته این مقام، سپاه پاسداران در ادعای اول خود نقطه ای را برای استقرار قایق های بریتانیائی نشان داد که مشخص می کرد آنان داخل آب های عراق بوده اند. اما در اعلامیه های بعدی خود این اطلاعات را تصحیح و نقطه دیگری را اعلام داشت که این بار در داخل آب های ایران است. نقشه های نشان داده شده در مصاحبه ژنرال بریتانیائی گفته شد “خیلی دشواراست که بتوان فهمید دلیل قابل قبول تغییر مختصات ادعائی چه بوده است.” وی در مقابل مدعی شد که ملوان های اسیر هنگام دستگیری 1.7 مایل دریایی درداخل آب های تحت حاکمیت عراق بوده اند.
ژنرال استایل ایران را متهم کرد که به کمین ملوانان انگلیسی نشسته بود، در حالی که رزمناو بریتانیائی کرامول از خود خویشتنداری نشان داده است.
ازسوی دیگر سخنگوی وزارت خارجه ایران گفته است: “بحث تعرض نیروهای نظامی انگلیسی به آبهای سرزمینی ایران با خویشتنداری و احترام به قوانین و مقررات حل می‌شود.” محمدعلی حسینی، سخنگوی وزارت خارجه ایران، اضافه کرده که “تبلیغات رسانه ای و اظهارنظرهای غیر کارشناسی و گاهی تحریک آمیز کمکی به حل موضوع تعرض نیروهای نظامی بریتانیائی به آبهای سرزمینی ایران نخواهد کرد.” طی روزهای گذشته برخی ازشبکه های تلویزونی آمریکا این سوال را مطرح کرده اند که آیا آمریکا وارد این ماجرا خواهد شد یانه؟
به گفته حسینی: “ نیروهای نظامی بریتانیائی به طور غیرمجاز وارد آبهای سرزمینی ایران شده اند و اکنون روال قانونی و حقوقی درباره آنها طی می شود.” او تاکید کرده است که” برخورد انسانی، اسلامی و احترام آمیز با نیروهای نظامی انگلیسی انجام می شود: “مسوولان ذیربط در حال طی مراحل قانونی و حقوقی موضوع هستند و در پایان مراحل مقدماتی تحقیقات و بررسی ها ، تماس سفارت انگلیس و بخش کنسولی آن با این نیروها ممکن خواهد بود. اظهار نظرهای تحریک آمیز نه تنها کمکی به این موضوع نمی‌کند، بلکه فضای لازم برای طی روند عادی بررسی این موضوع را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد.”
رزمایش آمریکائی ها
این درحالی است که اخبار حاکی است دوناوهواپیما برآمریکا درخلیج فارس، درست پشت آبهای ایران به برگزاری مانور نظامی مشغول هستند. کارشناسان رسانه ای آمریکایی می گویند این مانورپیام مستقیمی برای ایران دارد. باب گیتس وزیر دفاع آمریکا نیزدرهمین زمینه گفت که ایران باید بداند که آمریکا عمیقا به تعهداتش عمل می کند.
رسانه های امریکا طی همین مدت، از تشدید “جنگ واژگان” توسط ایران خبرداده اند. مانور گسترده ناوهای هواپیما برآمریکا درخلیخ فارس درحالی برگزار می شود که روابط عمومی سپاه پاسداران دربیانیه چنین مانوری را منکر شده است.
دریادار پاسدار تنگسیری، فرمانده منطقه یکم دریایی سپاه دراظهاراتی که درشبکه های تلویزیونی غربی انعکاس داشت گفته است: “با مشاهدات نزدیک ما در روزهای اخیر، نیروهای آمریکایی هیچ‌گونه رزمایشی را برگزار نکرده‌اند و اظهارات فرمانده ناوگان پنجم آمریکا درباره برگزاری بزرگ‌ترین رزمایش نیروهای آمریکایی طی چهار سال گذشته و پرواز یکصد فروند هواپیما از ناوهای آمریکایی در منطقه‌ی خلیج فارس صحت نداشته است. نیروهای دریایی ما مستقر در منطقه‌ی خلیج فارس و تنگه‌ی هرمز اوضاع را از نزدیک زیر نظر داشته و هر گونه تحرک ناوهای بیگانه را با اشراف اطلاعاتی کامل زیر نظر دارند.”