کمتر از دو روز پس از آنکه تایید شد شهرام امیری، پژوهشگر هسته ای ایران در دفتر حافظ منافع ایران در سفارت پاکستان در آمریکا به سر می برد، وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی اعلام کرد امیری در حال بازگشت به ایران است. همزمان، یک عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس اسلامی هم اعلام کرد دلیل آزادی امیری توسط آمریکا این بوده که او اصلا “دانشمند نبوده” و ایالات متحده پس از آگاهی از این مسئله اقدام به آزادی وی کرده است.
رامین مهمانپرست، سخنگوی وزارت خارجه دیروز صبح گفت: “با تلاش های انجام شده از سوی جمهوری اسلامی ایران و همکاری موثر سفارت پاکستان در واشنگتن، لحظاتی قبل شهرام امیری با بدرقه رییس دفتر حفاظت منافع جمهوری اسلامی ایران در واشنگتن، خاک آمریکا را ترک کرد و از طریق کشور ثالث وارد ایران خواهد شد.”
آقای مهمانپرست توضیح نداد کشور ثالثی که قرار است امیری از طریق آن وارد ایران شود کدام کشور است و در عین حال نگفت وی دقیقا چه وقت به ایران باز می گردد.
مهمان پرست همچنین از گفت و گوی تلفنی معاون آمریکای وزارت امور خارجه با شهرام امیری خبر داد و افزود: “در این تماس تلفنی، ضمن حصول اطمینان از سلامت و آرامش روحی وی به ویژه پس از حضور در دفتر حفاظت منافع ایران در واشنگتن، بر هرگونه تلاش کشورمان برای بازگرداندن امیری به میهن اسلامی و آغوش خانواده تاکید شد.”
سخنگوی وزارت امور خارجه در عین حال بار دیگر بر نقش دولت ایالات متحده آمریکا در آنچه “ربودن شهرام امیری” خواند تاکید و اعلام کرد: “این وزارتخانه همچنان پیگیری های خود را در رابطه با مسوولیت های دولت آمریکا در ربودن شهرام امیری از طریق کانال های مختلف حقوقی و دیپلماتیک، ادامه خواهد داد.”
تکذیب در آمریکا
اما دولت آمریکا کماکان هرگونه ایفای نقش در ربودن آقای امیری یا مجبور ساختن او به ورود به این کشور را تکذیب می کند.
هیلاری کلینتون، وزیر امور خارجه آمریکا دیروز گفت: “شهرام امیری، کارشناس هسته‌ای ایرانی، به اختیار خود در کشور آمریکا بوده و حالا هم آزاد است که این کشور را ترک کند.”
خانم کلینتون افزود: “آقای امیری در واقع قرار بود دیروز (دوشنبه) به سوی ایران حرکت کند، اما نتوانست همه ترتیبات لازم را برای این سفر تدارک ببیند.”
به گزارش بی بی سی، این اظهارات وزیر امور خارجه ایالات متحده در حالی منتشر شد که منابع خبری جمهوری اسلامی چند ساعت پیش تر از مراجعه آقای امیری به دفتر حفاظت از منافع ایران در واشنگتن (مستقر در سفارت پاکستان) و ابراز تمایل او برای بازگشت به ایران خبر داده بودند.
یک دیپلمات سفارت پاکستان هم حضور آقای امیری در این سفارتخانه را تأیید کرده و گفته بود: “او حدود ساعت ۶:۳۰ عصر روز دوشنبه در نزدیکی این سفارتخانه از یک ماشین پیاده شده و از آن هنگام در ساختمان سفارت حضور دارد.”
ایران و واکنش های متناقض
به دنبال انتشار خبر حضور شهرام امیری در دفتر حافظ منافع ایران در واشنگتن، رسانه های حکومتی ایران واکنش های متناقضی به این خبر نشان دادند.
خبرگزاری فارس، نزدیک به سپاه پاسداران و نهادهای امنیتی در گزارش خود از این واقعه نوشت امیری به دفتر حافظ منافع ایران “تحویل داده شده” اما واحد مرکزی خبر که زیر نظر صدا و سیمای جمهوری اسلامی فعالیت می کند، اعلام کرد وی با “مراجعه” به این دفتر، خواستار بازگشت سریع به ایران شده است.
ایرنا، خبرگزاری رسمی دولت جمهوری اسلامی هم در این خصوص نوشت: “شهرام امیری که با هدف سند سازی های واهی علیه فعالیت های صلح آمیز هسته ای و در کار مشترکی از سوی سرویس های های اطلاعاتی آمریکا و عربستان ربوده شده بود، دوشنبه شب ساعت 22به وقت محلی تحویل دفتر حافظ منافع ایران در واشنگتن شد و مقامات حاضر در این محل صحت این خبر را تایید کرده اند.”
بیشتر رسانه های حکومتی که از “تحویل” داده شدن شهرام امیری به دفتر حفاظت منافع ایران خبر می دهند، در عین حال این موضوع را “یک پیروزی اطلاعاتی دیگر برای سربازان گمنام امام زمان” نامیده اند. خبرگزاری فارس در همین زمینه نوشته است: “شهرام امیری در کار مشترکی از سوی سرویس های های اطلاعاتی آمریکا و عربستان در کشور عربستان ربوده و به آمریکا منتقل شده بود. با آغاز فعالیت های اطلاعاتی و رسانه ای جمهوری اسلامی ایران، دولت آمریکا مجبور به عقب نشینی شد و نامبرده را تحویل دفتر حافظ منافع ایران در آمریکا داد.”
مقامات دولتی جمهوری اسلامی پیش از این همواره تاکید کرده بودند که شهرام امیری در اختیار سرویس های جاسوسی ایالات متحده و ماموران سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (CIA) است.
دولت آمریکا هیچگاه این گزارش ها را تایید نکرد.
منوچهر متکی، وزیر امور خارجه ایران پیش از این از دولت آمریکا خواسته بود مانع خروج شهرام امیری از خاک این کشور نشود.
مبادله ای در کار نیست
در حالیکه با اعلام خبر بازگشت شهرام امیری به ایران برخی رسانه ها از احتمال مبادله او با سه کوهنورد آمریکایی زندانی در ایران خبر می دهند، مقامات رسمی ایران و آمریکا تاکید می کنند هیچ توافق پشت پرده ای برای مبادله این افراد با یکدیگر صورت نگرفته است.
مقامات آمریکایی در این راستا تاکید کرده اند که اقدامات شهرام امیری، از جمله ارسال نوارهای ویدیوئی و همچنین مراجعه به دفتر حفاظت از منافع ایران، نشانه آزادی عمل کامل او بوده و هرگونه معامله ای با دولت ایران در مورد مبادله وی با آمریکائیان زندانی در ایران را تکذیب کرده اند.
رابرت گیبز، سخنگوی دفتر رئیس جمهوری آمریکا هم با رد هر نوع ارتباطی بین ورود و حضور شهرام امیری در آمریکا و بازداشت شهروندان آمریکایی در ایران، گفت: “ما او (شهرام امیری) را نگه نداشته ایم و بنابراین هیچ مبادله ای در کار نیست.”
همزمان خانم کلینتون با اشاره به “مختار بودن” شهرام امیری برای ترک آمریکا گفت: “اما برعکس، ایران هنوز سه جوان آمریکایی را به رغم میلشان نگاه داشته است؛ ما درخواست خود را برای آزادی آنها و اجازه یافتنشان برای بازگشت نزد خانواده هایشان به دلایل انساندوستانه تکرار می کنیم”.
او همچنین به سرنوشت نامعلوم رابرت لوینسون، شهروند آمریکایی دیگری اشاره کرد که دولت آمریکا می گوید در سال ۲۰۰۷ در ایران ناپدید شده است و اطلاعی از او در دست نیست.
اما به گزارش بی بی سی، اشاره وزیر امور خارجه آمریکا به سرنوشت این شهروندان آمریکایی، به گمانه زنی رسانه های غربی در مورد احتمال نوعی مبادله میان دو کشور دامن زده است.
ساعتی پیش از خانم کلینتون، یک سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا هم در مورد آقای امیری گفته بود: “اعمال آقای امیری، ویدیوهایی که منتشر کرد و حالا رفتنش به دفتر حفاظت منافع ایران به روشنی ثابت می کند که او بر خلاف میلش در آمریکا نگاه داشته نمی شد. او آزادانه به این کشور آمد، آزادانه اینجا زندگی کرد و آزادانه انتخاب کرد که به ایران بازگردد. دولت آمریکا قطعا مانع او نخواهد شد. او خودش دارد ثابت می کند که ادعای شکنجه شدن و زندانی بودنش دروغ است. او می تواند هر داستانی که می خواهد بگوید، اما گفته های او واقعیت را عوض نمی کند.”
در سوی دیگر علاء الدین بروجردی، رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس ایران، روز چهارشنبه به خبرنگاران گفت ک با بازگشت شهرام امیری به ایران، «ماجرای مبهم ربایش» او روشن می شود.بروجردی اما افزود: “آنچه که مسلم است ربایش از سوی نیروهای آمریکایی و با همکاری سرویس های اطلاعاتی آمریکا و عربستان سعودی صورت گرفته است.”
آقای بروجردی امکان مبادله شهرام امیری با سه آمریکایی زندانی در ایران را مردود دانست و گفت : “ما ده تا دوازده نفر از اینگونه افراد در آمریکا داریم و اگر قرار باشد روزی مبادله ای صورت گیرد، باید تکلیف همه این افراد روشن شود.”
مقامات دولت آمریکا بارها خواستار آزادی سه کوهنورد تبعه این کشور که در ایران زندانی هستند شده اند. آمریکا همچنین ایران را متهم کرده که در ماجرای رابرت لوینسون، مامور سابق FBI که در سال 2007 در جزیره کیش ناپدید شده، نقش داشته است.
ایران این اتهام را رد ولی در عین حال دولت آمریکا را متهم کرده است که علیرضا عسگری، معاون سابق وزارت دفاع جمهوری اسلامی را سه سال پیش در خاک کشور ترکیه ربوده است. ایالات متحده این اتهام را رد می کند.
امیری دانشمند نبوده است
دیروز یک نماینده عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس اسلامی ادعا کرد آمریکا هنگامی راضی به آزاد کردن شهرام امیری شد که متوجه شد این فرد را اشتباهی گرفته و او اصلا دانشمند نبوده است.
محمد کریم عابدی در گفت و گو با خبرگزاری فارس با بیان اینکه “آمریکا وقتی به اشتباه خود در دانشمند نبودن امیری پی برد، او را آزاد گذاشت” گفت: “شهرام امیری با وجود اینکه بعد از آزادی تحت نظر بود با کم شدن فشارها و بیرون آمدن از زندان انفرادی توانست آن دو فیلم را ضبط کرده و بفرستد.”
وی اضافه کرد: “آمریکا وقتی متوجه شد ربودن وی فایده‌ای نداشته اقدام به بهره‌برداری دیگری کرد بنابراین او را آزاد گذاشت تا بتواند به کشور بازگردد تا آنها نیز در تبلیغات خود ادعای کار بشر دوستانه کنند.”
عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس با اشاره به اینکه “سیستم‌های جاسوسی وقتی فهمیدند امیری را اشتباه گرفته‌اند و نیاز آنها با ربایش وی برطرف نشده ادعا کردند که او دانشمند است” افزود: “آمریکایی‌ها اول صحبت از لپ‌تاپ کردند و مدعی شدند که یک دانشمند ایرانی با یک لپ‌تاپ از اطلاعات انرژی هسته‌ای آمده است، در حالیکه هیچ یک از این‌ها واقعیت نداشت و باید پاسخ دهند که این لپ تاپ و دانشمند کجا بوده و دانشمند کیست.”
یک عضو دیگر کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس اسلامی هم گفت: “شهرام امیری دارای تحصیلات فیزیک بهداشت بوده و ارتباطی با بحث هسته‌ای نداشته است؛ اما تشابه اسمی وی با شخص دیگری باعث اشتباه ربایندگان وی شده است.”
محمد کرمی راد با بیان اینکه “آمریکایی‌ها می‌خواستند لپ‌تاپی را که در اختیار داشتند به امیری نسبت دهند” افزود: “به دلیل اینکه لپ‌تاپ ادعایی آنها واقعیت نداشت، شهرام امیری نیز آن را نپذیرفت و آنها برای ایجاد جنگ روانی مدعی در اختیار داشتن لپ‌تاپ شدند در حالی که آن را به آژانس یا سازمان ملل تحویل نداده‌اند.”
ادعای دانشمند نبودن شهرام امیری در حالی توسط مقامات جمهوری اسلامی مطرح می شود که یکی از بزرگترین تلاش های دیپلماتیک و سیاسی جمهوری اسلامی برای بازگشت او انجام شده است؛آن هم در شرایطی که ایرانیان بسیاری در زندان های آمریکا به سر می برند ولی نشانه ای از اعمال تلاش های مشابه دولت ایران برای آزادی آنها دیده نمی شود.
پناهنده یا ربوده شده؟
به ادعای مقامات جمهوری اسلامی، شهرام امیری، پژوهشگر دانشگاه صنعتی مالک اشتر، وابسته به وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح، در ماه ژوئن (خرداد) سال گذشته هنگام سفر حج عمره در عربستان سعودی ربوده و به ایالات متحده منتقل شد.
مقامات و بعضی رسانه های جمهوری اسلامی ماموران اطلاعاتی آمریکا و عربستان را مسئول ربودن امیری قلمداد کرده و با تکذیب هرگونه ارتباط او با فعالیت های اتمی ایران، گفته بودند انگیزه آمریکاییان از این اقدام، انتشار اطلاعات جعلی درباره این فعالیت ها است.
در ماه مارس سال جاری، یک شبکه تلویزیونی آمریکایی به نقل از یک منبع اطلاعاتی این کشور، بدون ذکر نام او، گزارش کرد شهرام امیری، که به عنوان پژوهشگر، با فعالیت های هسته ای ایران ارتباط داشته، خود به ایالات متحده پناهنده شده است.
براساس این گزارش، این پژوهشگر ایرانی اطلاعات ارزشمندی را در مورد فعالیت های محرمانه اتمی جمهوری اسلامی در اختیار آمریکا و آژانس بین المللی انرژی اتمی قرار داده که از جمله شامل افشای طرح احداث یک مرکز مخفی غنی سازی اورانیوم در نزدیکی شهر قم بوده است.
با اینهمه، مقامات جمهوری اسلامی همچنان بر ربوده شدن شهرامخ امیری و انتقال اجباری او به ایالات متحده پافشاری کرده اند.
در ماه ژوئن سال جاری، شبکه تلویزیون دولتی ایران یک پیام ویدیوئی از این شهروند ایرانی را پخش کرد و اظهار داشت که شهرام امیری این نوار ویدیوئی را با فرار از دست محافظان آمریکایی خود تهیه و به شیوه ای محرمانه برای سازمان های اطلاعاتی جمهوری اسلامی ارسال داشته است.
آقای امیری در این نوار ویدیوئی اظهارات مقامات ایرانی در مورد ربوده شدن خود در عربستان را کمابیش به طور کامل مورد تایید قرار داد و خواستار بازگشت به ایران شد.
همزمان، نوار ویدیوئی دیگری از وی در سایت یوتیوب منتشر شد که در آن، وی می گفت برای ادامه تحصیل و به اراده خود به ایالات متحده آمده و تلویحا هم اتهام ربوده شدن و هم موضوع پناهندگی خود را مردود دانست.
بر اساس این دو نوار، او در ایالات متحده سکونت داشت، اما همسر و فرزندش همچنان در ایران بودند.
یکی از رسانه های غربی در توجیه اظهارات متناقض امیری در دو نواری که از او منتشر شد، نوشته است نهادهای امنیتی جمهوری اسلامی از طریق خانواده شهرام امیری، او را تحت فشار قرار داده و از او خواسته اند اتهام ربوده شدن خود به دست آمریکاییان را تایید کند و خواستار بازگشت به ایران شود.
این گزارش از سوی منابع رسمی تایید یا تکذیب نشده اما اخیرا، رسانه های خبری جمهوری اسلامی از ملاقات اعضای خانواده امیری با یک مقام وزارت امور خارجه و درخواست آنان برای پیگیری وضعیت خویشاوند “ربوده شده” خود خبر دادند.
پس از آن هم فیلم های متناقض دیگری از شهرام امیری در اینترنت منتشر شد که در برخی از آنها می گفت از دست ماموران امنیتی آمریکا فرار کرده و در برخی دیگر می گفت در آمریکا مشغول تحصیل است، شرایط خوبی دارد و طی روزهای آینده به ایران باز می گردد.
طی ده روز اخیر، وزارت خارجه جمهوری اسلامی دو بار کاردار سفارت سوئیس، حافظ منافع آمریکا در ایران را در ارتباط با وضعیت شهرام امیری احضار کرده است.
به گفته وزارت امور خارجه، در اولین ملاقات، مدارکی حاکی از ربوده شدن شهرام امیری در اختیار مسئول سفارت سوئیس در تهران قرار گرفت و در ملاقات دوم، این وزارت خانه خواستار بازگشت بدون قید و شرط وی به ایران شد.
شبکه تلویزیونی ای بی سی آمریکا اواخر ماه مارس سال جاری به نقل از منابع اطلاعاتی ایالات متحده که از آنها نامی برده نشده بود، گزارش دادکه آقای امیری به آمریکا پناهنده شده و اطلاعات ارزشمند خود از برنامه های اتمی ایران را در اختیار دولت این کشور قرار داده است.
بر اساس این گزارش، افشای برنامه ساخت یک مرکز جدید غنی سازی اورانیوم در نزدیکی قم یکی از نتایج همکاری شهرام امیری با سازمان های اطلاعاتی غرب بود. دولت آمریکا این گزارش را تایید نکرده است.
خبر ناپدید شدن شهرام امیری نخستین بار توسط منوچهر متکی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی به صورت رسمی اعلام شد. او 15 مهر سال 88 یعنی چند ماه پس از ناپدید شدن امیری گفت دولت اسنادی در دست دارد که نشان می دهد آمریکایی ها مسئول بازداشت شهرام امیری، شهروند ایرانی که در عربستان دستگیر شده، هستند اما به ماهیت این اسناد اشاره ای نکرد.
مقامات جمهوری اسلامی می گویند این پژوهشگر برنامه هسته ای ایران طی سفر حج به عربستان سعودی ربوده شده است.
ایران مقررات بسیار سختگیرانه ای برای سفرهای خارجی ماموران امنیتی یا نظامی و بخصوص اشخاص فعال در برنامه هسته ای جمهوری اسلامی دارد.
روزنامه ساندی تلگراف چاپ لندن در گزارشی که روز یکشنبه 13 دسامبر 2009 منتشر کرد، مدعی شد که آقای امیری اطلاعات بسیار حساسی از برنامه هسته ای ایران را به غرب منتقل کرده است.
این گزارش به نقل از منابع اطلاعاتی دولت فرانسه حاکی از آن بود که شهرام امیری بازرسان آژانس اتمی سازمان ملل را پیش از پرواز آنها به تهران، در یک جلسه مخفی در فرودگاه فرانکفورت در جریان این برنامه قرار داده بود.
بنابه این گزارش شهرام امیری که یک فیزیکدان با تخصص اتمی است در تاسیسات زیرزمینی فردو در نزدیکی قم فعالیت داشته که اتحادیه اروپا سال گذشته از آن به عنوان بخشی از برنامه اتمی نظامی ایران نام برده بود.
