حمید احدی
همزمان با ابراز شادمانی محمود احمدی نژاد و مقامات دولتی نسبت به انتشار گزارش اطلاعاتی جدید سازمان امنیت ملی آمریکا درباره فعالیت های هسته ای ایران، رسانه های جهانی به واکنش های وسیعی دست زده اند که اساس آن بر این است که خطر جنگ تا اندازه زیادی کاهش یافته. اما در داخل کشور رسانه های دولتی مانند دو سال گذشته که هر اتفاقی را پیروزی بزرگی برای دولت می شمارند، گزارش آمریکائی ها را هم موفقیتنی برای خود و شکستی برای آمریکا وانمود کرده اند، در همین حال بسیاری از تحلیل گران توجه داده اند که این گزارش مثبت نیست و می تواند دامی باشد.
مهم ترین واکنش آمریکایی ها به گزارش، از آن جورج بوش، رییس جمهور آمریکا بود که دیروز خواهان آن شد که دولت ایران درباره اهداف هسته ای خود توضیح دهد و تاکید کرد که مطمئن است که بریتانیا، فرانسه، آلمان و روسیه، برنامه هسته ای ایران را یک مشکل قلمداد می کنند. در واکنشی دیگر، کاندولیزا رایس به خبرنگارانی که همراه با وی به اتیوپی سفر می‌کردند، گفت: به ایرانی‌ها می‌گویم از گشایشی که در برابرتان قرار گرفته برای تعلیق کار بر روی چرخه سوخت استفاده کنید این چیزی است که همه از آن نگران هستند. اجازه دهید بنشینیم و درباره اینکه چطور می‌توانید برنامه هسته ای غیرنظامی داشته باشید که خطر اشاعه نداشته باشد، گفت‌وگو کنیم.
وزیر امور خارجه آمریکا در بخشی دیگر از سخنانش گفت: کاهش فشارها علیه ایران اشتباه بزرگی خواهد بود، زیرا گزارش جامعه اطلاعاتی آمریکا گفته است که تهران در سال 2003 برنامه هسته‌ای خود را متوقف کرده است. بههمین دلیل، اعمال فشار برای رسیدن به سومین قطعنامه تحریم شورای امنیت علیه تهران ادامه خواهد یافت.
اما در داخل، قابل تامل ترین واکنش داخلی از علی لاریجانی دبیر سابق شورای عالی امنیت ملی بود که دولتمردان و تصمیم سازان را از اغراق گوئی در مورد گزارش برحذر داشت و از آن ها خواست از افراط و تفریط دست بردارند. این جمله چند ساعتی بعد از آن منتشر شد که محمود احمدی نژاد گزارش جدید را به معنای پایان بحران هسته ای دانست و روزنامه رسمی دولت اظهار نظر کرده که فقط یک عذرخواهی از سوی آمریکایی ها باقی مانده تا همه چیز حل شود. جلال فیاضی در سرمقاله ایران نوشت: “با انتشار بخش هایی از گزارش محرمانه ۱۶ نهاد امنیتی و اطلاعاتی آمریکا، یک اعتراف رسمی دیگر مبنی بر صلح آمیز بودن فعالیت های هسته ای ایران در کارنامه آمریکا یی ها ثبت شد و نشان داد مقامات تندرو کاخ سفید بی هیچ سندی زبان به اتهام علیه ایران می گشایند.” مدیر روزنامه ایران پیش بینی کرده که این گزارش و گزارش البرادعی، آمریکا را در قانع سازی دیگر کشور های عضو شورای امنیت برای اتخاذ تصمیم های شدید تر علیه ایران با چالش مواجه سازد و انزوای بیشتری را متوجه کاخ سفید کند.
سایر روزنامه های هوادار دولت مانند کیهان هم گزارش سازمان های اطلاعاتی آمریکا درباره فعالیت های هسته ای ایران را پیروزی برای ایران و شکست جورج بوش رییس جمهور آمریکا توصیف کردند. در همین راستا، قدس با عنوان “گزارشی که مثل توپ صدا کرد” و همشهری با تیتر “بوش زیر فشار رسانه‌ها” و جوان با عنوان درشت “جنگ‌طلب مات شد” و جام جم با “توفان اطلاعاتی بر پیکر دولت بوش” به استقبال این گزارش رفتند.
هشدار جمهوری اسلامی
در واکنشی متفاوت، روزنامه جمهوری اسلامی در سرمقاله خود توجه داده که آن چه در گزارش شانزده سازمان اطلاعاتی آمده می تواند خطرناک باشد . به نوشته این روزنامه گزارش های اطلاعاتی آمریکائی شیطنت است و این شیطنت می تواند برای ایران خطرناک باشد و آنچه را دولتمردان آمریکا دیروز و به دنبال انتشار این گزارش مطرح کرده اند به افکار عمومی جهان القا نماید. در آنصورت دولت آمریکا می تواند به بهانه اینکه جلوگیری از بازگشت ایران به رویکرد نظامی در فعالیت های اتمی نیازمند ادامه فشار به دولتمردان ایرانی است سیاست خصمانه خود علیه ایران را ادامه دهد و راهی را که برای تصویب سومین قطعنامه ضد ایرانی در شورای امنیت سازمان ملل در پیش گرفته است ادامه دهد.
از سوی دیگر، اعتماد ملی در سرمقاله خود نوشت انتشار گزارش 14 سازمان و نهاد اطلاعاتی و امنیتی آمریکا و اعتراف به اینکه ایران از سال 2003 قصد خود برای دستیابی به سلا‌ح‌های اتمی را کنار نهاده، مباحث و حتی جنجال‌های فراوانی را در آمریکا و دیگر رسانه‌های بین‌المللی جهان برانگیخت.
به نوشته اعتماد ملی این گزارش در زمانی که گروه 1+5 خود را آماده اعمال تحریم‌های جدید علیه ایران می‌کند، از معنایی دوگانه برخوردار است. از یک سو نشان‌دهنده تصمیم نهایی آمریکا برای صرف‌نظر کردن از گزینه نظامی حداقل در ماه‌های منتهی به ژانویه تا می است و از سوی دیگر متضمن حمایت بنیادین از افزایش سطح تحریم‌ها علیه ایران برای منصرف کردن ایران- به زعم خودشان- از بلندپروازی‌های هسته‌ای است، اما علی‌رغم تحلیل دوگانه نهادهای امنیتی آمریکا، نباید فراموش کرد که صرف توقف تلا‌ش ایران برای دستیابی به سلا‌ح‌های اتمی در سال 2003 از آن دست ادعاهایی است که نمی‌توان در نفی و یا اثبات آن صف‌بندی نمود.
شتابزده و آماتوری
پرویز اسماعیلی در سرمقاله تهران امروز زاویه ای دیگر را مورد توجه قرار داده و واکنش‌های مثبت نسبت به این گزارش را که حتی از زبان بالاترین مقامات دولتی و دیپلماتیک ابراز شده حرکتی نادرست و عامیانه خوانده و آن را به واکنش قبلی مقامات به گزارش چندی پیش البرادعی تشبیه کرده که که یکسره “مثبت” خوانده شد. اسماعیلی آورده: گویی مدیران ارشد اجرایی نمی‌دانند که افکار عمومی را می‌توان از طریق رسانه‌ها هم کنترل کرد و نیازی به خرج کردن از اعتبار مقامات رسمی‌نیست.
نویسنده سرمقاله تهران امروز تاکید کرده که شتابزدگی در مواضع، رفتارهای آماتور گونه دیپلماتیک و عدم شفافیت و ارائه تحلیل درست از ماهیت این گزارش‌ها، در آینده ما را با مشکلاتی مواجه خواهد کرد. حال اینکه انتظار می‌رفت چالش‌های سنگین سال‌های گذشته باید دیپلماسی ما را ورزیده‌تر کرده باشد.
نویسنده سرمقاله سپس توجه داده که جمله “ایران در پاییز یا سپتامبر 2003 (شهریور 82) برنامه تسلیحات هسته‌ای خود را متوقف کرد” در گزارش اشاره به زمان توافق با سه کشور اروپایی در سعدآباد و آغاز تعلیق است. ضمن اینکه برخلاف آنچه در گزارش اخیر البرادعی اعلام شده (یعنی صلح آمیز بودن فعالیت‌های ایران از سپتامبر 2003) بر اساس گزارش برادعی این وضعیت از 18 سال پیش وجود داشته و از سوی دیگر گزارش ادعا کرده که نظامیان در فن آوری هسته ای دست داشته اند در حالی که چنین امری نادرست است و در هیچ گزارشی نیست.
در خارج از ایران، رادیو آلمان با احمد تقوایی کارشناس مسائل سیاسی گفتگویی درباره گزارش اطلاعاتی جدید کانجام داده و از قول وی نوشته گزارشی که منتشر شده تاثیرات خیلی خیلی زیادی به روی دو مسئله باقی خواهد گذاشت. یک، مسئله‌ی داخل آمریکا و مسئله‌ی انتخابات آمریکا، و دیگری هم مناسبات ایران و آمریکا: “ در حقیقت با انتشار این گزارش می‌شود گفت یک گام خیلی مهمی، یک موضوع خیلی مهمی در ارتباط با کاهش خطر جنگ در حقیقت اتفاق افتاده است.“
این کارشناس تاکد کرد: با انتشار این گزارش در حقیقت به نظر نمی‌رسد که دولت بوش دیگر قادر باشد افکار عمومی آمریکا را برای هر نوع حمله‌ی نظامی حداقل در سال آینده آماده بکند. از این لحاظ به هرحال اهمیت اساسی دارد. بویژه اینکه مسئله‌ی ایران یکی از موضوعات جدی دعوای انتخابات آمریکا هم بود و هنوز زود است که من تاثیرات آن را روی این جدلهای انتخاباتی ببینم. ولی فکر می‌کنم با انتشار این خبر موقعیت حزب جمهوریخواه و دولت بوش در پیشبرد برنامه‌هایشان در سال آینده خیلی تضعیف خواهد شد.