مدیرکل امور مطبوعات و خبرگزاری‌های داخلی وزارت ارشاد، دیروز همزمان با افتتاح نخستین نمایشگاه استانی مطبوعات و خبرگزاری‌ها، از راه‌اندازی خبرگزاری فرامنطقه‌ای با زبان کردی در کشور خبر داد.این در حالیست که بیشتر نشریات کردی کشور به طور دائمی یا موقت توقیف شده اند و ازمیان انبوه روزنامه هایی که در دوران اصلاحات در کردستان منتشر می شد، تنها سه نشریه، آن هم به طور نامنظم و با مضامین غیر سیاسی منتشر می شوند.دو روزنامه نگار کرد هم در مصاحبه با “روز” راه اندازی این خبرگزاری را تلاشی جهت بدیل سازی برای رسانه های ماهواره ای کردی خوانده اند.
منصور تیفوری، روزنامه نگار کرد و عضو انجمن صنفی روزنامه نگاران ایران، درمصاحبه باروز می گوید: “این پروژه که اکنون سخن از عملی شدن آن خبر داده اند، ریشه در یک برنامه ریزی دقیق و قبلی دارد. برای عملی ساختن این پروژه ابتدا روزنامه ها را به محاق توقیف بردند و عملا روزنامه نگاران را بیکارکردند”.
شهاب الدین شیخی دیگر روزنامه نگار کرد اما در مصاحبه با روز با اشاره به ممنوعیت زبان کردی از زاویه دیگری به این موضوع می پردازد: “در سرزمینی که زبان کردی ممنوع است، تاسیس خبر گزاری کردی تامل برانگیز است.”
نمایشگاه استانی در استانی بدون نشریه
نخستین نمایشگاه استانی مطبوعات و خبرگزاری‌ها دیروز با حضور نماینده ولی فقیه در کردستان، مدیرکل مطبوعات و خبرگزاری‌های داخلی وزارت ارشاد اسلامی و جمعی از مسئولان استان، در سنندج افتتاح شد.
به گزارش خبرگزاری فارس از سنندج، مدیرکل اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی کردستان در مراسم افتتاحیه این نمایشگاه در سالن اجتماعات مجتمع فرهنگی و هنری فجر سنندج، گفته است: “برپایی این نمایشگاه به همت شورای اطلاع‌رسانی، اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی و خانه مطبوعات استان محقق شده است.”
قباد میمنت‌آبادی، در این مراسم بدون اشاره به آمار یا تعداد نشریات موجود کردستان افزوده: “آنچه که درعرصه مطبوعات و خبرگزاری‌های استان کردستان به چشم می‌خورد، تلاش برای نفی کاذب و تفرقه‌انگیزی است که در این راستا جامعه مطبوعاتی استان توانسته‌اند به عنوان بازوی قدرتی خوب عمل کنند.”
او در عین حال از اینکه مطبوعات در کردستان نتوانسته در راستای “نفی کاذب و تفرقه‌انگیزی” به عنوان “بازوی قدرتی خوب عمل کنند” انتقاد کرد، بی آنکه بگوید منظور وی از “جامعه مطبوعاتی” و “خبرگزاری‌های استان کردستان” چیست.
منصور تیفوری درخصوص برگزاری این جشنواره به روز می گوید: “برگزاری این جشنواره در جایی که روزنامه های حتی نیمه حکومتی نیز همیشه در معرض خطر بوده و عملا در آنجا نشریه ای نمانده، تنها بخشی از نمایشی است که سیستم های غیردمکرات و در این مورد جمهوری اسلامی برای بازتولید خود در تمام حوزه ها و کنترل همه امور، در صدد اجرای آن بوده اند.”
اما به نظر شهاب الدین شیخی، دیگر روزنامه نگار کرد که در دوران اصلاحات مسئولیت سردبیری چندین روزنامه کردی را در تهران به عهده داشته، این کار “اقدامی برای جذب روزنامه نگارهای کرد” به طرف حاکمیت است.
آقای شیخی می گوید: “تمام مطبوعات کردی درعرض چند سال پایانی دولت خاتمی و سالهای اولییه به قدرت رسیدن احمدی نژاد در کردستان قتل و عام و نیروهای آن بیکار شدند. لذا به نظر من انتخاب کردستان برای برگزاری این نمایشگاه اتفاقی نیست، آنها طبق یک برنامه قبلی در صددند نیروهای روزنامه نگار کرد را که به خاطر توقیف نشریات کردی بیکار شده اند جذب کنند تا از این طریق به عملی نمودن پروژه ای دست بزنند که سالهاست برای مطبوعات کردی در نظر داشته اند. به طور کلی می توان گفت این اقدام نشانه ای است از یک برنامهی رسانهای که مقامات وزارت ارشاد از سالهای گذشته برای تهی ساختن محتوای کار رسانه ای در کردستان مد نظرشان بوده است.”
در ادامه منصور تیفوری که انتخاب کردستان را به عنوان مکانی برای برگزاری نخستین نمایشگاه مطبوعات استانی “نمایش قدرت” می داند، می گوید: “این اقدام تلاشی دیگر برای مقابله با نفوذ رسانه های کردی زبان گروه های اپوزیسیون کرد است. دقیقا مشابه کاری که اوایل انقلاب با تاسیس گروه پیشمرگان مسلمان برای تضعیف پیشمگران کرد انجام دادند.”
جذب روزنامه نگاران بیکار
سید احسان قاضی‌زاده، مدیرکل امور مطبوعات و خبرگزاری‌های داخلی وزارت ارشاد هم دیروز در جمع خبرنگاران اعلام کرد که راه اندازی این خبرگزاری “به منظور توجه به نیاز و زبان مخاطب در حوزه‌های مختلف اقتصادی، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و ورزشی و غیره” صور ت می گیرد.
اما این دو روزنامه نگار کرد در مورد انگیزه های راه اندازی این خبرگزاری، نظر دیگری دارند. شهاب الدین شیخی آن را بی ارتباط با تحولات سیاسی داخلی ایران و منطقه نمی داند.
او می گوید: “به نظر من ابتدا باید به تحولات سیاسی داخلی ایران و هم چنین تحولات سیاسی منطقه ای توجه کامل داشت. ایران در سال گذشته در گیر یکی از عظیم ترین جنبش های سیاسی 30 سال گذشته ی خود بوده اما بنا به دلایلی مناطق حاشیه ای ایران که دارای ترکیب جمعیتی متفاوت از لحاظ زبانی و قومی هستند به صورت عملیاتی به گستردگی مناطق مرکزی درگیر این جنبش نشده اند. اما با گذشت زمان زمزمه های اعتراضات سیاسی و اجتماعی در مناطق کردی و آذربایجان هم بلند شده است. به نظر من بخشی از این اقدامات برای به بیراهه کشاندن حواس افکار عمومی و ایجاد و تلقین این ایده است که دولت غیر مشروع احمدی نژاد می خواهد به مسایل قومی توجه جدیدی داشته باشد.”
اما تیفوری، سردبیر بخش کردی روزنامه توقیف شده آشتی که پیشتر مدتی را به خاطر فعالیتهای مطبوعاتی در بازداشت به سر برده است، در خصوص انگیزه راه اندازی این خبرگزاری به روز می گوید: “قبل از هر چیز از تجارب شخصی خودم در این زمینه بگویم. به هنگام بازداشتم در سال 1385 در مقابل فعالیت های مستقلم در حوزه مطبوعات، پیشنهاد راه اندازی یک خبرگزاری کردی را به عنوان یک بدیل مطرح کردند. البته این پیشنهاد تنها در مقابل من گذاشته نشد، به چند نفر دیگر از روزنامه نگاران کرد نیز چنین پیشنهادی داده شده بود.لذا این پروژه که اکنون سخن از عملی ساختن آن به میان کشیده شده، ریشه در یک برنامه ریزی دقیق و قبلی دارد. برای عملی ساختن این پروژه ابتدا روزنامه ها را به محاق توقیف بردند و عملا روزنامه نگاران را بیکارکردند، هر چند نتوانستند حمایت روزنامه نگاران جدی و متعهد به اصول حرفه ای را در این زمینه با خود داشته باشند.”
در اصل 15 قانون اساسی جمهوری اسلامی، با تاکید بر آزادی زبان های محلی و قومی آمده است: “استفاده از زبان های محلی و قومی در مطبوعات و رسانه های گروهی و تدریس ادبیات آنها در مدارس، در کنار زبان فارسی آزاد است.”
شهاب الدین شیخی با یادآوری این اصل قانون اساسی در ادامه می گوید: “راه اندازی یک خبرگزاری فرامنطقه ای به زبان کردی زمانی بیشتر قابل تامل است که در ایران، اگر چه طبق اصل پانزده قانون اساسی آموزش زبان های غیر فارسی آزاد است، اما عملا تا به امروز این امکان وجود نداشته و حتا اقدامات بخش خصوصی نیز در این زمینه با شدیدترین برخوردهای امنیتی رو به رو شده است. ما در این سال ها بارها شاهد بسته شدن آموزشگاه های محلی زبان کردی بوده ایم و حتا برخی از گردانندگان این آموزشگاه ها با احضار و بازداشت رو به رو شده اند. در واقع در سرزمینی که زبان کُردی ممنوع است، تاسیس یک خبرگزاری به زبان کردی تامل برانگیز است.”
او تاکید می کند: “وقتی مردم نمی توانند زبان خود را بیاموزند، بنویسند و بخوانند معلوم است که چنین تصمیم هایی مسایل دیگری را پی گیری می کند.”
این روزنامه نگار کرد مسائل منطقه ای را نیز بی تاثیر نمی داند: “از سوی دیگر تحولات منطقه ای در مورد وضعیت سیاسی و فرهنگی کردها در چهار کشور همسایه هم مطرح است؛ از سویی در عراق دولتی منطقه ای و فدرال دارد و از سوی دیگر ترکیه با فشارهای اتحادیه ی اروپا، به تامین بخشی از حقوق فرهنگی کردها ( هرچند محدود) می پردازد. به عنوان نمونه می توان به تاسیس کانال ماهواره ای 24 ساعته ی کردی در ترکیه اشاره کرد. دولت اقلیم کردستان نیز که از سالیان دور محل تجمع و مرکز فرهنگی و رسانهای تمامی مناطق کردنشین در منطقه بوده و در چند ساله ی اخیر به واسطه ی برخورداری از استقلال فرهنگی توانسته به توسعه ی قابل توجهی در این زمینه دست بیاید، می تواند احساس خطری برای سیاست های منطقه ای جمهوری اسلامی و به ویژه تاثیر گذاری اش در سیاست های عراق باشد.”
مقابله با کانال های کردی
سید احسان قاضی‌زاده، هم در واقع بحث مشابهی را مطرح کرده است، اما از زاویه حکومت: “استان کردستان یکی از استان‌های مرزی کشور است که نسبت به سایر استان‌های کشور بیشتر در خطر تهاجم فرهنگی دشمنان است، از این‌رو ایجاد این خبرگزاری می‌تواند در راستای تقویت و ماندگاری فرهنگ منطقه با زبان کردی در برابر تهدید فرهنگی دشمن موثر باشد.”
این سخنان در شرایطی مطرح شده که اهالی مطبوعات کشورهای همسایه طی هفته گذشته از تلاشهای ایران برای گسترش فرهنگ اسلامی از طریق شبکه جهانی سحر در منطقه خبر داده اند.
به گزارش روزنامه “دستور” که به زبان کردی در سلیمانیه کردستان عراق منتشر می شود، “تمام برنامه های سیمای کردی سحر در راستای گسترش فرهنگ دینی و سیاسی و جمهوری اسلامی در اقلیم کردستان و کریه نشان دادن چهره جامعه اقلیم کردستان به شهروندان آن منطقه تنظیم می شود”.
یک کارشناس رسانه ای در مصاحبه با این روزنامه گفته است: “شبکه سحر با اولویت قراردادن اخبار مربوط به کردستان عراق، آن هم با سانسور در راستای منافع جمهوری اسلامی در منطقه در صدد ایجاد یک بدیل رسانه ای است”.
البته دست اندر کاران شبکه جهانی سحر نیز این نکته را انکار نکرده اند. آنها در توجیه “رسالت و اهداف” این شبکه گفته اند که “مقابله با نفوذ فرهنگ غیر اسلامی در جهان اسلام و افشاگری علیه سیاستهای استـکباری قـدرتـهای بـزرگ بـرای تـسلـط بـر ملتهای در سطح عام مخاطبان و سایر ملل جهان” یکی از اهداف راه اندازی شبکه جهانی سحر است.
در سایت شبکه جهانی سحر هم در قسمت معرفی بخش های مختلف این شبکه، در خصوص دلایل راه اندازی “سیمای کردی” شبکه سحر آمده است: “با تاسیس سیمای کردی شبکه جهانی سحر در زمان حاکمیت حزب بعث در عراق، بزودی نیاز به دسترسی به اطلاعات و جهت دهی های شفاف، صحیح و بدور از جو خفقان و فشار حکومت بعث عراق توجه مخاطبان کرد ساکن مناطق شمالی عراق را که عمده بینندگان سیمای کردی را در خود جا داده است به خود جذب نمود.”
و در ادامه آن تاکید شده است: “سیمای کردی اولین و قدیمی ترین تلویزیون ماهواره ای است که برای کردهای عراقی برنامه پخش می کند و در حال حاضر نیز با روزانه ۹ ساعت پخش برنامه از اعضاء فعال خانواده رسانه ای شبکه جهانی سحر است.”
به گزارش پایگاه خبری شبکه جهانی سحر “سیمای کردی” این شبکه در سال (1376- 1997) شروع به کار کرده است. با این حال این ادعا که “سیمای کردی شبکه سحر اولین و قدیمی ترین تلویزیون ماهواره ای است که برای کردهای عراقی برنامه پخش می کند” در حالی مطرح می شود که دو سال پیش از این تاریخ(1374-1995) کانال ماهواره ای “مت تی وی” به عنوان اولین تلویزیون کردی که مخاطب آن به ویژه کردهای ترکیه و عراق بودند شروع به پخش خود را آغاز کرده است.
در رابطه با سیمای کردی شبکه جهانی سحر شهاب الدین شیخی می گوید: “در مورد شبکه ی ماهواره ای سحر که به چند زبان برنامه پخش می کند، دیگر به وضوح پیداست که سیاست این شبکه هم نه در راستای تقویت زبان کردی، بلکه در راستای سیاست تاثیر منطقه ای و حتا گاه فرا منطقه ای است.”
وی در پایان این گفتگو جهت “یادآوری” میگوید: “خبرگزاری کردی قاعدتا باید مسایل و ویژگی های فرهنگی مردم کرد را به عنوان محتوای اصلی خود در نظر داشته باشد. اما با توجه به سیاست های قبلی ما می دانیم که پخش برنامه و خبر در این موارد، زیر نظارت مستقیم مرکزی واحد به تولید محتوا می پردازند که همین امر نشان دهنده این است که ایجاد چنین خبرگزاری ها و شبکه هایی بیشتر از آنکه در راستای توجه به فرهنگ و زبان کردی باشد، به یکسان سازی سیاست ها نظر دارد.”
وعده مسئولان وزارت فرهنگ و ارشاد جمهوری اسلامی برای راه اندازی یک خبرگزاری فرامنطقه ای به زبان کردی، در حالیست که هم اکنون هیچ نشریه یا روزنامهای در کردستان به طور منظم منتشر نمی شود و تعدادی از روزنامه نگاران کرد از جمله “عدنان حسن پور” و “محمد صدیق کبود وند” در زندان بسر می برند.
