سلی بازبی
آزادی ناگهانی 15 ملوان و تفنگدار دریایی بریتانیایی امید برای سازش بیشتر ایران بر سر موضوع های دیگر، و از همه مهمتر برنامه اتمی را افزایش داده است.
این حرکت نشان از آن دارد که محافظه کاران واقعگرا، جناحی که از حکومت آخوندی حمایت میکند- برای آنکه آسیبی از آمریکا و متحدانش به ایران نرسد- آماده توافق با غرب است.
علی لاریجانی که یک محافظه کار مذهبی، اما واقعگراست به رهبری ایران نزدیک میباشد. متحدان او از جمله هاشمی رفسنجانی نسبت به احمدی نژاد کمتر با غرب ضدیت دارند. واقعگرایان از آن بیم دارند که سیاستهای عوامفریبانه احمدی نژاد به اقتصاد ایران لطمه بزند و باعث بهم ریختن وضع موجود شود.
اما اگر لاریجانی و متحدانش به رویارویی با بریتانیا پایان دادند، نمایش احمدی نژاد در مراسم آزادی ملوانان نشان داد که او هنوز کنار نرفته است. همین مبارزه بین واقعگرایان و تندروهای جمهوری اسلامی است که امیدها را زنده نگه میدارد: در حالیکه روز پنچشنبه ایران به سر میز مذاکره با اروپا برمیگردد، غرب در مورد هرگونه سختگیری بیشتر هشدار داده است.
پرسشی که این علامتهای متناقض در مورد ایران مطرح میکند این است که در این کشور سرنخ به دست کیست؟ گمان میرود خامنه ای فقط در مواقعی مداخله میکند که جناحها نتوانند به توافق برسند، اما معلوم نیست که این مداخله در چه زمان و برسر چه موضوع هایی پیش میآید. احمدی نژاد فردی است که آزادی بریتانیایی ها را اعلام کرد، اما رسانه های بریتانیایی از قول مقامات بریتانیایی نوشتند تا زمانی که لاریجانی اعلام نکرد که تهران خواهان یک راه حل دیپلماتیک است، پیشرفت چندانی در مورد این موضوع بدست نیامده بود.
رقیب اصلی رئیس جمهور، لاریجانی است که افسر سابق سپاه پاسداران بوده و انگلیسی حرف میزند. جون آلترمن، متخصص خاورمیانه در مرکز تحقیقات استراتژیک و بین الملل واشنگتن، می گوید همه اینها نشان از آن دارد که واقعگرایان نسبت به تندروهای رادیکال دست بالاتر را دارند. به گفته آلترمن:“آزادی بریتانیایی ها بدون یک دادگاه نمایشی و یا یک عقب نشینی اساسی از طرف بریتانیا، نشان از پیروزی نیروهای محافظه کار دارد.” بااین همه احمدی نژاد هنگام آزادی بریتانیایی ها اخطار کرد که در صورت ادامه تحریمهای شورای امنیت برای جلوگیری از برنامه اتمی ایران دست به مقابله خواهد زد. برنامه اتمی ایران موضوعی است که هیچ یک از رهبران کنونی ایران در مورد آن میانه رو به حساب نمیآیند.
احمدی نژاد و حامیان او ایدئولوژی ضد غربی را با محافظه کاری اسلامی درهم آمیخته اند. لاریجانی و متحدان او نیز محافظه کار، مذهبی و پشتیبان شدید سپاه پاسداران هستند، اما ضدیت کمتری با غرب دارند.
این بدان معنی است که گفتگو در باره برنامه اتمی دشوار است، در حالیکه غربیان ایران را متهم میکنند که به گروههای خشونت گرا در عراق و دیگر تندروهای اسلامی در خاور میانه کمک میرساند.
به گفته ولی نصر و ری تکیه، ایران مایل به گفتگو با آمریکا و غرب است، و به همین منظور “انعطاف و واقعگرایی” از خود نشان میدهد. اما تا کنون آمریکا و دیگر حکومتها، به خاطر ترس از تلاشهای ایران برای توسعه سلاحهای اتمی، سرسختانه خواسته اند که قبل از هرگونه مذاکره ایران برنامه اتمی خود را متوقف نماید.
به این ترتیب به نظر میرسد، تا زمانی که ایرانیان متحد باقی بمانند، جای زیادی برای پیشرفت دیپلماتیک وجود نداشته باشد.