شیرین کریمی
محمد خاتمی دیروز در مراسمی که با چند روز تاخیر در پاسداشت روز ۱۶ آذر از سوی انجمن اسلامی دانشجویان دانشگاه تهران و علوم پزشکی تهران برگزار شد، ضمن سخنانی با تاکید بر نقش دانشگاه در مبارزه با دیکتاتوری و استبداد،خاطرنشان ساخت که«” معتقدیم با این روند که ممکن است حتی با حسن نیت هم باشد، پیشرفت دور از دسترس است، مشکلاتی همچون فقر، تبعیض و نابرابری افزایش پیدا می‌کند، تهدیدها علیه ایران افزایش پیدا می‌کند، حتی خطر تخریب اسلام و آرمان‌های انقلاب نیز وجود دارد. “
خاتمی در این مراسم که با حضور جمع کثیری از دانشجویان برگزار شد، از جمله گفت:“۱۶ آذر مظهر بیداری دانشگاه و هوشیاری آن در دفاع از استقلال، آزادی و پیشرفت کشور است.”
خاتمی در ادامه با یادآوری فضایی که بعد از کودتای ۲۸ مرداد بر کشور حاکم شد به مرور آنچه بعد از جنگ جهانی دوم در جهان اتفاق افتاد اشاره کرد و اظهار داشت:” در این فضا دانشگاه پیشتاز بود به گونه‌ای که مرحله‌ی جدیدی در مبارزه ایجاد شد. “
رییس بنیاد باران، سپس با یادآوری فضای رعب و اختناق بعد از کودتای ۲۸ مرداد،«زندانی شدن شخصیت‌های آزادی‌خواه و وطن‌خواه اعم از ملی و مذهبی»، اظهار داشت:” فضا، فضای رعب و وحشت بود تا مردم را مایوس کنند اما دانشگاه پیشگام شد برای شکستن این فضای رعب، و سه قطره خونی که در ۱۶ آذر به زمین ریخت فوران آتش‌نشانی بود که از دل مردم به پا خاست و در ۲۲ بهمن ۵۷ توانست رژیم را سرنگون کند”.
خاتمی آنگاه ضمن تاکید برخدمات دانشجویان و جنبش دانشجویی به نظام و کشور، به حادثه ۱۸ تیر اشاره کرد و از آن به عنوان «حادثه‌ای تلخ» که نشان‌دهنده‌ی مظلومیت دانشگاه و دانشجو بود یاد کرد و اشاره کرد که این حادثه تلخ سبب شد فشار بر دانشگاه و دانشجو زیاد شود.
وی افزود:” ماهیت حادثه تلخ کوی دانشگاه با ۱۶ آذر متفاوت است. ۱۶ آذر نماد جنبش دانشجویی محسوب می‌شود. ۱۶ آذر یک حادثه مستمر است که همه روز باید به یاد آن بود بخصوص برای دانشگاه که مظهر جنبش دانشجویی است”.
خاتمی در ادامه با طرح این سوال که درحال حاضر جنبش دانشجویی چه خصوصیتی دارد؟ اظهار داشت:” هر جنبش مضافی اگر ریشه در جنبش عام اجتماعی نداشته باشد یا پا نمی‌گیرد یا پا می‌گیرد و زود پژمرده می‌شود. هر جنبش مضاف باید نسبتی با جنبش عام اجتماعی داشته باشد و ادامه و همسو با آن باشد. “
وی در ادامه جوامعی را که در آنها نیازی به حرکت احساس نشود و یا جوامعی که در آنها همه چیز سرکوب شود را جوامع غیر برخوردار از جنبش، خصوصا جنبش دانشجویی دانست، و افزود:” در این حالت باید جنبش دانشجویی بارور کننده زمینه‌های جنبش اجتماعی باشد. “
خاتمی سپس با طرح این سوال که آیا در ایران جنبش اجتماعی فراگیر وجود دارد؟ به سابقه ۱۰۰ ساله آزادی و دموکراسی‌خواهی در ایران اشاره کرد و اظهار داشت:” ملت ایران بیش از ۱۰۰ سال است که در جهت نفی استمرار، استقرار جامعه مدنی، پیشرفت، توسعه و عدالت حرکت می‌کند و انقلاب اسلامی ایران از موج‌های این جنبش است که توانست خواست‌های یکصد ساله‌ی ملت ایران را محقق کند. “
رییس موسسه‌ی بین‌المللی گفت‌وگوی فرهنگ‌ها و تمدن‌ها، در ادامه با طرح این سوال که آیا با پیروزی انقلاب اسلامی به اهداف خود رسیدیم یا هستند اهدافی که هنوز احساس می‌شود محقق نشده‌اند؟ افزود: “بیش از یکصد سال است که این ملت در جهت اهداف خود حرکت می‌کند و انقلاب اسلامی در جهت تحقق این اهداف بود. جمهوری اسلامی مطرح شد تا ما نشان دهیم می‌خواهیم بر استبداد و دیکتاتوری خط پایان بکشیم و آزادی‌های مدنی بر اساس خواست ملت را در جامعه پیاده کنیم و از عقب‌ماندگی نجات پیدا کنیم. “
وی ادامه داد: “ما می‌خواستیم دارای نظامی شویم که به واسطه آن خود بر سرنوشت‌مان حاکم باشیم. جامعه‌ای که در آن فقر و تبعیض نباشد، همه اقوام از حقوق خود بهره‌مند شوند. اخلاق بر آن حاکم شود. “
خاتمی سپس با تاکید بر اینکه «بی‌انصافی است که بگوییم بعد از انقلاب تحولی ایجاد نشد»، گفت: “تحول ایجاد شد اما آیا کاملا به اهداف خود رسیده‌ایم؟ و آیا فقر، فساد و تبعیض رخت بربسته؟ آیا آزادی واقعی در جامعه نهادینه شده است؟ آیا دانشگاه به عنوان کانون آزادی احساس می‌کند می‌تواند بدون پرداخت هزینه به نقد قدرت بپردازد؟”
رییس بنیاد باران، در ادامه‌ی اظهاراتش با یادآوری نقش دانشگاه و روشنفکر در نقد از روشی که بر مبنای آن از این وظیفه دانشگاه و دانشجو مفهوم براندازی برداشت می‌شود، انتقاد کرد.
خاتمی همچنین با بیان اینکه به تمام اهدافی که انقلاب به دنبال آن بود دست پیدا نکرده‌ایم، اظهار داشت: “اگر به اهداف رسیده‌ایم پس چشم‌انداز بیست ساله یعنی چه؟ یعنی برای رسیدن به اهداف فاصله داریم و باید تلاش کنیم اهداف تحقق پیدا کند. “
رییس جمهور سابق با بیان اینکه« امروز تمام اهداف انقلاب محقق نشده که بگوییم به جنبش نیاز نداریم»، اظهار داشت:” جنبش دانشجویی امروز با جنبش دانشجویی که در قبل انقلاب وجود داشت، فرق دارد. جنبش دانشجویی قبل از انقلاب برای براندازی نظامی فاسد بود، اما امروز جنبش دانشجویی باید در جهت تحقق اهدافی حرکت کند که انقلاب به دنبال آن بود و اگر لازم دانست در بعضی ساختارها اصلاح شود تلاش شود تا اهداف انقلاب تحقق پیدا کند. “
رییس موسسه‌ی بین‌المللی گفت‌وگوی فرهنگ‌ها و تمدن‌ها، ادامه داد:” جنبش دانشجویی زمانی جنبش دانشجویی واقعی است که متوجه مصالح مبتلابه در جامعه باشد و در جهت تغییر در وضع و حال و تطبیق آن با نیازهای جامعه حرکت کند و پیشرفت عدالت و مردم‌سالاری و اخلاقی شدن جامعه را مدنظر داشته باشد”.
وی با بیان اینکه جنبش دانشجویی می‌تواند دارای نقش رهبری باشد، اظهار داشت:” همین‌جا فاصله جنبش دانشجویی با دیگر نهادهای مدنی و احزاب مشخص می‌شود. جنبش دانشجویی به دنبال کسب قدرت رسمی نیست؛ بلکه در جهت اصلاح امور حرکت می‌کند”.
رییس بنیاد باران، همچنین جنبش دانشجویی را برخوردار از نقش مرجعیت در جامعه‌ای دانست که دچار بحران مرجعیت است و با اشاره به جایگاه تضعیف شده مرجعیت‌های سنتی در جامعه ، گفت:” در حال حاضر مرجعیت‌های سنتی تضعیف شده و مرجعیت‌های اجتماعی شکل نگرفته و در چنین شرایطی اگر جنبش دانشجویی روشن‌بین و واقع‌نگر باشد تا حد زیادی می‌تواند نقش مرجعیت را داشته باشد. “
رییس بنیاد باران در ادامه با تاکید بر مستقل بودن جنبش دانشجویی از دولت، احزاب و نهادهای بیرون دانشگاه، اظهار داشت:” این جنبش باید نقش پیش‌رو را در جهت استقلال و آزادی‌خواهی ایفا کند و حرمت کلام و اندیشه را نگه دارد و در برابر متحجران که توهم را در برابر اندیشه می‌گذارند و تمامیت‌خواهان که جز زور عریان و ارتجاعی منطقی نمی‌شناسند با گفت‌وگو رفتار کند و این گفت‌وگو را نهادینه کرده و از خود شروع کرده و به جامعه بکشاند. “
به گزارش ایسنا، سیدمحمد خاتمی در ادامه این جلسه در پاسخ به این پرسش که «برای انتخابات ریاست‌جمهوری پیش رو، استراتژی شما و مجموعه دلسوزان نظام در چگونگی نقش‌آفرینی در انتخابات و تحقق رسالت جریان دانشجویی به عنوان امری که امروز یکی از اساسی‌ترین امور به شمار می‌آید، چیست؟» گفت: اگر اجازه بدهید بنده این سوال را آخر جواب می‌دهم.
اما دانشجویان با این خواست موافقت نکردند به همین دلیل خاتمی اظهار داشت: “درانتخابات ریاست‌جمهوری که پیش روی ماست، ابتدا باید پرسید چه باید کرد، که این یک مساله است و صحبت شما در رابطه با شخص بنده نیز مساله دیگری است، در مورد خودم افرادی نظیر بنده از نسلی هستیم که در کودکی شاهد نهضت مقاومت ملی، استقرار حکومت ملی و بعد کودتای آمریکایی و ضدملی ۲۸ مرداد بوده است. در نوجوانی شاهد شروع نهضت بسیار گسترده و عمیق به رهبری امام بودیم و در بهترین سال‌های عمر در حوزه و دانشگاه لحظات شیرین و تلخی داشتیم؛ البته نه در حد بزرگانی که در این زمینه خیلی مایه گذاشتند، بلکه در حد ناچیزی، دست بر آتش مبارزات، چه در زمینه فکری و چه در زمینه عملی، داشتیم. “
خاتمی ادامه داد:” انقلاب اسلامی برای ما نوید یک بامداد روشن و نجات کشور از یک دوران سیاه را داشت؛ اما سوال اینجاست که ملت ما چه می‌خواستند؟ “
وی در ادامه توضیح داد:” از صد سال پیش که جنبش اجتماعی شروع و زمانی که انقلاب اسلامی پیروز شد، بیش از ۱۳ قرن از حضور اسلام در این سرزمین می‌گذشت. این اسلام و دنیای اسلام در مواجهه با دنیای جدید که به لحاظ سیاسی، فکری و اقتصادی تحولاتی را ایجاد کرده بود، رویکردهای مختلفی پیدا کرد که یکی رویکرد انفعالی بود و از طرف سنت‌پرستان که فقط به ظواهر دین و اندیشه‌های خود پایبند بودند، مطرح می‌شد. همچنین مساله مقاومت کامل در مقابل غرب مطرح شد، البته می‌دانید این روش و سنت، خود از عوامل بسط و پیدایش سکولاریسم در کشورهای اسلامی بوده است”.
وی افزود:” در میان این افراد کسانی روشن‌بین‌تر بودند و می‌دانستند اوضاع تغییر کرده و سعی می‌کردند اسلام را به گونه‌ای مطرح کنند که بتواند حلال مشکلات باشد. “
رییس موسسه بین‌المللی گفت‌وگوی فرهنگ‌ها و تمدن‌ها خاطرنشان کرد:” در عمل این‌ها فقط به امارت کامل و خلافت اسلامی که سابقه در تاریخ داشت، می‌اندیشیدند. در این میان انقلاب اسلامی به رهبری حضرت امام بود که جمهوری اسلامی را مطرح کرد؛ بینشی روشن که در عین حال می‌بایست بر هویت خود ملت تکیه کند، می‌خواست از دستاوردهای بزرگ دنیا در همه عرصه‌ها استفاده کند. ما در رویکرد اول ارتجاع کامل می‌بینیم و در قسمت دوم، یعنی آنها که به خلافت می‌اندیشیدند، اگر روی کار می‌آمد، یک نظام خشن که فقط به ظواهر تکیه می‌کرد و همه آزادی‌ها را از بین می‌برد، ایجاد می‌شد که نمونه آن را در همسایگی خودمان دیدیم. “
خاتمی ادامه داد: “جمهوری اسلامی برای همه ما نویدبخش بود که بتوانیم بر اساس آن تحولی را ایجاد کنیم؛ چنان‌که فداکاری‌هایی برای آن، و این همه شهید داده و تلاش شد. اکنون هم هر کاری که برای تحقق آن جمهوری به آن صورت که امام گفت و به آن صورت که در قانون اساسی آمده و خواست ملت ماست، انجام می‌دهیم. “
وی در ادامه با بیان اینکه در روند موجود با مشکلاتی روبرو هستیم، افزود:” معتقدیم با این روند که ممکن است حتی با حسن نیت هم باشد، پیشرفت دور از دسترس است، مشکلاتی همچون فقر، تبعیض و نابرابری افزایش پیدا می‌کند، تهدیدها علیه ایران افزایش پیدا می‌کند، حتی خطر تخریب اسلام و آرمان‌های انقلاب نیز وجود دارد. “
خاتمی سپس افزود:” بنده با کارشناسان و خبرگان در ارتباط هستم و معتقدم آسان‌ترین کار برای خدمت به مردم، داشتن برنامه است، اما مساله این است که آیا برنامه و شعار خوب داشتن برای اینکه بتوان به مردم خدمت کرد، کافی است؟ اگر این برنامه و منتخب مردم با پشتوانه یک تفاهم ملی و پشتوانه همه ارکان و ارگان‌های نظام روی کار نیاید و یا برعکس در مقابل برنامه‌هایش کارشکنی شود، نه تنها نمی‌شود از این امکانات استفاده کرد، بلکه حتی ممکن است امکانات موجود را به هدر دهد. “
وی افزود:“درصورتی می‌توان با برنامه آمد که مطمئن بود می‌توان آن را اجرایی کرد و دستگاه‌ها و نهادهایی که دارای قدرت هستند پشتیبان باشند تا حداقل کارشکنی نشود؛ بنابراین اگر کسی با وجود اینکه می‌داند برنامه دارد، ولی نمی‌تواند کار کند در آمدن تردید می‌کند، نشانه عافیت‌طلبی نیست، بلکه نشانه این است که آیا می‌تواند کار بکند یا نمی‌تواند. اگر همه چیز بر وفق مراد نباشد یا کارشکنی در کار باشد، نمی‌توان کار را انجام داد. اما اینکه چه باید کرد؟ بنده معتقدم باید با تدبیر اندیشید و در مسیر خدمت به مردم و آرمان‌های آنها کار کرد، همچنین برای اعتلای کشور، تامین آزادی‌ها در جامعه، مبارزه با فقر، ایجاد تولید و اشتغال و سایر مسائل و همچنین دفع تهدیدها تلاش کرد. در اینجا نباید متوجه فرد باشیم. اگر کسی احساس کند آمدن او با کارشکنی توام می‌شود باید به سراغ فردی رفت که تحول‌خواه باشد و روی او هم حساسیت کمتر باشد تا هم بتواند به مردم خدمت کند و هم نیروها هدر نرود. “
وی ادامه داد: “بنابراین همه باید در عرصه انتخابات حضور داشته باشیم و بکوشیم آن‌چنان که به مصلحت جامعه است دفاع و تبلیغ برای آمدن افرادی که برنامه دارند و بتوانند در مسیر اهداف انقلاب حرکت و به جامعه خدمت کنند، انجام دهیم؛ بنابراین همه در اصل انتخابات شرکت می‌کنیم. “
در ادامه ازخاتمی پرسیده شد: در شرایط فعلی، اموری که برتصمیم‌گیری شما اثر می‌گذارد کدام است؟
خاتمی در پاسخ گفت:” معتقدم درحال حاضر شرایط سخت‌تر شده و نتوانسته‌ایم در مسیر اهدافی که چشم‌انداز و سایر اهداف بلند دارند، حرکت کنیم، اما انجام تحول در جامعه و پیشرفت که هم مردم از نظر اقتصادی در جایگاه مناسب باشند و هم عدالت اجتماعی حاکم شود و هم تهدیدات نسبت به ایران کم شود و بسیاری از اصولی که ما بر آن پافشاری می‌کنیم، حفظ شود، کاملا میسر است؛ مهم آن است که چه کسانی و چگونه می‌توانند کار را انجام دهند. “
وی در ادامه گفت:” اگر برنامه خوب هم داشته باشید اما در مقابل با دو مساله روبرو باشید که یکی توقع مردم است که انتظار دارند یک شبه مسائل حل شود ( این در حالی است که مسائل یک شبه حل‌شدنی نیست اما می‌توان در آن جهت حرکت کرد) و دومین مساله اینکه با کارشکنی و تخریب مواجه شوید؛ یعنی دستگاه‌هایی که باید کمک کنند فقط مردم را تحریک کنند، نمی‌توان کار کرد.”
خاتمی ادامه داد:” در زمان بنده هم فقر، فساد و گرانی وجود داشت و اشتغال نبود، در رسانه ملی و دستگاه‌های مختلف و تشکیلات مختلف این امر مطرح شد! اما امروز ان‌شاءالله همه جا گل و بلبل شده است”.
وی افزود:” اگر شرایط به این صورت باشد که واقع‌بینانه بتوان با مردم حرف زد و برنامه ارائه داد و بعد مطمئن بود که این برنامه‌ها در عمل پیاده و از طرف ارگان‌ها و نهادها پشتیبانی می شوند یا حداقل کارشکنی نمی شود، می‌توان کار کرد”.
خاتمی افزود:” نمی‌توان به مردم قول داد و نتوانست عمل کرد و سپس جریان‌ها و جناح‌ها شروع به حمله کنند. بنده معتقدم باید فردی بیاید که می‌تواند کار بکند، البته من نمی‌گویم نه!، دارم بررسی می‌کنم. “
این سخنان خاتمی با تشویق دانشجویان حاضر در سالن مواجه شد.
وی خاطرنشان کرد:” اگر به سراغ افرادی برویم که هم برنامه دارند و هم تحول‌خواهند و هم حساسیتی که روی ماها وجود دارد، روی آنها نیست، در خدمت بیشتر به مردم بوده‌ایم. ما و شما باید تلاش کنیم تا آنچه بیشتر به نفع ملت، انقلاب و جامعه است، ان‌شاءالله عملی شود”.
خاتمی در ادامه این جلسه در پاسخ به سوالی درباره اینکه بهترین استراتژی برای حضور کلیه گروه‌ها، اقشار سیاسی و به‌ویژه دانشجویان چیست؟ گفت:” آنچه برای انتخابات لازم است وجود آزادی فضای انتخابات است، اطمینان از اینکه رای مردم مورد حرمت قرار گیرد و همچنین زمینه‌سازی برای رقابت است؛ یعنی دوستان از هر جناح و گروه و حزبی ابتدا برنامه خود را عرضه کنند و زمینه و اطمینان داده شود که نمایندگان واقعی جریان‌های فکری و گروهی می‌توانند در عرصه انتخابات حاضر و گروه‌ها و جریان‌های بیرون بدون تخریب یکدیگر به ترویج برنامه‌های خود بپردازند. “
وی افزود:” اگر مردم با امید در صحنه حاضر شوند، تردیدی ندارم که نتیجه رایشان در جهتی خواهد بود که در مسیر تامین خواست‌های ملت ایران، آزادی، استقلال، پیشرفت و رفع تهدیدهاست. مردم باید در صحنه حضور یابند. “
خاتمی با بیان اینکه همه کار دست ما نیست و بخشی در دست برگزارکنندگان است گفت:” بخشی از این کار ارائه برنامه‌های روشن و جذاب برای جذب بیشتر مردم به پای صندوق‌های رای است. در صورت حصول چنین شرط هایی، هر رایی که حاصل شود باید به آن احترام گذاشت. “
وی در ادامه در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه آیا استراتژی‌ای برای مبارزه با کارشکنی‌ها وجود دارد، با تاکید بر اینکه یقینا باید در این زمینه کار شود، توضیح داد:” همه چیز دست ما نیست. شما دیدید که در جریان انتخابات گذشته در امر تایید صلاحیت‌ها چه شد و چه نیروهای برجسته انقلابی سابقه‌داری از صحنه حذف شدند. “
وی ادامه داد:” در جریان انتخابات مجلس هشتم از ۲۹۰ کرسی مجلس، جبهه اصلاحات با همه تسامحی که داشت در ۱۰۴ کرسی امکان رقابت داشت. دیدید که در این ۱۰۴ کرسی نزدیک به ۶۰ نفر به صحنه آمدند، جو جامعه این‌چنین است. آیا اگر در ۲۹۰ کرسی نامزدهای اصلاح‌طلب حضور داشتند، امروز بالای ۵۰ درصد این مجلس در اختیار اصلاح‌طلبان نبود؟”
در اینجا دانشجویان شروع به دادن شعار کردند که خاتمی در واکنش به برخی شعارها با محتوای « مرگ بر …» گفت: اصلا شعار مرگ ندهید، بحث دوستانه داریم.
خاتمی در ادامه سخنانش اظهار کرد:” اینکه بگذارند چه کسانی در عرصه بیایند و نیایند، یک مساله است، گرچه متاسفانه امروز تائید یا ردصلاحیت‌ها اثر مثبت یا منفی در جامعه ندارد و این برای ما باعث تاسف است، بدین معنا که ارزیابی در این زمینه برای جامعه ما چندان مورد توجه نیست. ما از موضع دفاع از اسلام و جمهوری اسلامی می‌گوییم باید در جامعه طوری باشد که این طور تلقی شود که هر کس با او برخورد می‌شود، انسان مجرم خطرناکی است نه اینکه این شائبه ایجاد شود که در برخی مواقع به خاطر انتقاد و آن هم نه اعتراض، برخوردی می‌شود یا افرادی به دلیل داشتن سلیقه خاص سیاسی رد صلاحیت می‌شوند، ولو اینکه سابقه آنها در انقلاب و سایر مسائل از برخی کسانی که ردصلاحیت می‌کنند، بیشتر باشد. “
خاتمی با تاکید چند باره بر اینکه« همه چیز دست ما نیست» افزود:” ما فقط می‌توانیم اعتراض و مساله را مطرح کنیم، به همین دلیل باید تلاش شود افرادی که به هر حال توان ردصلاحیت آنها نیست یا ردصلاحیت آنها هزینه‌ی زیادی دارد بیشتر در صحنه شرکت کنند. “
وی ادامه داد:” اگر این مشکل نبود افراد باصلاحیتی وجود داشتند که می‌توانستند در انتخابات شرکت کنند و مورد توجه مردم قرار گیرند و خدمت کنند. “
رییس موسسه بین‌المللی گفت‌وگوی فرهنگ‌ها و تمدن‌ها ادامه داد:” انتخابات باید طوری باشد که نظارت کامل از سوی ملت و نمایندگانی که ممکن است مورد ستم قرار گیرند، واقع شود؛ اما متاسفانه در انتخابات مجلس نتوانستیم این موضوع را صددرصد اجرا کنیم؛ ولی دوستان سازوکاری را انجام دادند تا بتوانند نظارت را انجام دهند و حتی‌الامکان چهر‌ه‌های مطلوبی حضور پیدا کنند و از رای مردم حمایت شود”.
رییس موسسه بین‌المللی گفت‌وگوی فرهنگ‌ها و تمدن‌ها، در ادامه سخنانش در دانشگاه تهران در پاسخ به این سوال که شما «هشت سال شعار زنده باد مخالف من» را سردادید. دستاورد این هشت سال چه بود؟ گفت: “برای رسیدن به آرمان‌ها و اهداف انقلاب نه تنها فرصت هشت ساله کافی نیست؛ بلکه از آنجا که اصلاحات تدریجی است، ۲۸ سال نیز کافی نیست. “
به گزارش خبرنگار سیاسی ایسنا، وی در ادامه با بیان اینکه به هیچ‌وجه معتقد نیستم که ما در این هشت سال عیبی نداشتیم، گفت:” معتقدم بعضی جاها فرصت‌ها را از دست دادیم از جمله وقتی برخی کارشکنی‌ها شروع شد و با مصادره ارزش‌های انقلاب، در مقابل اصلاحات و حرکت و خواست مردم ایستادند حتما اگر با قاطعیت بیشتر عمل می‌کردیم امروز وضع و حال‌مان بهتر می‌شد. “
رییس بنیاد باران، ادامه داد:” اگر بعضی کارشکنی‌ها نبود دستاوردهای بیشتری داشتیم. قبول می‌کنم ضعف از ما بود. موانع و کارشکنی‌ها هم بود و در مقابل آن عمل می‌شد. “
خاتمی در ادامه با اشاره به وضعیت بحث مذاکره با آمریکا در دوره اصلاحات، اظهارداشت:” امروز معتقدم دولت انصافا با شجاعت پیشگام مذاکره با آمریکاست و در مذاکره نیز بسته نیست؛ البته آمریکایی‌ها به عرصه نمی‌آیند. “
رییس موسسه بین‌المللی گفت‌وگوی فرهنگ‌ها و تمدن‌ها، در ادامه با اشاره به مصاحبه‌های دوره ریاست‌جمهوری خودش که «در آن به دفاع از همه‌ی اصول و ارزش‌های انقلاب پرداخت»، گفت:” بعد از این مصاحبه برای اولین بار دولت آمریکا مطابق آن شروطی که امام(ره) گذاشته بود (دولت آمریکا عذرخواهی کند و قول دهد دیگر در امور ایران دخالت نکند) رسما از ایران عذرخواهی کرد، اما به جای اینکه زمینه‌ها فراهم شود تا در راستای آن مشکلات رفع و منافع ملی نیز تامین گردد حجمی از تبلیغات علیه اصلاحات در جامعه شکل گرفت. “
وی که برنامه‌های دولت اصلاحات را برگرفته از ارزش‌ها، اصول و خواست‌های مردم و حقوق ملت می‌دانست آنچه در دوره اصلاحات در بحث برقراری رابطه با آمریکا پیش آمد را نیز در همین راستا ارزیابی کرد.
رییس بنیاد باران، در ادامه اظهاراتش با یادآوری شعاری که در زمینه توسعه سیاسی در دوران مسوولیتش مطرح می‌کرد، گفت:” با وجود آنکه بر فعالیتهای سیاسی تاکید می‌کردم، اما تحولات اقتصادی قابل تقدیری نیز در دولت اصلاحات شکل گرفت که هنوز هم نان آن را می‌خوریم. “
خاتمی با اشاره به وضعیت قیمت نفت در دوران اصلاحات که به بشکه‌ای ۹ دلار رسید و دولت اصلاحات توانست بدون آنکه فشار زیادی بر مردم وارد شود کشور را اداره کند، اشاره کرد و آن را دیگر دلیل موفقیت این دولت ارزیابی کرد.
رییس موسسه بین‌المللی گفت‌وگوی فرهنگ‌ها و تمدن‌ها، به «خشکسالی که در دوران اصلاحات در کشور اتفاق افتاد و به واسطه‌ی آن مجبور شدیم شش میلیون تن گندم وارد کنیم» اشاره کرد و گفت:” در همان زمان تورم به ۵/۱۱ درصد رسید. صحبت تک‌نرخی کردن ارز بود که گفته شد تورم در صورت تک‌نرخی شدن ارز ۹ تا ۱۰ درصد افزایش پیدا می‌کند. ما این کار را انجام دادیم و کشور را با تورم ۳/۱۵ درصدی تحویل دادیم اما امروز با نفت ۹۰ دلاری سوال کنید وضعیت تورم چطور است؟”
وی اضافه کرد:” مطمئنا به نام اصلاحات حرف‌های بی‌ربطی زده شد اما آن را به حساب اصلاحاتی که مردم به آن رای دادند نگذارید”.
رییس بنیاد باران، تاکید کرد:” اگر اصلاحات مجددا رای بیاورد هر چند حتی اگر من نیایم تجربه‌ی هشت سال و تجربه‌ی این چهار سال را داریم. “
خاتمی در ادامه به تدوین سند چشم‌انداز ۲۰ ساله نظام در دوران وی که به تایید رهبر جمهوری اسلامی و تصویب مجمع تشخیص مصلحت رسید اشاره کرد و با یادآوری اینکه برنامه چهارم توسعه نیز در راستای تحقق اهداف سند چشم‌انداز تدوین شد، گفت:” اگر این برنامه را در افق چشم‌انداز اجرا می‌کردیم وضعیت ما بهتر بود، گفتند درست نیست ولی به جای آن چه گذاشتند. “
رییس‌جمهور سابق خاطرنشان کرد:“متاسفانه در جمهوری اسلامی برخی به صراحت گفتند که امام هم«جمهوری اسلامی» را قبول نداشت!؛با این تفکرات می‌خواهند بگویند نماینده اسلام هستند؟ این تفکر می‌تواند در جامعه باشد، ولی هیچ کس نباید اجازه دهد که به نام انقلاب و در کانون‌هایی که قدرت را در دست دارند این تفکرها حضور پید اکنند. یکی از دغدغه‌های اساسی اصلاح‌طلبان با آنها در تحجر، واپس‌گرایی و ظاهرگرایی است”.
رییس بنیاد باران تصریح کرد:” ما از آن امام با آن اندیشه دفاع می‌کنیم. معتقدیم که برخی اندیشه‌هایی که وجود دارد که با امام سازگار نبودند و امروز می‌کوشند که بگویند که امام تفکر آنها را داشته و باید با همه وجود ایستاد که امام چیز دیگری غیر از این تفکرات موجود است. البته معتقدم این تفکرات می‌توانند حضور داشته و ابراز وجود کنند اما حق ندارند برانقلاب و جامعه ما مسلط شوند”.
خاتمی در پاسخ به پرسش دیگری مبنی بر اینکه مگر قرار نبود در جمهوری اسلامی همه و بخصوص در دانشگاه‌ها، آزادی داشته باشند پس تکلیف «دانشجویان غیردینی» که می‌خواهند در دانشگاه‌ها فعالیت کنند در فضای فعلی چه می‌شود؟ اظهار داشت:” معتقدم فضای دانشگاه‌ها مساعد نیست، این موارد را در شورای انقلاب فرهنگی نیز بیان کردم اما در آنجا تنها یک رای داشتم. عنوان کردم که چرا فقط باید انجمن‌های اسلامی حق حضور داشته باشند و سپس انجمن‌های اسلامی که بیشتر پایبند خط امام(ره) هستند تحت فشار باشند؟ باید همه جریانات و گروه‌ها بتوانند فعالیتهای صنفی و فرهنگی کنند. “
در این هنگام یکی از دانشجویان پرسید در این هشت سال برای تشکل‌ها چه کار کردید؟ خاتمی در واکنش گفت:” مقداری کار کردم، مقداری هم نکردم و مقداری هم نگذاشتند انجام دهم. رییس‌جمهوری که در این چارچوب کار می‌کند امکانات و اختیارات محدودی دارد. نمی‌توان از او توقع انجام همه کارها را داشت والا اگر نظر من بنده بود خیلی کارها انجام می‌شد. “
خاتمی در همین راستا خاطرنشان کرد:” وقتی می‌گوییم جمهوری اسلامی به این معنا نیست که دیگر ادیان و مذاهب، حقوق اساسی ندارند. رای ملت یعنی رای همه آنها و معتبر است. در جمهوری اسلامی رای یک مسیحی، یهودی، زرتشتی و مسلمان در موارد حساس و حیاتی مساوی است و همه باید اجازه فعالیت داشته باشند. “
در حاشیه مراسم
به گزارش ایسنا این مراسم با حاشیه‌هایی نیز همراه بود. در ابتدای این مراسم درحالی که هنوز سخنرانی خاتمی آغاز نشده بود، دانشجویان برای ورود به سالن یکی از درهای تالار چمران را شکستند و وارد شدند. دانشجویانی که در سالن حضور داشتند عکس‌ها و پلاکاردهایی در حمایت از خاتمی در دست داشتند و دانشجویانی که از ساعاتی قبل از ورود خاتمی در سالن حضور داشتند شعارهایی در حمایت از وی سرمی‌دادند. همچنین قبل از ورود خاتمی کلیپ‌هایی در مورد فعالیتهای دانشجویی درحوادث مختلف پخش شد. در این جلسه سرودهای «یار دبستانی من»، «ای ایران ای مرز پرگهر»، و سرودی درباره بیت‌المقدس بارها پخش می‌شد و دانشجویان با آن همخوانی می‌کردند.
خاتمی در پایان سخنان خود در پاسخ به آخرین سوال مبنی بر اینکه «آیا حاضرید آبروی خود را برای ایران بگذارید؟» گفت:” با اینکه یزدی هستم جان خود را برای ایران می‌گذارم. “