گرچه به نظر می‌رسید پس از درگیری‌های لفظی میان منوچهر متکی، وزیر برکنار شده امورخارجه، و برخی اطرافیان احمدی‌نژاد، حرف و حدیث‌ها پیرامون برکناری وی فروکش کند، اما جدیدترین سخنان محمود احمدی‌نژاد، در یک کنفرانس خبری در ترکیه، و اظهارات وی مبنی بر اطلاع متکی از برکناری، باعث شد تا منوچهر متکی بار دیگر، با پاسخ به احمدی‌نژاد، جدل را به دور جدیدی وارد کند.
ماجرا از آن‌جا آغاز شد که محمود احمدی‌نژاد، که برای شرکت در یازدهمین اجلاس اکو درترکیه به سر می‌برد، در یک کنفرانس خبری “جابجایی مدیران در ایران” را “یک امر طبیعی” نامید. وی صراحتا اعلام کرد که متکی از عزل خود باخبر بوده و بیان نقل‌قول از جانب وی را اشتباه دانست. احمدی‌نژاد همچنین برکناری متکی در سفر را این‌گونه توجیه کرد که :“دفتر وزیر امور خارجه در هواپیما و جاده است، فکر نمی‌کنم این مساله مشکلی داشته باشد.”
منوچهر متکی اما، بسیار سریع به سخنان احمدی‌نژاد واکنش نشان داد. وی رفتارهای انجام شده با خود در چند روز گذشته را “غیراسلامی، خلاف عرف سیاسی و دیپلماتیک و توهین‌آمیز” دانست و اعلام کرد که«آقایان متوجه علت اصلی سئوال و اعتراض آحاد مختلف جامعه در این مورد» نشده‌اند.
متکی در پاسخ خود تاکید کرد که نه از زمان برکناری و نه زمان مراسم تودیع باخبر بوده است. وی همچنین اعلام کرد که احمدی‌نژاد در جریان سفر وی به سنگال بوده است. وزیر سابق امورخارجه، همچنین گفته است که «خبر برکناری خود را روز دوشنبه در اثنای ملاقات با مقامات سنگال و از زبان آنان» شنیده است. متکی در این پاسخ، همچنین خواستار “رعایت اخلاق” از سوی احمدی‌نژاد و یاران‌اش شده است.
پاسخ متکی اما، باعث شد که علی‌اکبر جوان‌فکر، مشاور احمدی‌نژاد در دولت نهم، یادداشتی در وبلاگ خود، در این‌باره منتشر کند. جوان‌فکر نوشته است که برکناری متکی « از سمتی که وی حاضر به رها کردن آن و بازگذاشتن دست رئیس جمهور برای اتخاذ یک تصمیم مناسب نبوده است» از مدت‌ها پیش مد نظر احمدی‌نژاد بوده است:“تقریبا هر انسانی که با فضای سیاسی کشور آشنایی کمی داشته باشد، می‌داند که از مدت‌ها قبل رییس‌جمهور تصمیم به برکناری او گرفته اما برخی ملاحظات باعث تاخیر در این تصمیم شده است.”
جوان‌فکرالبته اشاره‌ای به این “ملاحظات” نکرده اما تلویحا علت برکناری متکی را “ناکارامدی یا برخوردار نبودن از ظرفیت های لازم مدیریتی” معرفی کرده است.
از زبان رییس‌جمهور سنگال
منوچهر متکی، دوشنبه هفته گذشته و پس از 5 سال و سه ماه فعالیت در سمت وزیرخارجه، از وزارت خداحافظی کرد. وی که از مجلس هفتم به دولت آمده بود، جای خود را به علی‌اکبر صالحی داد.
گرچه احمدی‌نژاد در سال‌های گذشته نشان داده هر کاری از وی بر می‌آید و ممکن است در هر شرایط زمانی و مکانی، مسوولی را جابه‌جا کند، اما آنچه که در برکناری متکی، خبرساز شد، آن بود که وی در یک سفر رسمی به سنگال و در حالی که مشغول انتقال پیام احمدی‌نژاد به رییس‌جمهور سنگال بود، خبر برکناری خود را از زبان وی شنید.
بحث‌های مربوط به برکناری متکی از وزارت امورخارجه از مدت ها پیش شنیده می‌شد. این مساله ناشی از اختلاف دیدگاه‌های متکی با احمدی‌نژاد بود؛بخصوص آنکه رسانه‌های حامی احمدی‌نژاد پس از انتخاب متکی به عنوان وزیرامور خارجه، او را “مهره علی لاریجانی” می‌نامیدند. متکی در انتخابات دوره نهم ریاست جمهوری، از مسوولان ستاد انتخاباتی لاریجانی بود.
این اختلافات اما زمانی بیشتر خود را نشان داد که احمدی‌نژاد در فصل تابستان، با صدور احکام مختلفی، “اسفندیار رحیم‌مشایی، حمید بقایی، محمدمهدی آخوندزاده و ابوالفضل ظهره‌وند” را به سمت نمایندگان ویژه خود در امور خاورمیانه، آسیا، امور دریای خزر و امور افغانستان برگزید. این مساله با مخالفت و دلخوری متکی رو‌به‌رو شد و حتی چند روز بعد از آن، آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر جمهوری‌اسلامی، در دیدار با اعضای کابینه، اعلام کرد: “مسایل مربوط به سیاست خارجی باید تنها توسط وزارت امور خارجه پیگیری شود و دولت باید از موازی کاری بپرهیزد.” این موضع باعث شد احمدی‌نژاد این افراد را به عنوان “مشاوران” خود، منصوب کند.
اعتراض شدید متکی به نمایندگان ویژه تعیین شده از سوی احمدی‌نژاد سبب شد تا شایعه آغاز رایزنی‌ها درباره برکناری وی بر سر زبان‌ها بیفتد؛ شایعه‌ای که هرروز گسترده‌تر از روز قبل منتشر می‌شد. اعتراضی که اگرچه طرفدارانی در پارلمان داشت اما سبب شد تا متکی بیش از گذشته مورد انتقاد رسانه های حامی دولت قرار بگیرد. در این میان حتی از سعید جلیلی و یا مجتبی ثمره‌هاشمی مشاور ارشد احمدی‌نژاد به عنوان جانشینان احتمالی وی نام برده شد.
اما برکناری متکی به این شکل، باعث شد که حتی حسین شریعتمداری، مدیرمسوول و نماینده ولی‌فقیه در روزنامه کیهان، با انتشار یادداشتی، به این مساله اعتراض کند: “شایسته تر آن بود که ریاست محترم جمهوری لااقل تا بازگشت آقای متکی از ماموریت خارج کشور، صدور حکم عزل ایشان را به تاخیر می‌انداختند، تا خدای نخواسته تصور نشود رییس جمهور محترم تاب کمترین انتقاد به رییس دفتر خویش را ندارند.”
علی لاریجانی رییس مجلس نیز، در صحن علنی، برکناری متکی را “غیر دیپلماتیک” دانست:“لازم می‌دانم از زحمات و خدمات جناب آقای متکی وزیر خارجه تشکر کنم. البته حق این بود چنان‌چه قصد بر جابهجایی وزیر خارجه است، با تدبیر و حفظ حرمت وزیر تغییر انجام می‌گرفت، نه در حین سفر جابهجایی صورت گیرد که به تفسیرهای نامناسب نسبت به شرایط کشور دامن بزند.”
تا اینکه سخنان محمدرضا رحیمی، معاون اول احمدی‌نژاد، در مراسم تودیع و معارفه وزارت خارجه که اعلام کرده بود «آقای متکی قبل از سفر سنگال در صحبت مشروحی که با رییس جمهور داشته‌اند در جریان تغییرشان قرار گرفته و می‌دانستند که آقای صالحی در چنین روزی معارفه خواهند شد» سبب شد منوچهر متکی، واکنش نشان دهد و تاکید کند که نه در جریان عزل خود بوده و نه از زمان برگزاری مراسم تودیع خودخبر داشته است: “صحبت‌های آقای رحیمی کذب محض است و باید در این‌جا بر ضرورت رعایت صداقت در گفتار به ویژه از سوی مسوولین تاکید کنم. هرگز در جریان تعیین فردی به فاصله 24 ساعت بعد از عزیمت به ماموریت و مضحک تر از آن تعیین روز تودیع و معارفه قرار نگرفته‌ام.”
اما سایت رجانیوز، که توسط حامیان محمود احمدی‌نژاد اداره می‌شود، در خبری ضمن تاکید بر اطلاع متکی از برکناری خود، اعلام کرد که: “وی در مورد زمان سفر خود به دفتر رئیس‌جمهور اطلاعی نداده بود، بنابراین، انتشار حکم عزل وی با پیش‌فرض حضور او در تهران بود.”
اکنون متکی نیز به خیل افرادی پیوسته است که به طور ناگهانی از وزارت و مدیرکلی برکنار شده‌اند. افرادی که مدت‌ها از حلقه نزدیکان احمدی‌نژادو حتی مورد توجه ویژه رهبر جمهوری‌اسلامی نیز بوده‌اند. بخصوص آنکه نباید فراموش کرد براساس سنتی قدیمی، تعیین وزیر امور خارجه، با نظر رهبر جمهوری‌اسلامی صورت می‌گیرد و سیاست‌های کلی وزارت امور خارجه نیز توسط وی تدوین و تعریف می‌شود.
