سرطان، تنگی نفس، بیماری‌های قلبی و مرگ، حاصل بی‌توجهی مستمر مسئولین به حل بحران آلودگی هوا در ایران است. کارشناسان بسیاری توزیع سوخت غیر استاندارد در کشور را یکی از اصلی‌ترین علل آلودگی هوا و به تبع آن مرگ برخی از شهروندان می‌دانند؛ سوختی که بنا به دستور محمود احمدینژاد در پتروشیمی ایران تهیه می‌شد و حالا تولید آن متوقف شده است، اما بحث و جدل بر سر آلوده بودن یا نبودن آن همچنان ادامه دارد. سازمان محیط زیست، بنزین تولیدی پتروشیمی ایران را سرطان‌زا دانسته و وزیر نفت آن را “بد و نامناسب” خوانده است اما دیگرمسئولان، زیر بار سمی بودن بنزیل ساخت داخل نمی‌روند و می‌گویند باید آزمایش‌های بیشتری انجام شود؛ مثل برخی از نمایندگان مجلس.
عبدالکریم جمیری، عضو کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی در همین خصوص به “روز” می‌گوید که کمیسیون متبوعش این موضوع را در دستور کارقرار داده، اما هنوز به نتیجه قطعی و کارشناسی شده نرسیده‌است: “به اعتقاد ما باید این بحث ادامه پیدا کند. محیط زیست و سازمان استاندارد هم باید بر اساس آزمایش‌ها نظر قاطع خودشان را بدهند تا بتوانیم به نتیجه‌ای دقیق و بر اساس مستندات برسیم.”
محمود احمدینژاد رسیدن به خودکفایی در تولید بنزین را یکی از افتخارات دولت خود می‌دانست. او زمانی که فشارهای بین‌المللی به اوج خود رسید با بی‌اثر خواندن تحریم‌ها گفت: “در صورت نیاز ظرف مدت یک هفته می توانیم تولید بنزین خود را ۲۰ میلیون لیتر افزایش داده و در این زمینه خودکفا شویم.” پس از آن هر چقدر کارشناسان و صاحبنظران بیشتر نسبت به زیان‌های بنزین ساخت داخل هشدار دادند دولت هم بیشتر انکار کرد؛ بنزینی که حالا معاون وزیر نفت دولت یازدهم درباره‌اش می‌گوید: “بنزین تولید شده در تأسیسات پتروشیمی، سرطان زاست و دلیل افزایش سرطان در کلان شهرها و تهران در چند سال اخیر نیز همین بنزین پتروشیمی بوده است.”
از سوی دیگر برخی نمایندگان مجلس قول پیگیری داده‌اند. علی لاریجانی رئیس قوه مقننه گفته است: “ما در گذشته در این‌باره سؤال کردیم و به ما گفتند که مشکلی ندارد اما هم‌اکنون چنین حرف‌هایی زده می‌شود. البته من نمی‌دانم که این‌ها درست است یا نه اما در صورت درست بودن باید با افراد خاطی برخورد شود، سلامتی مردم شوخی نیست.”
اما چرا در همان زمان مجلس پیگیر تشدید وضعیت آلودگی هوا نشد و بنزین داخلی را مورد آزمایش قرار نداد؟ این سئوالی است که عبدالکریم جمیری نماینده بوشهر در پاسخش می‌گوید: “در یک مقطعی ناچار بودیم به خاطر نیازی که داشتیم این کار را بکنیم، اجازه ورود بنزین به ما نمی دادند ومردم دچار مشکل می‌شدند. این یک هنر و یک توانایی برای مسئولین وقت محسوب می‌شود که توانستند ما را از آن شرایط نجات دهند. اما اینکه در حال حاضر وضعیت به چه صورت است نیاز به کارشناسی دارد که وزارت نفت و دستگاه های ذیربط باید نظر بدهند.”
این نماینده مجلس در حالی از عملکرد دولت دهم در این زمینه دفاع می‌کند که کارشناسان زیادی مقصر اصلی شرایط بحرانی آلوگی هوا را دولت پیشین و شخص محمود احمدینژاد می‌دانند. جمیری در این زمینه هم می‌گوید: “همان‌هایی که این حرف‌ها را می‌زنند اگر آن روز بنزین به دستشان نمی‌رسید و این مردم دچار کمبود بنزین می شدند، صدایشان در می‌آمد که چرا بنزین نداریم.”
کسی هشدارها را جدی نگرفت
“هیأت‌رئیسه فراکسیون محیط زیست از ابتدای مجلس نهم با توجه به گزارشات رسمی مبنی بر اینکه ۸۰ تا ۹۰ درصد آلودگی هوا در کلانشهرها ناشی از سوخت خودروهاست، به سازمان‌های متولی تذکر داده بود. اما همواره وزارت نفت با توجیهات و بهانه‌های مختلف زیر بار نمی‌رفت و غیراستاندارد بودن سوخت را قبول نمی‌کرد. این درحالی است که سال گذشته سازمان استاندارد اعلام کرد چهارپنجم سوخت تولیدی در کشور غیراستاندارد است. یعنی تنها ۱۷میلیون لیتر سوخت از ۷۰میلیون لیتر سوخت موردنیاز روزانه کشور استاندارد بود.” این‌ها را کمال‌الدین پیرموذن، عضو هیات رئیسه فراکسیون محیط‌زیست مجلس گفته و ادامه داده است: “بر همین اساس، با کسانی که در سالیان گذشته با وجود تذکرات و هشدارهای مسئولان مربوطه با جان هموطنان بازی کرده و سوخت سرطان‌زا تولید و توزیع کرده‌اند برخورد می‌کنیم.”
او از قوه قضائیه هم خواسته تا گزارش‌های تحقیق و تفحص مجلس درخصوص سرطان‌زا بودن سوخت پتروشیمی و توزیع آن در سالهای گذشته در کشور را پیگیری و دستگاه‌ها و مسئولان متولی را که موجب مرگ سالیانه ۴هزار نفر در کشور بر اثر سوخت غیراستاندارد شده‌اند، مواخذه کند.
رئیس مرکز ملی هوا و اقلیم سازمان حفاظت محیط‌زیست هم اخیرا با اعلام سرطان‌زا بودن بنزین‌های پتروشیمی گفته است که در دولت دهم، شرکت کنترل کیفیت هوای تهران هم به سازمان محیط‌زیست و هم به وزارت نفت در مورد سرطان‌زا بودن بنزین پتروشیمی هشدار داده بود. یوسف رشیدی که در دوره قبل مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوای تهران بوده به خبرگزاری مهر گفته است: “در آن دوره بارها به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم درخصوص سرطان‌زا بودن بنزین‌های پتروشیمی هم به مسئولان سازمان حفاظت محیط‌زیست و هم به مسئولان وزارت نفت تذکر و هشدار داده بودیم.البته در آن زمان شرکت کنترل کیفیت هوای تهران در جایگاهی نبود که دولت را مجاب به توقف تولید سوخت توسط پتروشیمی‌ها کند.”
در سوی مقابل اما رئیس کمیسیون انرژی مجلس پس از پایان جلسه این کمیسیون با نمایندگان سازمان محیط زیست، وزارت نفت و سازمان استاندارد، در گفت‌وگویی با خبرگزاری فارس، خبر آلوده بودن بنزین داخلی را نتیجه “اطلاعات غلط” دانست و تاکید کرد که مستندات تهیه شده در این باره را در صورت لزوم در اختیار مسئولان و رسانه‌ها قرار خواهد داد.
مسعود میرکاظمی همچنین گفته: “همانطور که آقای رئیس جمهور مرتب توصیه به آرامش می‌کنند، افراد سیاسی که در مسند دولتی قرار گرفته‌اند کار سیاسی نکنند و به فعالیت تخصصی بپردازند.”
میرکاظمی همچنین گفته است: “اگر وزارت نفت به هر دلیلی می‌خواهد بنزین وارد کند، چرا در جامعه التهاب ایجاد می‌کند و اخباری را منتشر می‌کند که واقعیت ندارد. به آقایان هم گفته شد اگر می‌خواهید بنزین وارد کنید ضرورتی نداشت که تولید بنزین پتروشیمی را که یک کار جهادی است تخریب کنید.”
سعید حیدری طیب، دیگر عضو کمیسیون انرژی مجلس، اما با ذکر اینکه “سلامتی مردم از هر موضوعی مهم‌تر است” گفته است: “آلایندگی بنزین تولیدی در پتروشیمی‌ها تایید شده‌است.”
نتایج تحقیقات دانشگاه صنعتی شریف که اواسط فروردین ماه منتشر شد هم حاکی از آن است که میزان گوگرد موجود در بنزین و دیزل نمونه‌برداری شده از ۱۰ جایگاه سوخت‌رسانی در تهران که شامل بنزین و دیزل معمولی و نیز سوخت معرفی‌شده تحت عنوان یورو ۴ است، به شدت با استانداردهای تعریف‌شده فاصله دارد. این میزان در بنزین معمولی و یورو ۴ تا ۲۰ برابر و در دیزل تا بیش از ۸۰۰ برابر میزان استاندارد بوده است. وحید حسینی سرپرست این تحقیق گفته است: “در چنین شرایطی استفاده از تجهیزات کاهش آلودگی در خودرو عملا هیچ فایده‌ای ندارد چرا که کیفیت پایین سوخت و سطح گوگرد بالا باعث تخریب تجهیزات کنترل آلودگی می‌شود.” این تحقیق مشخص می‌کند که محتوای “بنزن” که جزو مواد سمی و “احتمالاً” سرطان زا محسوب می‌شود، در نمونه‌های مختلف بنزین بجای حد یک درصد حجمی استاندارد، بین ۱ / ۸ تا ۲ / ۹ درصد حجمی نوسان می‌کند.
تهران کمی نفس کشید
“با ورود به سازمان محیط‌زیست در دولت یازدهم نخستین اقدامی که انجام دادیم پیگیری برای توقف تولید سوخت توسط پتروشیمی‌ها بود که پیگیری‌های انجام شده ظرف ۳ تا ۴ ماه به‌بار نشست و در مصوبه دهم اردیبهشت‌ماه سال‌جاری که در ۹محور و ۳۵ ماده در هیأت دولت تصویب شد در نخستین ماده که مربوط به سوخت است توقف افزودن حلال‌های آروماتیک به بنزین در دستور کار قرار گرفت.” این را رشیدی رئیس مرکز ملی هوا و اقلیم سازمان حفاظت محیط‌زیست گفته و ادامه داده است: “در حال حاضر در مراجع علمی اثبات شده که ذرات معلق ثانویه که یکی از عمده‌ترین عوامل آلوده‌کننده هوای تهران و دیگر کلانشهرها هستند توسط ترکیبات آروماتیک تولید می‌شود که بسیار خطرناک و سرطان‌زاست که خوشبختانه در سال‌جاری تا حد زیادی مهار شده‌اند.”
احمد مسجد جامعی رئیس شورای اسلامی شهر تهران هم اخیرا از وزیر نفت برای عمل به تعهداتش درباره توزیع بنزین پاک در تهران به منظور کاهش آلودگی هوا تشکر کرده و گفته است: “طبق گزارش شهرداری و آمارهایی که در این مدت جمع‌آوری شده ۶ روز هوای پاک و ۵۲ روز هوای سالم داشته‌ایم که ۶ برابر مدت مشابه سالهای گذشته است.”
همچنین محمد سادات ابراهیمی، عضو فراکسیون محیط زیست مجلس با اشاره به اینکه دولت دستور توقف تولید بنزین در پالایشگاه‌ها را صادر کرده، به روزنامه شهروند گفته است: “شاهد این هستیم که تقریبا با توقف تولید بنزین داخلی، از ابتدای سال تاکنون، تهران هوای ناپاک نداشته و این امر نشان می‌دهد که دلیل غبارآلود بودن هوای پایتخت و ذرات معلق خطرناکی که در هوا وجود داشت، بنزین تولیدشده در داخل کشور بود.”
