وحید مسعود
حمله خونین و غیرقابل پیش بینی به گروهی از عزاداران در نزدیکی کابل، بار دیگر شیعیان افغانستان را در مرکز توجه قرار داد.
شیعیان افغانستان برخلاف هم کیشانشان در پاکستان توانسته بودند از خشم نظامیان سنی که در هر دو کشور دست به عملیات می زنند، در امان بمانند.
تنش بسیار کمی بین شیعیان و سنی ها در افغانستان وجود داشت و در یکی از این برخورد ها در سال 2006 در هرات، 5 نفر کشته شدند.
اما در دهه گذشته شیعیان افغانستان توانسته اند مراسم مذهبی خود را با اعتماد بیشتر و با شکوه بیشتر برگزار کنند.
عاشورا، در ماه محرم، ماه شهادت نوه حضرت محمد برگزار می شود و یکی از مهم ترین روز ها در تقویم شیعیان و در افغانستان در این روز تعطیل عمومی است.
هرساله در روز عاشورا، مناطق شیعه نشین کابل، با پرچم سیاه پوشیده می شود. پرچم سیاه نشانه عزاداری مردم است.
این نشانه های مذهبی تا سال 2001 دیده نمی شد. بعد از سقوط طالبان، شیعیان مراسم مذهبی شان را به مناطق غیر شیعه هم گسترش دادند و با کامیون های حامل پرچم و بلندگو نوحه خوانی می کردند.
در واقع یک مرکز برادری شیعه و سنی وجود دارد که روحانیون این مراکزبرای ایجاد هماهنگی بین این دو مذهب، تلاش می کنند.
شواهد بسیار کمی وجود دارد برای توضیح دادن این نکته که چطور افغانستان به نتیجه بهتری نسبت به پاکستان رسیده است. در پاکستان اختلافات عمیقی بین دو مذهب وجود دارد. شاید پاسخ را باید در تاریخ معاصر افغانستان جستجو کرد.
تا 40 سال پیش، تفاهم زیادی بین این دو وجود نداشت؛نزدیک به 20 درصد جمعیت افغانستان را شیعیان تشکیل می دهند و باقی سنی هستند. اکثر شیعیان تاجیک ها و هزاره ها هستند که جزو اقلیت های قومی محسوب می شوند.
هزاره ها، در مرکز کشور و اکثرشان در بامیان هستند که با بیرحمی توسط طالبان سرکوب می شدند. تاجیک ها در همه جای کشور پراکنده هستند.
یک دلیل اینکه درگیری مذهبی شدید در افغانستان کمتر از پاکستان است، فقدان گروه های افراطی در تاریخ افغانستان است. شیعیان و سنی ها علیه اشغال کشورشان توسط شوروی و ایجاد دولت کمونیست در دهه هفتاد و هشتاد در این کشور، با هم متحد شدند.
آنها برای یک هدف مشترک می جنگیدند: اسلام و کشورشان.
با این حال، با شروع جنگ علیه شوروی، جنگجویان سنی به پاکستان رفتند و جنگجویان شیعه به ایران رفتند و تندرو شدند. به دلیل اینکه در آن زمان دسته بندی های زبانی و قومی وجود داشت، دیگر جایی برای دامن زدن به اختلافات مذهبی باقی نمی ماند.
اگرچه اختلافات فرقه ای به بدنه کشور ضربه بزرگی نزد، اما باعث اختلافات قومی شد. بعد از سقوط کمونیسم در سال 1989، اختلافات قومی بین پشتون ها و ازبک ها و تاجیک ها بالاگرفت و نتیجه آن 4 سال جنگ داخلی و کشته شدن ده ها هزار نفر بود.
بازیگران منطقه مثل ایران و پاکستان از برخی از این گروه های قومی حمایت می کردند و به خشونت بیشتر دامن می زدند.
اما در حکومت حامد کرزای، که سال 2001 بر سر کار آمد، همه گروه های قومی آزادی پیدا کردند. تعدادی از تلویزیون های خصوصی افغان در کابل را چهره های مذهبی خریدند و دستکم 5 کانال تلویزیونی متعلق به شیعیان در افغانستان وجود دارد.
چرا شیعیان افغان مورد هدف قرار گرفته اند؟
تحلیلگران معتقدند که همسایگان این کشور نقش بزرگی در عدم ثبات آن بازی می کنند. اتحاد بین شیعیان و سنی ها و گروه های قومی و سیاسی جایی برای نفوذ ایران و پاکستان نمی گذارد.
بسیاری از تحلیلگران معتقدند که پاکستان بطور خاص تحت فشار شدید بین المللی قرار دارد که نظامیان را در خاک خودش پناه داده است، بخصوص طالبان افغانستان را.
این اتهامی است که پاکستان آن را انکار می کند اما تحلیلگران بر این باورند که پاکستان می خواهد یک درگیری بین شیعیان و سنی ها در افغانستان در بگیرد.
دیگران معتقدند طالبان که نتوانستد آخرین لویه جرگه را در کابل مورد هدف قرار بدهد و یا قبل از کنفرانس جهانی بن، خبرسازی کند، پشت حمله اخیر قرار دارند با این هدف که بین طرفداران کرزای تفرقه ایجاد کنند.
در هر صورت، اتفاقات اخیر افتاد و همه افغان ها با هر مذهبی امیدوارند این اتفاق باعث ایجاد یک مناقشه خونین در کشورشان نشود.
بی بی سی، 6 دسامبر
