در آبان سال ۱۳۷۲، حدود بیست و دو سال پیش، سیدعلی خامنه ای طی سخنانی خواستار سیاسی شدن دانشجویان و دانشگاه شده بود. او در آن زمان تاکید داشت: “بنده دلم میخواهد این جوانان ما شما دانشجویان؛ چه دختر، چه پسر و حتّی دانش‌آموزان مدارس - روی این ریزترین پدیده‌های سیاسی دنیا فکر کنید و تحلیل بدهید. گیرم که تحلیلی هم بدهید که خلاف واقع باشد؛ باشد! خدا لعنت کند آن دستهایی را که تلاش کرده‌اند و میکنند که قشر جوان و دانشگاه ما را غیر سیاسی کنند. کشوری که جوانانش سیاسی نباشند، اصلاً توی باغ مسائل سیاسی نیستند، مسائل سیاسی دنیا را نمیفهمند، جریانهای سیاسی دنیا را نمیفهمند و تحلیل درست ندارند. مگر چنین کشوری می تواند بر دوش مردم، حکومت و حرکت و مبارزه و جهاد کند؟!”
خامنه ای اضافه کرده بود: “بله؛ اگر حکومت استبدادی باشد، می شود. حکومتهای مستبد دنیا، صرفه‌شان به این است که مردم سیاسی نباشند؛ مردم درک و تحلیل و شعور سیاسی نداشته باشند. اما حکومتی که می خواهد به دست مردم کارهای بزرگ را انجام دهد؛ نظام را می خواهد با قدرت بی پایان مردم به سر منزل مقصود برساند و مردم را همه چیز نظام می داند، مگر مردمش - بخصوص جوانان، و بالاخص جوانانِ دانشجویش – می توانند غیر سیاسی باشند؟! مگر می شود؟!”
اما در طول این سالها، دانشجویان سیاسی در دانشگاه هزینه زیادی برای فعالیت سیاسی دادند. گروه زیادی از دانشجویان از دانشگاه ها اخراج و بسیاری از آنان به زندانها و حبسهای طولانی گرفتار شدند، و حتی برخی از آنان جان خود را بر سر خواسته های سیاسی شان گذاشتند. آیت الله خامنه ای در آن زمان که ژست مخالفت با حکومت استبدادی را گرفت، هنوز نگفته بود که منظور او از سیاسی شدن دانشگاه، هواداری دانشجویان از خود وی است و در واقع سیاسی بودن دانشجویان را در صورتی مجاز می داند که در حمایت از نظام باشد.
با گذشت سالها از این سخنان، سید علی خامنه ای، آنچنان که در دیگر موارد نیز چنین می کند، سخنان خود را تغییر داد و صریحا اعلام کرد که منظور او از فعالیت سیاسی، مخالفت با “نظام” نبوده است.
در اردیبهشت سال ۱۳۷۷ که کمتر از یکسال از انتخاب سیدمحمد خاتمی به ریاست جمهوری گذشته بود، سیدعلی خامنه ای در دانشگاه تهران گفت: “اشتباه نکنید؛ من که می گویم فعّالیت سیاسی، معنایش این نیست که فعالیت سیاسی حتماً باید علیه دولت، علیه مسؤولان و علیه نظام باشد. بعضی از بدخواهان، فعالیت سیاسی را این‌گونه تعبیر می کنند. فکر می کنند فعّالیت سیاسی، یعنی سیاسی کاری! این، یک نوع سیاسی کاری و یک نوع تقلّب است که آدم تصوّر کند فعّالیت سیاسی در دانشگاه، فقط با بدگفتن و با فحّاشی کردن و با اهانت کردن به این و آن حاصل میشود؛ نه. فعّالیت سیاسی، برای پیدا شدن قدرت تحلیل در دانشجوست.”
سیدعلی خامنه ای توضیح نداد که اساسا فعالیت سیاسی برای تقویت “نظام و مسئولان”، آن در همه حکومتها مجاز است، و آنچه او قبلا از آن سخن گفته بود، ادعای تفاوت “جمهوری اسلامی” با “حکومت استبدادی” را داشت. تغییر نظر خامنه ای، درباره فعالیت سیاسی دانشجویان، در طول سالهای بعد، ابعاد بیشتری پیدا کرد و به جایی رسید که اخیرا فعالیت سیاسی را مغایر پیشرفت علمی دانسته است.
در آذر ماه سال گذشته و پس از انتخاب حسن روحانی به ریاست جمهوری، او در دیدار با اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی، خطاب به وزیر علوم و وزیر بهداشت از پیشرفت علمی کشور و رسیدن به “قله‌های رفیع علمی” سخن گفت و تاکید کرد: “یکی از چیزهایی که جلو این را می گیرد، سیاسی شدن دانشگاه‌ها است. این را توجه کنند آقای فرجی‌دانا و آقای هاشمی؛ نگذارید دانشگاه جولانگاه حرکتهای سیاسی بشود. اینکه ما جوان را به‌عنوان یک موتور محرک تحولات سیاسی بپذیریم، حرف من است. من یک‌وقتی این مطلب را گفتم، بعضی از همین آقایانی که حالا دَم از دانشگاه می زنند، من را ملامت کردند که شما این جوانها را به هَوس انداختید، به هیجان انداختید؛ نه، من اعتقاد دارم به این قضیه؛ نسل جوان در هر جامعه، موتور حرکت تحولات اجتماعی و تحولات سیاسی است؛ بخصوص جوان دانشجو؛ طبیعتش این است. این حرف دیگری است؛ این غیر از این است که ما دانشگاه را محل جَوَلان گرایشهای سیاسی‌ای که بعضی‌شان مخالف با اصل نظامند یا مخالف با جهت‌گیری‌های نظامند بکنیم. این را باید حتما مراقبت کنید و جلوی آن را بگیرید.”
سید علی خامنه ای، چند روز پیش نیز در سخنرانی جدیدی گفت: “من خواهش می کنم از مدیران دانشگاه‌ها و مسئولان گوناگون مدیریّتی که دانشگاه را مرکز جوَلان سیاسی و تلاشها و فعّالیّتهای جناحهای سیاسی قرار ندهید. سمّ مهلک حرکت علمی این است که دانشگاه‌ها تبدیل بشوند به باشگاه‌های سیاسی؛ کاری که در یک دوره‌ای انجام گرفت. این به‌معنای نفی حرکت سیاسی در بین دانشجویان دانشگاه‌ها نیست؛ بنده همیشه مدافع و منادی کار سیاسی دانشجوها و دانشگاهیان بوده‌ام و هستم - الان هم معتقدم - منتها نگاه سیاسی، مَشرب سیاسی، فهم سیاسی و فعّالیّت سیاسی داشتن، یک حرف است و دانشگاه را و کلاس درس را و محیط علمی را جولانگاه کار سیاسی قرار دادن، یک حرف دیگری است؛ اینها با همدیگر تفاوت دارد. “
او اضافه کرد: “آرامش دانشگاه کمک‌کننده‌ی به این است که دانشگاه بتواند در زمینه‌ی مسائل علم - که این‌همه اهمّیّت دارد - کار خودش را انجام بدهد، وظیفه‌ی خودش را انجام بدهد، و اگر خدای نکرده عکس این بشود، اوّلین ضربه‌ای که خواهیم خورد، این است که حرکت علمی در دانشگاه و به تبع آن در کشور متوقّف خواهد شد، یا کند خواهد شد؛ و عرض کردیم توقّف، به‌معنای عقب‌گرد است.”
سیدعلی خامنه ای در آخرین سخنانش که در واقع هشداری به مسئولان وزارت علوم تلقی شده است، باز هم مدعی است که از فعالیت سیاسی دانشجویان حمایت می کند اما نگران باشگاه سیاسی شدن دانشگاه است. اکنون در تمامی دانشگاه های ایران، فعالیت بسیج دانشجویی، جامعه اسلامی دانشجویان، انجمن اسلامی مستقل دانشجویان، جنبش عدالتخواه دانشجویی و همه تشکلهای هوادار آیت الله خامنه ای آزاد است. رهبر جمهوری اسلامی، فعالیت هواداران خود را مصداق باشگاه سیاسی شدن دانشگاه نمی داند. از نظر او، فعالیت این تشکلها نه آرامش دانشگاه را برهم زده و نه جلوی رسیدن به قله های علمی را گرفته است. این تشکلهای حکومتی را نهاد نمایندگی خامنه ای در دانشگاه ها، تحت عنوان افسران جوان هماهنگ میکند.
اما تشکلهای دانشجویی منتقد نه تنها مورد پسند “نظام” نیست، بلکه در تمامی این سالها به شدیدترین صورت سرکوب شده اند. البته سیدعلی خامنه ای گفته بود که “اشتباه نکنید؛ من که میگویم فعّالیت سیاسی، معنایش این نیست که فعالیت سیاسی حتماً باید علیه دولت، علیه مسؤولان و علیه نظام باشد.”!
پس از هشدار جدید سیدعلی خامنه ای به وزارت علوم، این وزارتخانه طی بیانیه ای نوشت: “وزارت علوم، تحقیقات و فنآوری با اعتقاد به لزوم تامین فضای فرهنگی و علمی مناسب در دانشگاه‌ها و جلوگیری از تبدیل شدن آنها به محیطی سیاست زده و محل جولان جریان‌ها و احزاب سیاسی، در عین باور به ضرورت رشد فهم و مشارکت سیاسی دانشجویان، تاکید بر گفتمان اعتدال و عقلانیت را سرلوحه کار خود قرار داده و مهمترین و بهترین تبیین از مفهوم اعتدال را نیز در کلام مقام معظم رهبری می‌یابد و در جهت تحقق آن گام برمی‌دارد.”
در این بیانیه همچنین آمده بود: “وزارت علوم، تحقیقات و فنآوری، تحقق منویات مقام معظم رهبری را به منزله گشایش افق‌های نوین گسترش علمی، سیاسی و دینی در دانشگاه‌های کشور دانسته وخود را ملزم به تلاش مضاعف در جهت تحقق گفتمان راهبردی ایشان برای ایجاد محیطهای علمی عقل‌محور، قانون‌گرا و آینده‌نگر و برخوردار از پویایی و عقلانیت و به دور از سیاست‌زدگی می داند تا دانشگاه پرچم‌دار انتقال ارزش‌های الهی به نسل‌های آینده، تعمیق اخلاق و معنویت، خودآگاهی، خودباوری و پویایی باشد.”
از ادبیات مسئولان جمهوری اسلامی در مواجهه با سخنان سیدعلی خامنه ای، می توان تفاوت “نظام مقدس جمهوری اسلامی” با حکومتهای استبدادی را بهتر احساس کرد. همان چیزی که سیدعلی خامنه ای، بیست و دو سال پیش، از آن سخن گفته بود: “بله؛ اگر حکومت استبدادی باشد، می شود. حکومتهای مستبد دنیا، صرفه‌شان به این است که مردم سیاسی نباشند؛ مردم درک و تحلیل و شعور سیاسی نداشته باشند.”
