آیتالله علی خامنهای در سخنانی نظارت استصوابی شورای نگهبان را “حقالناس” توصیف کرد، عمل منتقدان نظارت استصوابی را “بیخود” و اعلام دغدغه درباره سلامت انتخابات را “عادت بد” برخی دانست. او همچنین عدم ابطال انتخابات ریاستجمهوری در سال ۸۸ - که سلامت آن با تشکیک مواجه شده بود - و مقاومت در این زمینه را نیز به دلیل “حقالناس” دانست.
رهبر جمهوریاسلامی با اشاره به انتقادها از شورای نگهبان گفت که این شورا “چشم بینای نظام” برای انتخابات است و نظارت استصوابی “حق قانونی آنها است، حق عقلی و منطقی آنها است… بخشی از این حقالناس، همین حق رای شورای نگهبان است”. او همچنین نظارت استصوابی را “حق موثر” شورای نگهبان و “حقالناس” است که “این را باید رعایت کرد، این را باید حفظ کرد”.
گرچه رهبر ایران به شکل مشخص فردی را مخاطب قرار نداده، اما به نظر میرسد که اشاره او به صحبتهای اخیر حسن روحانی است. رئیسجمهوری چند هفته پیش درباره شکل نظارت شورای نگهبان بر انتخابات گفته بود: “شورای محترم نگهبان ناظر است نه مجری. مجری انتخابات دولت است. دولت مسئول برگزاری انتخابات است و دستگاهی هم پیشبینی شده که نظارت کند تا خلاف قانون صورت نگیرد. شورای نگهبان چشم است و چشم نمیتواند کار دست را بکند، نظارت و اجرا نباید مخلوط شوند باید به قانون اساسی کاملا توجه کرده و عمل کنیم”.
این سخنان روحانی البته همان زمان نیز با اعتراضهای مختلفی روبهرو شده بود. از جمله محمد یزدی - از فقهای شورای نگهبان و رئیس مجلس خبرگان - گفته بود نقش این شورا در انتخابات “تماشا” نیست، “با کسی تعارف” ندارد و از “لحظه نامنویسی تا اعلام نتیجه” بر انتخابات نظارت خواهد کرد: “شورای نگهبان، ناظر انتخابات است و نظارتش هم استصوابی است نه تماشایی”.
براساس قانون اساسی شورای نگهبان وظیفه نظارت بر انتخابات “مجلس خبرگان رهبری، ریاست جمهوری، مجلس شورای اسلامی و مراجعه به آرا عمومی و همهپرسی” را به عهده دارد. این شورا براساس اصل دیگر همین قانون - که وظیفه تفسیراین قانون را بر عهده شورای نگهبان گذاشته - این نظارت را استصوابی دانسته. مسالهای که در سال ۷۱ و از سوی محمد محمدیگیلانی، دبیر وقت شورای نگهبان، اعلام شد: “نظارت مذکور در اصل ۹۹ قانون اساسی استصوابی است و شامل تمام مراحل اجرایی انتخابات از جمله تایید و رد صلاحیت کاندیداها میشود”. شورای نگهبان ۱۲ عضو دارد که شش فقیه آن توسط رهبر جمهوریاسلامی منصوب میشوند و شش حقوقدان نیز با معرفی رییس قوهقضاییه به مجلس و رای نمایندگان، انتخاب میشوند.
آیتالله خامنهای در بخش دیگری از سخنان خود به بحثهایی که پیرامون سلامت انتخابات وجود دارد، اشاره کرد و گفت: “یکی از عادتهای بدی که بعضی در داخل دارند، این است که دائما در سلامت انتخابات در هر دورهای خدشه کنند. از قبل از انتخابات مکرر دَم بزنند از تقلب، از دغدغه، از اینکه چنین بشود، چنان بشود؛ این کار غلطی است”.
اشاره وی به طور مشخص اصلاحطلبان و برخی حامیان حسن روحانی است. اصلاحطلبان بارها نسبت به سلامت انتخابات در گذشته ابراز نگرانی کردهاند. از جمله مشهورترین این موارد به انتخابات ریاستجمهوری سال ۸۸ باز میگردد که میرحسین موسوی و مهدی کروبی - دو نامزد آن انتخابات - حاضر به پذیرش نتایج آن نشدند و اعتراضهایی را سامان دادند.
رهبر ایران نیز به مساله انتخابات سال ۸۸ و عدم ابطال آن - درخواست دو نامزد معترض - پرداخته: “اینکه ما در سال ۸۸ در مقابل کسانی که اصرار میکردند باید انتخابات باطل بشود ایستادیم، بهخاطر همین بود که از حقالناس دفاع کردیم. چهل میلیون [نفر] - بالاترین نصاب انتخابات- در سال ۸۸ در [دادن] آرا شرکت کردند. خب، یک نتیجهای داد. هر کسی [هم] برندهی این انتخابات میشد، ما همینجور میایستادیم، دفاع میکردیم. بنده از حقالناس دفاع کردم، از حق مردم دفاع کردم”.
نکته دیگر در سخنان آیتالله خامنهای استفاده مکرر او از عبارت “حقالناس” بود. عبارتی که در سالهای اخیر بیش از همه از سوی اکبر هاشمیرفسنجانی مورد استفاده قرار گرفته. هاشمی بارها بحث سلامت انتخابات و صیانت از آرا را با “حقالناس” توصیف کردن آن - که به گفته خود از آیتالله خامنهای وام گرفته بود - مورد اشاره قرار داده.