دامنه اعتراضات به بازداشت رهبران جنبش سبز از مرجع تقلید تا دولت های غربی را فرا گرفت و تجمعات روز گذشته مردم در شهرهای مختلف ایران، توجه رسانه ها را به خود جلب کرد.
به دنبال انتشار خبر بازداشت این دو، مجتبی واحدی، مشاور مهدی کروبی و سردبیر سابق روزنامه آفتاب یزد در گفت‌وگو با بی‌بی‌سی فارسی، اعلام کرد که بازداشت این دو “بعد از کسب تکلیف صادق لاریجانی، رییس قوه قضاییه، از آیت‌الله خامنه‌ای رهبر جمهوری اسلامی ایران انجام شده است”.
نخستین بار وب‌سایت کلمه، نزدیک به میرحسین موسوی، فاش کرد که میرحسین موسوی و مهدی کروبی، دو رهبر جنبش سبز به همراه همسرانشان، به زندان حشمتیه، یکی از زندان‌های نظامی تحت نظر وزارت دفاع، منتقل شده‌اند.
علی‌اکبر موسوی‌خوئینی، نماینده مجلس اصلاحات که این زندان را از دوره حضورش در مجلس ششم می شناخت گفت: “این زندان متعلق به ارتش است و طی موافقت‌نامه ای با سازمان زندانها، توسط ارتش اداره می‌شود… در زندان حشمتیه ساختمانی هم وجود داشت که گفته می‌شد افراد برجسته‌تر آن‌جا نگهداری می‌شدند. [از جمله] فرهاد نظری فرمانده وقت نیروی انتظامی تهران بزرگ در پرونده حادثه کوی دانشگاه… عمده افراد زندانی در آن مقطع کسانی از پرسنل این نیرو بودند که محکومیت‌هایی داشتند و بعضا هم افراد شخصی که به طور ویژه زندان بودند… می توان حدس زد با توجه به سابقه قبلی این زندان در استفاده برای موارد خاص و ویژه، به علت درجه بالای امنیتی از آن استفاده شده است”.
در عین حال، وب‌سایت العربیه، به نقل از یک منبع مطلع نوشت که میان وزارت اطلاعات و سپاه پاسداران درباره نحوه برخورد با موسوی و کروبی اختلاف نظر وجود دارد: “وزارت اطلاعات خواستار بازداشت خانگی موسوی و کروبی است و معتقد است که باید آن‌ها را در خانه نگاه داشت و ارتباط‌های آن‌ها را قطع کرد، بدین ترتیب دیگر امکان ارتباط گیری با معترضان را نخواهند داشت و می‌توان جلوی واکنش‌های احتمالی معترضان به بازداشت آن‌ها گرفت. اما سپاه پاسداران این شیوه را مناسب نمی داند و از ابتدا خواستار برخورد شدید با سران معترضان بوده، سپاه معتقد است که موسوی و کروبی باید بازداشت و به زندان افکنده شوند و سپس محاکمه و مجازات شوند. اما درباره احتمال واکنش شدید از سوی معترضان می گوید که هر اعتراضی هر چند شدید باشد بیش از دو یا سه هفته طول نخواهد کشید و پس از سرکوب آن دیگر شاهد تحرکی از سوی معترضان نخواهیم بود. بدین ترتیب امکان ارتباط موسوی و کروبی با معترضان برای همیشه قطع می شود و می توان امیدوار بود اعتراض ها برای همیشه خاموش می‌شود”.
اما مجتبی واحدی از نقشی فراتر از نقش سپاه و وزارت اطلاعات در این پرونده سخن گفت: “صادق لاریجانی در مورد تبعات دستگیری میرحسین موسوی و مهدی کروبی تردید داشته، اما آیت‌الله خامنه ای به او گفته است که جمع بندی انجام شده در دفتر رهبری نشان داده که این اقدام، مساله ای ایجاد نخواهد کرد”.
واحدی اعلام کرده که به گفته رهبر جمهوری‌اسلامی، مسوولیت جمع‌بندی هزینه‌های دستگیری رهبران معترضان به انتخابات، با مجتبی خامنه ای فرزند اوست.
پیش از این و هم‌زمان با حصر موسوی و کروبی، کلمه با اشاره به وضعیت آن‌ها، رهبر جمهوری‌اسلامی را آمر اصلی حصر این دو معرفی کرده و نوشته بود: “واکنش فراگیر و سراسیمهٔ مجلسیان و موضع‌گیری بعضی از چهره‌های خاص، نشان می‌دهد که آمر اصلی حصر «دستگاه حاکمه» است. دستگاهی که علیرغم رسمیت، نفوذ کافی در بیوت و مراجع تصمیم گیری دارد. نفوذی که می‌تواند هاشمی، ناطق نوری، قالیباف و بسیاری از چهره‌های دیگر را هم به اطاعت امر وادارد. عوامل اصلی حصر اگر رسما از رهبری دستور نگرفته باشند، قطعا ریشه‌ای در بیت رهبری دارند. تنها جایی که می‌تواند فرمان آتش را به این همه افراد صادر کند، بیت رهبری است. آمران وعوامل اصلی حصر جنتی را گفته‌اند تا در نماز جمعه فتوای برخورد با سران سبز را صادر کند، دادستان کل را گفته‌اند تا آن‌ها را ضد انقلاب بنامد، احمدی‌نژاد را گفته‌اند که خاموش بنشیند، صدا و سیما را گفته‌اند که شعار مرگ و اعدام سر دهد و وزیر اطلاعات را به مصاحبه واداشته‌اند؛ مصاحبه‌ای که مصلحی از عهدهٔ آن برنیامد و کار را از قبل خراب‌تر کرد. آملی لاریجانی پیش از این گفته بود که در برخورد با رهبران معترض فقط از رهبری سفارش می گیرد”.
این در حالی است که پس از انتشار خبر بازداشت موسوی و کروبی، بسیاری از وب‌سایت‌های متعلق به اصول‌گرایان، این خبر را تکذیب کردند. کیهان امروز به نقل از یک مقام امنیتی، نوشته است که: “موسوی و کروبی در خانه‌هایشان قرار دارند و تنها ارتباطات آن‌ها، به ویژه ارتباطاتی که از خارج کشور با آن‌ها برقرار می‌شد، قطع شده است… موسوی و کروبی اجازه دیدار با بستگان درجه اول خود را تا زمانی که از این طریق به انتشار مطالب دروغ و تنش آفرین نپردازند، خواهند داشت”.
کیهان همچنین خبر انتقال موسوی و کروبی به یک زندان نظامی را “شایعه‌سازی سرویس‌های اطلاعاتی غرب” نامیده است.
خبرگزاری ایرنا نیز در گفت‌وگویی کوتاه با غلام‌حسین محسنی‌اژه‌ای، دادستان کل کشور، از قول وی نوشت: “خبر برخی رسانه‌ها مبنی بر انتقال کروبی و موسوی به زندان درست نیست و تکذیب می‌شود”.
سایت تابناک، نزدیک به محسن رضایی، سخن یک مقام امنیتی را نقل کرد که: “موسوی و کروبی در منازل خود بوده و محدودیت‌های ارتباطی آن‌ها برای عدم دسترسی و سواستفاده عناصر ضد انقلاب از آن‌هاست”.
پس از آن، خبرگزاری فارس هم سخنان یک “مقام آگاه قضایی” را منتشر کرد که مدعی بود: “این دو در حال حاضر در منازل خود به سر می‌برند و تنها محدودیت‌هایی در برابر تماس‌های آنان با عناصر مشکوک اعمال شده است”.
در واکنش به این تکذیب‌ها، فرزندان میرحسین موسوی، به کلمه گفتند: “تنها هنگامی عدم صحت خبر بازداشت پدر و مادرمان برای ما مشخص و قابل باور خواهد شد که فورا آن‌ها را در خانه پدری خود و بدون تهدید یا حضور نیروهای امنیتی یا نظامی در صحت و سلامت کامل فیزیکی و روحی، همان‌گونه که تا پیش از ناپدید شدن بوده‌اند، دیدار کنیم”.
گفته می‌شود انتقال مهدی کروبی و میرحسین موسوی در روزی انجام شد که جو تهران با حضور گسترده نیروهای نظامی و امنیتی به شدت پلیسی بود. پنج‌شنبه گذشته، همان موقعی که حیدر مصلحی، وزیر اطلاعات در صدا و سیما حاضر شد و درباره اعتراضات سخن گفت. پیش از آغاز مصاحبه وزیر اطلاعات، اعلام شده بود که وی قرار است “اطلاعاتی جدید و مهم” در اختیار مخاطبان قرار دهد.
گفتنی است موسوی و کروبی پیش از آغاز راهپیمایی 25 بهمن تحت نظر بودند، اما هم‌زمان با برگزاری این راهپیمایی، محدودیت آنان نیز بیشتر شد و پس از اینکه موسوی و کروبی به صدور بیانیه درباره راهپیمایی 25 بهمن پرداختند، بازداشت خانگی آنان شکل جدی‌تری به خود گرفت.
موسوی در روزهای ابتدایی بازداشت خانگی خود، دو بار با برخی از نزدیکان خود به صورت تلفنی صحبت کرد. وی در این تماس‌ها خبر از آن داده بود که محافظانش عزل شده و موادغذایی نیز توسط نیروهای امنیتی برای آن‌ها تهیه می‌شود. موسوی همچنین خبر از آن داده بود که هیچ روزنامه‌ای برای مطالعه در اختیار وی قرار نمی‌گیرد.
روز شنبه نیز فرزندان موسوی و رهنورد، با انتشار نامه‌ای سرگشاده، اعلام کرده بودند: “به سراغشان رفتیم. خودروی ون به شکلی پارک شده بود که از کنارش یک کاغذ هم رد نمی شد. مردانی که از خودرو پیاده شدند، نقاب داشتند. آدامس می جویدند و در جواب سوال ما که براساس کدام حکم، فرزندانی را ازدیدن پدر و مادرشان محروم می کنید، پرخاش کردند: “به شما چه مربوط که حکم کجاست؟ از کجاست؟ از طرف کیست؟ پرسیدیم در خودروی ون چند نفر هستید؟ باز هم پرخاش که به شما چه مربوط؟ پرسیدیم شیشه های خودروی تان چرا سیاه است؟ گفتند به شما چه مربوط؟”
همه مصایب مهدی کروبی
روز گذشته، محمدتقی کروبی، یکی از فرزندان مهدی کروبی، به بیان شرح کامل‌تری از آن‌چه بر خانواده وی در روزهای گذشته رفته است، پرداخت.
وی در یادداشتی که در سایت سحام‌نیوز، نزدیک به مهدی کروبی، منتشر شده است، چنین نوشت: “در باب بازداشت پدر و مادرم که متاسفانه و به اشتباه در ۲۰ روز گذشته از واژه حصر خانگی استفاده می‌شد، باید بگویم که آنان در بازداشت به سر می برند نه حصر. از وضعیت آنان هیچ خبری در دست نیست و خدا می‌داند در چه وضعیتی هستند”.
وی همچنین پیشنهاد داده است که: “محکمه‌ای سیار در زمین چمن استادیوم یک‌صد هزار نفری آزادی با پخش زنده برپا کنید تا با حضور هیت منصفه‌ای بی‌نظیر، کیفرخواست هیات حاکمه و دفاعیات رهبران در بند استماع شود و مردم به قضاوت میان حاکمیت و معترضین بپردازند. اجازه دهید امت را کل مردم ایران بدانیم، نه آن لباس شخصی ها که بعضا به عنوان امت خود جوش، ترموستات‌شان در مواقعی به جوش می‌آید که حمایت نیروهای امنیتی را دارند”.
از سوی دیگر، یکی از فرزندان کروبی نیز، در گفت‌وگو با سحام‌نیوز، با واکنش نسبت به ادعاهای دادستان کل کشور، مبنی بر عدم بازداشت موسوی و کروبی، اعلام کرد: “در روز آغاز حصر، ماموران اطلاعات طی تماسی تلفنی با علی کروبی از وی می‌خواهند به منزل پدر مراجعه نماید. در همین راستا علی سریعا به منزل پدر و بی‌اطلاع از حیله و نیرنگ ماموران اطلاعاتی مراجعه و دستگیر می‌گردد. یکی از عروس‌های آقای کروبی شاهد جمع آوری کورکورانه و فله‌ای کلیه وسایل از جمله کتب (تنها حدود 700کتاب فقهی) و حتی داروها از منزل بوده است. به طوری که ایشان ذکر می‌کردند که احساس کردم تنها مبل و یخچال منزل را نبردند”.
پیش از این و در روزهای گذشته نیز، یکی از فرزندان کروبی به سحام‌نیوز گفته بود: “توانستیم با یکی از همسایگان که شاهد انتقال پدر و مادرمان به خارج از منزل بوده است صحبت کنیم. وی به ما اطلاع داد که نیمه شب پنج شنبه شاهد حضور هشت ماشین ون نیروهای امنیتی در مقابل ساختمان و ورودی پارکینگ منزل آقای کروبی بوده که پس از دقایقی همگی به همراه یک ماشین که از داخل پارکینگ درآمده محل را ترک کرده اند. به گزارش این شاهد عینی پس از آن، ساختمان به طور کامل تخلیه و چراغ‌های منزل ایشان خاموش شده است”.
در روزهای گذشته، چندین بار نیز نیروهای لباس شخصی و ماموران امنیتی در مقابل منزل کروبی تجمع کرده و یا وارد منزل وی شده بودند. مجتبی واحدی، مشاور کروبی در این زمینه گفته بود: “هیچ خبری از آقای کروبی و همسرشان وجود ندارد. نیروهای امنیتی با ورود به منزل، هر چیزی را که تصور می‌کردند ممکن است کمک به شکل‌گیری تماس کند، با خود برده‌اند و در منزل ایشان مستقر شده‌اند”.
ادامه واکنش‌ها به بازداشت موسوی و کروبی
پیش از این و هم‌زمان با خبر بازداشت خانگی موسوی و کروبی، برخی از چهره‌ها و شخصیت‌های سیاسی، نسبت به این مساله واکنش نشان دادند. مجمع روحانیون مبارز، کمیسیون زنان جبهه مشارکت و شخصیت‌هایی چون آیت‌الله یوسف صانعی، آیت‌الله بیات زنجانی، آیت‌الله دستغیب، احمد منتظری و سیدمحمد خاتمی، روز گذشته آیت‌الله بیات زنجانی و آیت‌الله صانعی، دو تن از مراحع تقلید نیز نسبت به ادامه بازداشت و حصر کروبی و موسوی هشدار دادند.
در روزهای گذشته اما، این مساله ابعاد بین‌المللی پیدا کرد و برخی از کشورهای جهان، نسبت به این مساله واکنش نشان دادند.
شورای امنیت ملی کاخ سفید، با صدور بیانیه‌ای سیاست سازمان‌یافته ارعاب و بازداشت شخصیت‌ها، فعالان سیاسی و حقوق بشر، دانشجویان، روزنامه‌نگاران و بلاگرها از سوی دولت ایران را محکوم کرد.
هیلاری کلینتون، وزیر خارجه آمریکا، اعلام کرده است که دولت ایران باید به مردم اجازه دهد از حق آزادی بیان و آزادی تجمعات برخوردار شوند و باید بلافاصله به ارعاب سازمان یافته مخالفان پایان دهد.
جی کارنی، سخنگوی کاخ سفید نیز به خبرهای منتشر شده در خصوص بازداشت میرحسین موسوی و مهدی کروبی، دو رهبر مخالفان در ایران، واکنش نشان داده و ضمن “غیرقابل پذیرش” خواندن این بازداشت، خواهان آزادی آن‌ها شده است.
همچنین سناتورهای جمهوری‌خواه آمریکایی، جان کایل و مایک کرک گفته‌اند بازداشت میر حسین موسوی و مهدی کروبی و همسرانشان “نشانه هراس یک دیکتاتوری رو به ضعف از مردم خود است”.
یرژی بوزک، رییس پارلمان اروپا بازداشت موسوی و کروبی را “شدیدا محکوم” کرد و خواستار آزادی “بدون قید و شرط” آنان شد. رئیس پارلمان اروپا تصریح کرد که “تلاش‌های ارعاب‌آور” حکومت ایران حمله به اصول دمکراسی و نهاد‌های قضایی است.
سخنگوی دولت آلمان نیز اعلام کرده است که دولت متبوع وی از اینکه جمهوری اسلامی”در عملیاتی شبانه رهبران معترضان، آقایان موسوی و کروبی را به مکانی نامعلوم” منتقل کرده، شوکه شده است. سخنگوی دولت آلمان این اقدام‌های دولت جمهوری اسلامی را “تهدید و ارعاب” مخالفان، و ناقض موازین بین‌المللی حقوق بشر خوانده است.
از سوی دیگر گیدو وستروله، وزیر خارجه آلمان در دیدار با صالحی همتای ایرانی خود از وی خواسته سلامت دو رهبر ایران را تضمین کند. وی از وزیر خارجه جمهوری اسلامی خواسته موسوی و کروبی را مورد آزار جسمانی و سرکوب قرار ندهند.
از سوی دیگر در پی انتشار خبر بازداشت موسوی و کروبی و همسرانشان، و همچنین انتقادات آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان، وزارت امورخارجه آلمان کاردار جمهوری اسلامی در برلین را برای ادای توضیحاتی احضار کرد.
این در حالی است که رامین مهمان‌پرست، سخنگوی وزارت امورخارجه، بحث بازداشت موسوی و کروبی را یک مساله داخلی عنوان کرد که دیگر کشورها حق دخالت در آن را ندارند.
همچنین علی‌اکبر صالحی نیز، خواستار آن شد که “میان حرکت‌های اصیل مردمی و حرکت های مدیریت شده توسط قدرت های خارجی تفاوت قائل شد.”
سازمان گزارش‌گران بدون مرز نیز با انتشار بیانیه‌ای بازداشت میرحسین موسوی و مهدی کروبی و همسرانشان را محکوم کرد و از مقامات جمهوری اسلامی خواست که محل بازداشت رهبران معترضان را فورا و به‌شکل رسمی اعلام کنند.
از سوی دیگر، کمپین بین‌المللی حقوق بشر در ایران در اطلاعیه‌ای درباره سرنوشت زهرا رهنورد، فاطمه کروبی، میرحسین موسوی و مهدی کروبی نوشته است: “این چهار ناراضی ناپدید شده‌اند؛ آنان بدون ارتباط با دنیای خارج، در مکان نامعلومی نگاهداری می‌شوند و این نقض شدید قوانین ایران و بین‌المللی است و آدم‌ربایی توسط حکومت است”.
