نگاهی به رویدادهای شعر در سال 88
تا درد ورم فرو نشیند…
علی مسعودی‌نیا
سال عجیبی بود. برای مملکت ما واقعن سال عجیبی بود. سه ماهه‌ی اول سال در تب و تاب و شور و هیجان انتخاباتی متفاوت سر شد و نه ماه بعد، عواقب نتایج انتخابات گریبان همه را گرفت و طبعن شعر هم از این امر مستثنی نماند. سال 88، سال بازگشت دوباره‌ی شعر‌های صریح سیاسی و اجتماعی بود. اغلب شاعران درباره‌ی وقایع پس از انتخابات آثاری ارائه کردند و این رویکرد موجب شد تا فضای شعر ایران رنگی تازه به خود بگیرد. رنگی که فارغ از خوب یا بد بودن کیفیت‌اش، دوباره شعر را به میان مردم برد و مخاطبان قهر‌کرده را تا حد زیادی با آن آشتی داد. با اندک دل و دماغی که برای ما و شما باقی مانده، به سیاق دو، سه سال اخیر، امسال هم در شماره‌ی نوروزی وازنا، مروری داریم بر وضعیت شعر ایران در سالی که گذشت. اگر چیزی از قلم افتاد، پیشاپیش پوزش می‌خواهم. من زیاد خبرنگار خوبی نیستم. یعنی اصلن خبرنگاری بلد نیستم. ضمنن سال‌های پیش مروری می‌کردم کتاب‌ها و نشریات و سایت‌های شعری را. منتها چون هر سال شب عیدم به لعن و دشنام عزیزان از قلم افتاده مزین می‌شد، تصمیم گرفتم که امسال از این شکرها نخورم!
فروردین- ماه نخست سال 88، برای شعر بسیار کم‌خبر بود. در این ماه «فاطمه راکعی» از برگزاری «همایش صد سال شعر زنان ایران» خبر داد و وعده کرد که بولتنی پر و پیمان نیز برای این همایش تهیه خواهد شد. هم‌چنین در اواخر این ماه، نشست «حلقه‌ی رندان» که به شعر طنز اختصاص دارد، بعد از مدتی وقفه دوباره برگزار شد.
اردیبهشت- در پنجمین روز این ماه، «بیژن ترقی» شاعر و ترانه‌سرای کهنه‌کار چشم از جهان فرو‌بست. «ترقی» متولد سال 1308 بود و در طول حیات خود با برخی از بهترین آهنگسازان و خوانندگان موسیقی ایرانی همکاری داشت. منزل او نیز همواره محفل گرمی بود برای اهالی شعر- خصوصن شعر کلاسیک- و موسیقی. از ماندگار‌ترین ترانه‌های او می‌توان به «برگ خزان»، «آتش کاروان»، «بازم آفتابی می‌شه» و … اشاره کرد. او علاوه بر کار شاعری، سال‌ها مدیریت نشر و کتاب‌فروشی «خیام» را نیز به عهده داشت.
در این ماه «ری‌را عباسی» -دبیر جایزهی شعر صلح- اعلام کرد که به دلیل عدم صدور مجوز برای برپایی مراسم این جایزه، اعلام برگزیدگان آن موقتن به تعویق می‌افتد.
خرداد- در این ماه در نشستی از سلسله برنامه‌های «شب‌های شعر چشمه»، کارنامه‌ی شعر 87 و وضعیت نشر و پخش آثار شاعران در میزگردی با میزبانی «کبوتر ارشدی» و حضور شاعرانی چون: رویا زرین، گروس عبدالملکیان، روجا چمنکار، شهاب مقربین و آرش نصرت‌اللهی؛ مورد بررسی قرار گرفت.
دبیر جایزهی شعر صلح نیز که پیش از این از به تعویق افتادن مراسم خبر داده بود، در این ماه اعلام کرد که مسئولان آب پاکی را روی دست برگزارکنندگان این جایزه ریخته‌اند و برای برپایی مراسم مجوز صادر نمی‌کنند و به این ترتیب دومین دو‌سالانه‌ی شعر صلح بالکل لغو شد.
هم‌چنین «داریوش معمار» - دبیر جایزهی شعر «نیما»- نیز اعلام کرد که به خاطر وضعیت استثنایی پیش‌آمده بعد از انتخابات، برگزاری مراسم اختتامیه را به زمانی دیگر موکول می‌کند.
تیر- در هشتم تیر ماه، در بحبوحه‌ی حوادث سیاسی؛ اتفاقی نا‌گوار اهالی شعر را بیش از پیش افسرده ساخت. «محمد حقوقی»، شاعر و منتقد بزرگ و شهیر پس از جدالی طولانی با بیماری، سرانجام تسلیم مرگ شد. «حقوقی» بدون شک، یکی از موثر‌ترین و آگاه‌ترین منتقدان شعر معاصر بود و آثار وی همواره محل ارجاع و بحث جدی بودند. وی به هنگام مرگ 70 سال داشت.
در همین ماه، مراسم جایزهی شعر «نیما» که قرار بود در خانه‌ی هنرمندان ایران برگزار شود، سی دقیقه پیش از آغاز، به شکلی مشکوک و عجیب لغو شد. هنوز هم مشخص نیست که در آن روز چه اتفاقی افتاد که مدیریت خانه‌ی هنرمندان مجبور به لغو این مراسم شد. مراسم چند روز بعد، به صورت خصوصی در سالنی شخصی برگزار شد و طی آن «رویا زرین» و «رضا حیرانی» به عنوان شاعران برگزیده و «بهزاد خواجات» به عنوان منتقد برگزیده معرفی شدند و با مراسمی مختصر به کار اولین دوره‌ی این جایزه پایان داده شد.
مرداد- تقریبن هیچ.
شهریور- شاید تنها خبر دندان‌گیر این ماه، معرفی راه‌یافتگان به دور نهایی جایزهی شعر زنان(خورشید) بود. هجده کتاب وارد مرحله‌ی داوری نهایی این جایزه شدند که شاخص‌ترین چهره در میان آن‌ها «فرشته ساری» بود.
مهر- تقریبن هیچ.
آبان- درآبان‌ماه، نسبتن رویدادهای زیادی در حیطه‌ی شعر رقم خورد. دبیر جایزهی شعر «نیما» از آغاز دومین دوره‌ی فعالیت این جایزه با حضور هیات اجرایی جدیدی خبر داد.
در این ماه هیات داوران جایزهی کتاب سال شعر جوان متشکل از ضیا موحد، محمد علی بهمنی، ساعد باقری،و حافظ موسوی، کاندیداهای نهایی خود را به این شرح اعلام کردند: «از پنجره‌های بی‌پرنده» (علیرضا بدیع)، «بی‌خوابی عمیق» (محمدمهدی سیار)، «پارو زدن در خاک» (داریوش معمار)، «دالان حاج مختار پلاک 9» (مجید سعد‌آبادی)، «دروغ‌های مقدس» (حامد ابراهیم‌پور)، «دنیا از ما چشم برنمی‌دارد» (الهام اسلامی) و «نی‌زن، جذامی و باد» (سعدی گل‌بیانی). مراسم اختتامیه، چند روز بعد در خانه‌ی هنرمندان ایران برگزار شد و طی آن در کمال حیرت اعلام شد که هیات داوران هیچ یک از آثار را برتر ندانسته و جایزه را بین کاندیداها تقسیم می‌کند.
در همین ماه به سیاق سالیان گذشته، گروهی از شاعران ایرانی به دعوت جشنواره «گلاویژ» راهی کردستان عراق شدند. در مراسم امسال حمد شمس لنگرودی، حافظ موسوی، موسی بیدج، گروس عبدالملکیان، افشین شاهرودی، بهاره رضایی، فرهاد حیدری گوران و محمد ولی‌زاده؛ حضور داشتند و به شعر‌خوانی پرداختند.
در بیست و چهارم این ماه، «محمود شاهرخی» از شاعران طیف شعری وابسته به دولت و نیز از اعضای شورای ترانه و سرود صدا و سیما، در سن 82 سالگی درگذشت.
آذر- سیدعلی موسوی گرمارودی، مرتضی امیری اسفندقه و مصطفی امیدی: این نام اعضای هیات اجرای جشنواره‌ی شعر فجر 88 بود. جشنواره‌ای که پر‌حاشیه‌ترین دوره‌ی خود را سپری کرد و با اعلام این هیات اجرایی، نشان داد که سیاست‌های فرهنگی نه تنها تغییری نکرده‌اند، که اصول‌گرایانه‌تر از پیش هم شده‌اند.
جایزهی خورشید نیز در این ماه نامزدهایی نهایی خود را با این ترتیب معرفی کرد: با خودم حرف می‌زنم» اثر روجا چمنکار، نشر ثالث؛ «به کسی نگو» اثر کتایون ریزخراتی، انتشارات آهنگ دیگر؛ «دنیا چشم از ما برنمی‌دارد» اثر الهام اسلامی، نشر شاملو؛ «هیچ بارانی این همه را نخواهد شست» اثر شبنم آذر، نشر ثالث؛ و «یکی از ما باید به او می‌گفت» اثر فرشته ساری، نشر ثالث. مراسم اختتامیه‌ی این جایزه به شکلی بسیار مختصر و نیمه‌خصوصی برگزار شد و نهایتن طی آن از «فرشته ساری» و «بنفشه حجازی» به خاطر یک عمر فعالیت در حیطه‌ی شعر زنان تقدیر شد و جایزهی نهایی نیز به «روجا چمنکار» تعلق گرفت.
در این ماه کنگره‌ی شعر «منوچهر آتشی» نیز در بوشهر برگزار شد.
دی- در این ماه سرانجام نشست «کارنامه‌ی صدساله‌ی شعر زنان فارسی‌گو» در دانشگاه الزهرا برگزار شد. از آن‌جا که اساس برگزاری این نشست در مرز دولتی و غیر‌دولتی بودن معلق بود، جریان مستقل شعر چندان از آن استقبال نکردند. به هر حال این نشست با بازخورد رسانه‌ای محدودی که داشت، نشان داد که چندان هم طبق وعده‌های پیشین برگزار‌کنندگانش شکل نگرفته است.
بهمن- در چهارمین روز این ماه، «جعفر کوش‌آبادی» شاعر کهنه‌کار و نام‌آشنای معاصر در سن 68 سالگی درگذشت. «کوش‌آبادی» در دهه‌های چهل و پنجاه یکی از مطرح‌ترین چهره‌ها در حیطه‌ی شعر آرمان‌خواهانه و سیاسی بود. «سفر با صداها»، «ساز دیگر»، «اژدهای سیاه»، «چهار شقایق»، «منظومه‌ی کوچک‌خان» و «در آینه» از آثار منتشر‌شده‌ی وی هستند.
در این ماه پس از کشمکش‌ها و حرف و حدیث‌های فراوان بر سر داوری جشنواره‌ی شعر فجر و امتناع چند شاعر – چون «سهیل محمودی» و «عبدالجبار کاکایی»- از پذیرش این سمت، سرانجام جشنواره کار خود را بدون معرفی هیات داوران آغاز کرد. شاعران برگزیده‌ی جشنواره‌ی شعر فجر در سه بخش شعر سنتی، نو و کودک و نوجوان به این شرح معرفی شدند: بخش شعر سنتی: رتبه اول: محمود حبیبی کسبی (تهران)، رتبه دوم: پانته‌آ صفایی (اصفهان)، رتبه دوم: محمد مرادی (تهران)، رتبه سوم: محمدسعید میرزایی (تهران) و شایسته تقدیر: محمدرضا طاهری (تهران) و محمدعلی جوشایی (کرمان) / بخش شعر نو: رتبه اول: سینا علیمحمدی (تهران)، رتبه دوم: محمدحسین نعمتی (تهران) و رتبه سوم: امید مردانی بروجنی (بروجن) / بخش شعر کودک و نوجوان: رتبه اول: کبری بابایی (تهران)، رتبه دوم: حامد محقق (تهران) و رتبه سوم: غلامرضا بکتاش (ملایر).
اسفند- در این ماه جایزهی شعر خبرنگاران به کتاب «خرده‌ریز خاطره‌ها» سروده‌ی «حافظ موسوی» تعلق گرفت. اکنون‌های دور (مفتون امینی)، روباه سفیدی که عاشق موسیقی بود (سارا محمدی اردهالی) و دروغ‌های مقدس (حامد ابراهیم‌پور)، سایر کاندیداهای این جایزه بودند. در بخش ویژه برای شاعران بدون کتاب، مصطفی غضنفری برگزیده و از علی اسداللهی تقدیر شد.
نقل از مجله ادبی وازنا
انتخاب تیتر: روزآنلاین